حد سرقت: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
(←منابع) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۹: | خط ۹: | ||
==معرفی و اهمیت == | ==معرفی و اهمیت == | ||
یکی از مجازات‌های بیان شده در قرآن کریم و روایات نقل شده از [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر اسلام]] و [[امامان شیعه]]، مجازات عمل دزدی است.<ref>آیه ۳۸ سوره مائده؛ حرعاملی، تفصیل وسائل الشیعة إلی تحصیل مسائل الشریعة، ۱۴۱۶ق، ج۲۸، ص۲۴۱-۳۰۵.</ref> [[سرقت|دزدی]] را به برداشتن مال دیگری به صورت مخفیانه معنا کرده‌اند.<ref>فاضل جواد، مسالک الأفهام، ۱۳۶۵ش، ج۴، ص۲۰۳.</ref> فقهای شیعه در آثار خود به بررسی این مجازات پرداخته‌‌اند.<ref>محقق حلی، شرائع الإسلام في مسائل الحلال و الحرام، ۱۴۰۸ق، ج۴، ص۱۵۹؛ خمینی، تحریر الوسیلة، ۱۳۹۲ش، ج۲، ص۵۱۵؛ مرعشی، أحکام السرقة علی ضوء القرآن و السنة، ۱۳۸۲ش، ص۴۶۷-۴۷۲؛ تبریزی، أسس الحدود و التعزیرات، ۱۳۷۶ش، ص۳۰۹.</ref> گرچه اصل مجازات دزد میان مسلمانان اجماعی است، اما در جزئیات آن اختلاف وجود دارد.<ref> | یکی از مجازات‌های بیان شده در قرآن کریم و روایات نقل شده از [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر اسلام]] و [[امامان شیعه]]، مجازات عمل دزدی است.<ref>آیه ۳۸ سوره مائده؛ حرعاملی، تفصیل وسائل الشیعة إلی تحصیل مسائل الشریعة، ۱۴۱۶ق، ج۲۸، ص۲۴۱-۳۰۵.</ref> [[سرقت|دزدی]] را به برداشتن مال دیگری به صورت مخفیانه معنا کرده‌اند.<ref>فاضل جواد، مسالک الأفهام، ۱۳۶۵ش، ج۴، ص۲۰۳.</ref> فقهای شیعه در آثار خود به بررسی این مجازات پرداخته‌‌اند.<ref>محقق حلی، شرائع الإسلام في مسائل الحلال و الحرام، ۱۴۰۸ق، ج۴، ص۱۵۹؛ خمینی، تحریر الوسیلة، ۱۳۹۲ش، ج۲، ص۵۱۵؛ مرعشی، أحکام السرقة علی ضوء القرآن و السنة، ۱۳۸۲ش، ص۴۶۷-۴۷۲؛ تبریزی، أسس الحدود و التعزیرات، ۱۳۷۶ش، ص۳۰۹.</ref> گرچه اصل مجازات دزد میان مسلمانان اجماعی است، اما در جزئیات آن اختلاف وجود دارد.<ref>علم الهدی، الانتصار، ۱۴۱۵ق، ص۵۲۸-۵۲۹.</ref> فقهای شیعه بر اساس روایات، به صورت [[اجماع|اجماعی]] حکم به قطع انگشتان دست راست در مرتبه اول دزدی داده‌اند.<ref>مرعشی، أحکام السرقة علی ضوء القرآن و السنة، ۱۳۸۲ش، ص۳۱۶.</ref> [[سید مرتضی]](فقیه و [[کلام امامیه|متکلم شیعه]] ۴۳۶-۳۵۵ق) این نظر را مختص به [[امامیه]] می‌داند.<ref>علم الهدی، الانتصار، ۱۴۱۵ق، ص۵۲۸-۵۲۹.</ref> | ||
