توهین به مقدسات: تفاوت میان نسخه‌ها

[[توهین]] به مقدسات، مسخره و اهانت کردن نسبت به هر آن چیزی است که از نظر شرع و اهل آن، احترامش واجب است.<ref>زراعت، شرح قانون مجازات اسلامی ۱۳۹۴ش، ص۹۸.</ref> در تحقق جرم توهین به مقدسات فرقی بین فرد مسلمان و غیرمسلمان نیست.<ref>هاشمی، ارتداد و آزادی، ۱۳۸۴ش، ص۳۱.</ref> گستره توهین به مقدسات از جهات مختلفی قابل بررسی است؛<ref>سیفی مازندرانی، مبانی الفقه الفعال، ۱۴۲۵ق، ج۱، ص۱۴۹.</ref> که برخی از مصادیق حدی آن در شمار مسائل [[ضروری دین|ضروری دین]] و [[ضروری مذهب]] قرار دارد.<ref>زراعت، شرح قانون مجازات اسلامی ۱۳۹۴ش، ص۹۸.</ref> عمومی‌ترین جهات توهین به مقدسات، شامل اشخاص و غیر اشخاص است نظیر: شخصیت‌های اسلامی و غیراسلامی که از نظر اسلام نیز مُحترم هستند؛ همچون [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر اکرم(ص)]]، [[امامان شیعه|ائمه(ع)]]، [[حضرت خدیجه کبری سلام الله علیها|حضرت خدیجه(س)، ]]<ref>میرمحمد صادقی، جرایم علیه امنیت و آسایش عمومی، ۱۳۸۹ش، ص۱۶۴.</ref> [[مریم دختر عمران|حضرت مریم]] و [[هاجر|حضرت هاجر]]؛<ref>میرمحمد صادقی، جرایم علیه امنیت و آسایش عمومی، ۱۳۸۹ش، ص۱۶۴.</ref> و غیر اشخاص نظیر [[خدا]]، [[قرآن|قرآن کریم]]، [[کعبه]]، [[مسجد|مسجد‌ها]]، قبر پیامبران و ائمه(ع).<ref>آملی، مصباح الهدی فی شرح العروه الوثقی، ۱۳۸۰ق، ج۳، ص۵۴؛ موسوی بجنوردی، القواعد الفقهیة، ۱۴۱۰ق، ج۵، ص۲۵۵.</ref>

در کتاب‌های فقهی جرمی تحت عنوان توهین یا اهانت به مقدسات مورد بررسی قرار نگرفته است؛ اما فقها در ضمن بیان مصادیق آن نظیر [[ساب النبی]]، <ref>خویی، منهاج الصالحین، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۱۲.</ref> سب المؤمنین، <ref>شیخ انصاری، کتب المکاسب، تراث الشیخ الأعظم، ج۳، ص۷؛ طباطبایی، منهاج الصالحین، ۱۴۱۵ق، ج۲، ص۲۰.</ref> [[ایذاء]]، <ref>نجفی، جواهرالکلام، ۱۳۶۲ش، ج۴۱، ص۴۹؛ محسنی، حدود الشرعیة، ۱۴۲۹ق، ج۱، ص۳۲۵.</ref> [[قذف]]، <ref>نجفی، جواهر الکلام، ۱۳۶۲ش، ج۴۱، ص۴۰۲.</ref> در بخش‌های [[طهارت]]، <ref>نجفی، جواهر الکلام، ۱۳۶۲ش، ج۲، ص۵۱.</ref> [[حج]]، <ref>نجفی، جواهر الکلام، ۱۳۶۲ش، ج۴، ص۱۵۱.</ref> [[مکاسب محرمه]]<ref>شیخ انصاری، کتاب المکاسب، تراث الشیخ الأعظم، ج۳، ص۷.</ref> و [[حد شرعی|حدود]]، <ref>شهید ثانی، الروضة البهیة، ۱۴۱۰ق، ج۹، ص۱۹۴.</ref> حکم به [[حرام]] بودن اهانت کرده‌اند.<ref>شیخ انصاری، کتاب المکاسب، تراث الشیخ الأعظم، ج۱، ص۲۵۳؛ امام خمینی، تحریر الوسیلة، ۱۳۹۲ش، ج۲، ص۴۵۰.</ref> در این ارتباط در کتاب‌های قواعد فقهی نیز عناوینی نظیر «حُرمَة اهانة المحرمات فی‌الدین»<ref>بجنوردی، القواعد الفقهیه، ۱۴۱۰ق، ج۵، ص۲۰۹.</ref> و «حرمة الاهانة بالشعائر و رُجحان تعظیمها»<ref>حسینی مراغی، العناوین الفقهیه، ۱۴۱۸ق، ج۱، ص۵۵۶، </ref> بیان شده است.