[[مرتضی مطهری]] در تبیین حکمت این حکم بیان می‌کند که دست تا وقتی ارزشمند است که فرد ارزش آن را حفظ کند.<ref>مطهری، سیری در سیره نبوی، صدرا، ص۱۴۶.</ref> اگر دست به خیانت و دزدی باز شد و امنیت جامعه را به خطر انداخت همین دست بی‌ارزش شده و [[اسلام]] به خاطر مصلحت بالاتری دستور به قطع آن می‌دهد.<ref>مطهری، سیری در سیره نبوی، صدرا، ص۱۴۶.</ref> | [[مرتضی مطهری]] در تبیین حکمت این حکم بیان می‌کند که دست تا وقتی ارزشمند است که فرد ارزش آن را حفظ کند.<ref>مطهری، سیری در سیره نبوی، صدرا، ص۱۴۶.</ref> اگر دست به خیانت و دزدی باز شد و امنیت جامعه را به خطر انداخت همین دست بی‌ارزش شده و [[اسلام]] به خاطر مصلحت بالاتری دستور به قطع آن می‌دهد.<ref>مطهری، سیری در سیره نبوی، صدرا، ص۱۴۶.</ref> | ||
| خط ۱۶: | خط ۱۶: | ||
==آیات و روایات== | ==آیات و روایات== | ||
{{اصلی|آیه حد سرقت}} | {{اصلی|آیه حد سرقت}} | ||
در قرآن کریم مجازات عمل سرقت در آیه ۳۸ سوره مائده بیان شده‌است که به آیه حد سرقت معروف است.<ref>فاضل جواد، مسالک الأفهام، ۱۳۶۵ش، ج۴، ص۲۰۳.</ref> فقیهان برای اثبات مرتبه نخست حدّ و مجازات عمل سرقت، به این آیه استناد کرده‌اند.<ref> | در قرآن کریم مجازات عمل سرقت در آیه ۳۸ سوره مائده بیان شده‌است که به آیه حد سرقت معروف است.<ref>فاضل جواد، مسالک الأفهام، ۱۳۶۵ش، ج۴، ص۲۰۳.</ref> فقیهان برای اثبات مرتبه نخست حدّ و مجازات عمل سرقت، به این آیه استناد کرده‌اند.<ref>علم الهدی، الانتصار، ۱۴۱۵ق، ص۵۲۸-۵۲۹؛ شیخ طوسی، المبسوط، ۱۳۸۷ق، ص۱۹؛ شیخ طوسی، الخلاف، ۱۴۰۷ق، ج۵، ص۴۵۲؛ علامه حلی، مختلف الشیعة، ۱۳۷۴ش، ج۹، ص۲۴۹.</ref> خداوند در این آیه می‌فرماید: | ||
«وَالسَّارِقُ وَالسَّارِقَةُ فَاقْطَعُوا أَیدِیهُمَا جَزَاءً بِمَا کسَبَا نَکالًا مِنَ اللَّهِ ۗ وَاللَّهُ عَزِیزٌ حَکیمٌ؛ دست زن و مرد دزد را به کیفر اعمالشان ببُرید، این عقوبتی است که خدا مقرر کرده و خدا مقتدر و به مصالح خلق داناست». | «وَالسَّارِقُ وَالسَّارِقَةُ فَاقْطَعُوا أَیدِیهُمَا جَزَاءً بِمَا کسَبَا نَکالًا مِنَ اللَّهِ ۗ وَاللَّهُ عَزِیزٌ حَکیمٌ؛ دست زن و مرد دزد را به کیفر اعمالشان ببُرید، این عقوبتی است که خدا مقرر کرده و خدا مقتدر و به مصالح خلق داناست». | ||