در کتاب‌های روایی نیز، روایاتی در موارد خاصی وارد شده است که از مقدسات دینی به‌حساب می‌آیند و از اهانت به آن‌ها نهی شده است نظیر: اهانت به [[کعبه]] و سبّ رسول خدا(ص)، <ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۲۶.</ref> همچنین در برخی از روایات نیز ائمه(ع)، پیروان خود را از سبّ و اهانت به اموری که نزد دیگران محترم و مقدس است، منع کرده‌اند.<ref>برای نمونه نگاه کنید به: کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۸، ص۲و۷؛ حر عاملی، وسائل الشیعة، ج۸، ص۵۹۰؛ برقی، المحاسن، ۱۳۷۱ق، ج۱، ص۹۷.</ref> برخی از مفسران نیز [[آیات الاحکام| احکامی]] را از [[آیه ۱۰۸ سوره انعام]] استفاده کرده‌اند؛ مثل حرمت دشنام دادن به کافران اگر سبب دشنام به [[خدا|خداوند]] شود و نیز حرام بودن اهانت به غیرمسلمانان و مقدساتشان در صورتی که منجر به اهانت به مقدسات مسلمانان شود.<ref>طباطبایی، المیزان، منشورات اسماعیلیان، ج۷، ص۳۱۴؛ الایروانی، دروس تمهیدیة فی تفسیر آیات الأحکام، ۱۴۲۸ق، ج۲، ص۵۹۶.</ref>

* [[سب خدا|سَبّ خدا]]: فقها کسی را که به خدا توهین کند، کافر و [[مهدورالدم]] شناخته‌اند.<ref>شیخ طوسی، الخلاف، ۱۴۰۷ق، ج۵، ص۳۴۰؛ ابن‎‌حمزه، الوسیلة الی نیل الفضیلة، ۱۴۰۸ق، ص۲۰۰؛ علامه حلی، تحریر الأحکام الشرعیة، مؤسسه آل البیت(ع)، ج۲، ص۲۳۶؛ علمه حلی، تذکرة الفقهاء، منشورات المکتبة المرتضویة، ج۱، ص۴۵۷.</ref>

*[[ساب النبی|سب النبی]]: فردی که به پیامبر اکرم(ص) دشنام دهد یا چیزی به پیامبر(ص) نسبت دهد که موجب تحقیر و نقص او شود [[مهدورالدم]] شناخته می‌شود<ref>برای نمونه نگاه کنید به: مقدس اردبیلی، مجمع الفایدة، ج۱۳، ص۱۷۱؛ خویی، منهاج الصالحین، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۱۲.</ref> و توبه‌اش مانع از اجرای حکم نمی‌شود.<ref>نجفی، جواهر الکلام، ۱۳۶۲ش، ج۲۱، ص۲۶۸.</ref> به اعتقاد فقها در سبّ النبی فرقی میان مرتکب مسلمان و کافر و زن و مرد وجود ندارد.<ref>برای نمونه نگاه کنید به: گلپایگانی، الدر المنضود، ۱۳۷۲ش، ج۲، ص۲۶۵.</ref> از نظر فقه شیعی سایر پیامبران<ref>ابوصلاح حلبی، الکافی فی الفقه، ۱۴۳۰ق، ص۴۱۶.</ref> و [[حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها|فاطمه زهراء(س)]]<ref>مقدس اردبیلی، مجمع الفائدة، ۱۳۷۹ش، ج۷، ص۵۲۷؛ شهید ثانی، الروضه البهیه، ۱۴۱۰ق، ج۹، ص۱۹۵؛ خویی، مبانی تکملة المنهاج، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۲۶۴.</ref> و [[فرشته|ملائکه]]<ref>نجفی، جواهر الکلام، ۱۳۶۲ش، ج۲۱، ص۲۶۸.</ref> نیز مشمول حکم ساب النبی هستند.  