| خط ۲۴: | خط ۲۴: | ||
*[[محمد بن یعقوب کلینی|شیخ کلینی]] در کتاب «[[الکافی (کتاب)|الکافی]]» ۶۸ روایت ذیل ۱۰ باب.<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۷، ۲۲۱-۲۳۴.</ref> | *[[محمد بن یعقوب کلینی|شیخ کلینی]] در کتاب «[[الکافی (کتاب)|الکافی]]» ۶۸ روایت ذیل ۱۰ باب.<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۷، ۲۲۱-۲۳۴.</ref> | ||
*[[شیخ صدوق|شیخ صدوق]] در «[[من لایحضره الفقیه (کتاب)|من لا یحضره الفقیه]]» ۳۴ روایت در بابی تحت عنوان «باب حدالسرقة».<ref>ابن‌بابویه، من لا يحضره الفقيه، ۱۴۱۳ق، ج۴، ص۶۰-۷۰.</ref> | *[[شیخ صدوق|شیخ صدوق]] در «[[من لایحضره الفقیه (کتاب)|من لا یحضره الفقیه]]» ۳۴ روایت در بابی تحت عنوان «باب حدالسرقة».<ref>ابن‌بابویه، من لا يحضره الفقيه، ۱۴۱۳ق، ج۴، ص۶۰-۷۰.</ref> | ||
* [[شیخ طوسی|شیخ‌طوسی]] در کتاب «[[تهذیب الاحکام (کتاب)|تهذیب الاحکام]]» ۱۵۶ روایت<ref>طوسی، تهذیب الاحکام، ۱۴۰۷ق، ج۱۰، ص۹۹-۱۳۶.</ref> و در کتاب «[[الاستبصار فی ما اختلف من الاخبار (کتاب)|استبصار]]» ۶۰ روایت تحت عنوان «ابواب السرقة».<ref>طوسی، الإستبصار فيما اختلف من الأخبار، ۱۳۹۰ق، ج۴، ص۲۳۸-۲۵۲.</ref> | * [[شیخ طوسی|شیخ‌طوسی]] در کتاب «[[تهذیب الاحکام (کتاب)|تهذیب الاحکام]]» ۱۵۶ روایت<ref>شیخ طوسی، تهذیب الاحکام، ۱۴۰۷ق، ج۱۰، ص۹۹-۱۳۶.</ref> و در کتاب «[[الاستبصار فی ما اختلف من الاخبار (کتاب)|استبصار]]» ۶۰ روایت تحت عنوان «ابواب السرقة».<ref>شیخ طوسی، الإستبصار فيما اختلف من الأخبار، ۱۳۹۰ق، ج۴، ص۲۳۸-۲۵۲.</ref> | ||
*[[شیخ حر عاملی]] در کتاب «[[وسائل الشیعة (کتاب)|وسائل الشیعة]]» ۱۷۶ روایت، ذیل ۳۵ باب تحت عنوان «ابواب حدالسرقة».<ref>حرعاملی، تفصیل وسائل الشیعة إلی تحصیل مسائل الشریعة، ۱۴۱۶ق، ج۲۸، ص۲۴۱-۳۰۵.</ref> | *[[شیخ حر عاملی]] در کتاب «[[وسائل الشیعة (کتاب)|وسائل الشیعة]]» ۱۷۶ روایت، ذیل ۳۵ باب تحت عنوان «ابواب حدالسرقة».<ref>حرعاملی، تفصیل وسائل الشیعة إلی تحصیل مسائل الشریعة، ۱۴۱۶ق، ج۲۸، ص۲۴۱-۳۰۵.</ref> | ||
یکی از مشهورترین روایات این باب، روایتی است از [[امام جواد علیه‌السلام|امام جواد(ع)]] در مجلس [[معتصم عباسی]]، که وقتی علمای فرق مختلف اسلامی در مورد محل قطع دست دزد اختلاف کردند، ایشان با توجه به آیه ۳۸ سوره مائده و [[آیه ۱۸ سوره جن|۱۸ سوره جنّ]] محل قطع را مفصل انگشتان عنوان می‌کنند.<ref>عیاشی، تفسیر العیاشی، ۱۳۸۰ق، ج۱، ص۳۱۹-۳۲۰.</ref> | یکی از مشهورترین روایات این باب، روایتی است از [[امام جواد علیه‌السلام|امام جواد(ع)]] در مجلس [[معتصم عباسی]]، که وقتی علمای فرق مختلف اسلامی در مورد محل قطع دست دزد اختلاف کردند، ایشان با توجه به آیه ۳۸ سوره مائده و [[آیه ۱۸ سوره جن|۱۸ سوره جنّ]] محل قطع را مفصل انگشتان عنوان می‌کنند.<ref>عیاشی، تفسیر العیاشی، ۱۳۸۰ق، ج۱، ص۳۱۹-۳۲۰.</ref> | ||
| خط ۳۲: | خط ۳۲: | ||
#شرایط سارق: بلوغ، عقل، ارتفاع شبهه (سارق در این توهم نباشد که مال خودش است)، ارتفاع شرکت (سارق شریک در مال دزدیده شده نباشد)، هتک حرز (خود سارق به تنهایی یا با مشارکت دیگری مکانی که مال به قصد حفاظت در آن گذاشته شده را باز کند)، اخراج متاع (سارق به تنهایی یا با مشارکت دیگری اقدام به خارج کردن مال دزدی از حرز کرده باشد)، سارق، پدر صاحب مال دزدیده شده نباشد، سارق پنهانی مال را برداشته باشد.<ref>محقق حلی، شرائع الإسلام في مسائل الحلال و الحرام، ۱۴۰۸ق، ج۴، ص۱۵۹-۱۶۰؛ خمینی، تحریر الوسیلة، ۱۳۹۲ش، ج۲، ص۵۱۵-۵۱۶؛ مرعشی، أحکام السرقة علی ضوء القرآن و السنة، ۱۳۸۲ش، ص۴۰-۱۰۶؛ تبریزی، أسس الحدود و التعزیرات، ۱۳۷۶ش، ص۳۰۹-۳۲۳.</ref> | #شرایط سارق: بلوغ، عقل، ارتفاع شبهه (سارق در این توهم نباشد که مال خودش است)، ارتفاع شرکت (سارق شریک در مال دزدیده شده نباشد)، هتک حرز (خود سارق به تنهایی یا با مشارکت دیگری مکانی که مال به قصد حفاظت در آن گذاشته شده را باز کند)، اخراج متاع (سارق به تنهایی یا با مشارکت دیگری اقدام به خارج کردن مال دزدی از حرز کرده باشد)، سارق، پدر صاحب مال دزدیده شده نباشد، سارق پنهانی مال را برداشته باشد.<ref>محقق حلی، شرائع الإسلام في مسائل الحلال و الحرام، ۱۴۰۸ق، ج۴، ص۱۵۹-۱۶۰؛ خمینی، تحریر الوسیلة، ۱۳۹۲ش، ج۲، ص۵۱۵-۵۱۶؛ مرعشی، أحکام السرقة علی ضوء القرآن و السنة، ۱۳۸۲ش، ص۴۰-۱۰۶؛ تبریزی، أسس الحدود و التعزیرات، ۱۳۷۶ش، ص۳۰۹-۳۲۳.</ref> | ||