#مسخره کردن<ref>نجفی، جواهر الکلام، ۱۳۶۲ش، ج۴۱، ص۶۰۰.</ref> و یا خوار و خفیف کردن دین:<ref>فخرالمحققین، ایضاح الفوائد، ۱۳۸۷ق، ج۴، ص۵۴۷.</ref> اگر یک فرد مسلمان [[اصول دین]] نظیر: خدا، رسول خدا(ص)، و یا [[ضروری دین]] نظیر: وجوب نماز و روزه را مسخره کند<ref>نجفی، جواهر الکلام، ۱۳۶۲ش، ج۴۳، ص۴۱و۶۰.</ref> موجب ارتداد و کفرش است، <ref>برای نمونه نگاه کنید به: علامه حلی، إرشاد الأذهان، ۱۴۱۰ق، ج۲، ص۱۸۹.</ref> و مرتکب گناه کبیره شده است.<ref>نجفی، جواهر الکلام، ۱۳۶۲ش، ج۴۱، ص۶۰۰؛ کاشف‌الغطاء، العروة الوثقی فی الدین، ۱۴۲۳ق، ص۶۹.</ref> [[علامه حلی]] حکم به جواز قتل استهزا و اهانت کننده کرده است.<ref>علامه حلی، تحریر الأحکام، مؤسسه آل البیت(ع)، ج۲، ص۲۳۶.</ref>

{{جعبه نقل قول| عنوان =| نقل‌قول = [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر اکرم(ص)]]:{{سخ}} کسی که به علی دشنام دهد، به من دشنام داده است و کسی که به من دشنام دهد، در حقیقت به خدا دشنام داده است و هر کس به خدا ناسزا گوید خداوند او را در آتش دوزخ می‌افکند و هماره دچار عذاب خواهد بود.|تاریخ بایگانی| منبع = <small>علامه مجلسی، بحار الأنوار، دار إحیاء التراث العربی، ج۲۹، ص۶۴۲.</small>| تراز = چپ| عرض = ۲۳۰px|رنگ پس‌زمینه =#e0d3de| گیومه نقل‌قول =| تراز منبع = چپ}}

*هر آن چیزی که احترامش در شریعت اسلامی واجب باشد، نظیر: کتاب‌های حدیثی و فقهی، <ref>کاشف‌الغطاء، سفینة النجاة، ۱۳۴۴ق، ج۱، ص۸۵؛ خویی، صراط النجاة، ۱۴۱۶ق، ج۱، ص۴۳۷؛ سیفی مازندرانی، مبانی الفقه الفعال، ۱۴۲۵ق، ج۱، ص۱۵۴.</ref> تربت امام حسین(ع) و هر آن چیزی که برای تبرک و شفا از قبر امام حسین(ع) گرفته شده باشد و هر آنچه که متعلق به قبور ائمه(ع) باشد، نظیر: تربت، خاک قبر<ref>نجفی، جواهر الکلام، ۱۳۶۲ش، ج۲، ۵۱و۵۱؛ ج۶، ص۹۸و۹۹؛ طباطبایی یزدی، العروة الوثقی، ج۱، ص۹۰.</ref> و اثاثیه آن.<ref>نجفی، جواهر الکلام، ۱۳۶۲ش، ج۶، ص۹۸؛ خویی، منهاج الصالحین، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۱۱۶؛ امام خمینی، کتاب الطهارة، ۱۴۲۱ق، ج۴، ص۱۲۳.</ref>

به عقیده فقها، توهین به اموری که برای دیگر ادیان و مذاهب الهی و غیر الهی، مقدس و قابل محترم است (حتی بت‌ها و خدایان کافران) جایز نیست.<ref>برای نمونه نگاه کنید به: شهید اول، القواعد و الفوائد، کتابفروشی مفید، ج۱، ص۶۱؛ فاضل مقداد، نضد القواعد الفقهیة، ۱۳۶۱ش، ص۵۸؛ علامه طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۷، ص۱۷۵؛ نورمفیدی، قاعده حرمت اهانت به مقدسات، ۱۴۰۰ش، ص۹۳.</ref> دلیل این حکم، [[آیه ۱۰۸ سوره انعام]] و برخی از روایات، <ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۸، ص۲و۷.</ref> و همچنین «[[قاعده حرمت تسبیب وقوع غیر در حرام]]»، <ref>نجفی، جواهر الکلام، ۱۳۶۲ش، ج۳۷، ص۵۱.</ref> «[[قاعده حفظ نظام]]»<ref>نورمفیدی، قاعده حرمت اهانت به مقدسات، ۱۴۰۰ش، ص۱۲۵.</ref> و «[[قاعده مصلحت]]»<ref>نورمفیدی، قاعده حرمت اهانت به مقدسات، ۱۴۰۰ش، ص۱۲۶.</ref> دانسته شده است. علت نهی از توهین به مقدسات را مقابله به مثل بیان کرده‌اند؛<ref>شهید اول، القواعد و الفوائد، کتابفروشی مفید، ج۱، ص۶۱.</ref> زیرا توهین به مقدسات آن‌ها، سبب توهین به مقدسات مسلمانان است، <ref>علامه طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۷، ص۱۷۵.</ref> و حرمت توهین به مقدسات اسلامی امری اجماعی است.<ref>نراقی، عوائد الأیام، ۱۴۱۷ق، ص۳۱.</ref>

امروزه در برخی از کشورها به بهانه حق آزادی بیان، <ref>اعلامیه حقوق بشر، ماده۱۹.</ref> هر نوع بی‌احترامی و توهین به مقدسات دیگران (قرآن‌سوزی و یا کشیدن کاریکاتورهای زشت درباره انبیاء الهی) را جایز می‌دانند و منع توهین به مقدسات و یا لزوم احترام به آن‌ها را موجب محدود شدن آزادی بیان می‌دانند. در پاسخ به این شبهه گفته شده است که آزادی بیان تا جایی مورد احترام است که به حقوق و آزادی‌های دیگران لطمه نزند، زیرا یکی از مهم‌ترین آزادی و حقوق انسان‌ها حق انتخاب در دین و مذهب است.<ref>نورمفیدی، قاعده حرمت اهانت به مقدسات، ۱۴۰۰ش، ص۱۳۳.</ref>

* برقی، احمد بن محمد، المحاسن، تصحیح: سید جلال‌الدین محدث، قم، دار الکتب الإسلامیة، ۱۳۷۱ق.  

* تبریزی، جواد، رسالة فی لبس السواد - الأنوار الإلهیة، قم، دار الصدیقة الشهیدة(س)، ۱۴۲۲ق.

* طباطبایی، سید محمدسعید، منهاج الصالحین، بیروت، دار الصوة، ۱۴۱۵ق.

* شیخ طوسی، محمد بن حسن، النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوی، بیروت، دار الکتاب العربی، ۱۴۰۰ق.

* فراهیدی، خلیل بن احمد، العین، تحقیق: مهدی مخزومی، قم، دار الهجرة، ۱۴۰۹ق.

* گلپایگانی، سید محمدرضا، الدر المنضود فی احکام الحدود، قم، دار القرآن الکریم، ۱۳۷۲ش.

* کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، مصحح: علی اکبر غفاری، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۴۰۷ق.

* نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، تحقیق: محمد قوچانی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ هفتم، ۱۳۶۲ش.

* هاشمی، سید محمد، حقوق بشر و آزادی‌های اساسی، تهران، نشر میزان، ۱۳۹۷ش.