#مقدار (نِصاب) مال سرقت شده: قیمت مال باید به اندازه یک چهارم دینار (طلای خالصی که با آن سکه ضرب شده باشد) یا بیشتر باشد.<ref>محقق حلی، شرائع الإسلام في مسائل الحلال و الحرام، ۱۴۰۸ق، ج۴، ص۱۶۱؛ خمینی، تحریر الوسیلة، ۱۳۹۲ش، ج۲، ص۵۱۸؛ مرعشی، أحکام السرقة علی ضوء القرآن و السنة، ۱۳۸۲ش، ص۱۳۲؛ تبریزی، أسس الحدود و التعزیرات، ۱۳۷۶ش، ص۳۲۸-۳۲۹.</ref> این مقدار، نظر مشهور فقهای امامیه دانسته شده و از [[شیخ طوسی]]<ref>طوسی، الخلاف، ۱۴۰۷ق، ص۴۱۳.</ref>، [[حمزة بن علی بن زهره حلبی|ابن‌زهره]]<ref>ابن‌زهره، غنیة النزوع إلی علمي الأصول و الفروع، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۴۳۰.</ref> و [[ابن‌ادریس حلی|ابن‌ادریس]]<ref>ابن‌ادریس، موسوعة ابن‌إدریس الحلي، ۱۳۸۷ش، ج۱۳، ص۲۲۳.</ref> نسبت به آن [[اجماع]] نقل شده است.<ref>مرعشی، أحکام السرقة علی ضوء القرآن و السنة، ۱۳۸۲ش، ص۱۳۲.</ref> | #مقدار (نِصاب) مال سرقت شده: قیمت مال باید به اندازه یک چهارم دینار (طلای خالصی که با آن سکه ضرب شده باشد) یا بیشتر باشد.<ref>محقق حلی، شرائع الإسلام في مسائل الحلال و الحرام، ۱۴۰۸ق، ج۴، ص۱۶۱؛ خمینی، تحریر الوسیلة، ۱۳۹۲ش، ج۲، ص۵۱۸؛ مرعشی، أحکام السرقة علی ضوء القرآن و السنة، ۱۳۸۲ش، ص۱۳۲؛ تبریزی، أسس الحدود و التعزیرات، ۱۳۷۶ش، ص۳۲۸-۳۲۹.</ref> این مقدار، نظر مشهور فقهای امامیه دانسته شده و از [[شیخ طوسی]]<ref>شیخ طوسی، الخلاف، ۱۴۰۷ق، ص۴۱۳.</ref>، [[حمزة بن علی بن زهره حلبی|ابن‌زهره]]<ref>ابن‌زهره، غنیة النزوع إلی علمي الأصول و الفروع، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۴۳۰.</ref> و [[ابن‌ادریس حلی|ابن‌ادریس]]<ref>ابن‌ادریس، موسوعة ابن‌إدریس الحلي، ۱۳۸۷ش، ج۱۳، ص۲۲۳.</ref> نسبت به آن [[اجماع]] نقل شده است.<ref>مرعشی، أحکام السرقة علی ضوء القرآن و السنة، ۱۳۸۲ش، ص۱۳۲.</ref> | ||
#نحوه اثبات دزدی برای قاضی: شهادت دو شاهد [[عدالت (فقه)|عادل]] یا دو مرتبه اقرار توسط دزد.<ref>محقق حلی، شرائع الإسلام في مسائل الحلال و الحرام، ۱۴۰۸ق، ج۴، ص۱۶۳؛ خمینی، تحریر الوسیلة، ۱۳۹۲ش، ج۲، ص۵۲۱؛ مرعشی، أحکام السرقة علی ضوء القرآن و السنة، ۱۳۸۲ش، ص۲۵۹-۲۶۰؛ تبریزی، أسس الحدود و التعزیرات، ۱۳۷۶ش، ص۳۴۸.</ref> | #نحوه اثبات دزدی برای قاضی: شهادت دو شاهد [[عدالت (فقه)|عادل]] یا دو مرتبه اقرار توسط دزد.<ref>محقق حلی، شرائع الإسلام في مسائل الحلال و الحرام، ۱۴۰۸ق، ج۴، ص۱۶۳؛ خمینی، تحریر الوسیلة، ۱۳۹۲ش، ج۲، ص۵۲۱؛ مرعشی، أحکام السرقة علی ضوء القرآن و السنة، ۱۳۸۲ش، ص۲۵۹-۲۶۰؛ تبریزی، أسس الحدود و التعزیرات، ۱۳۷۶ش، ص۳۴۸.</ref> | ||
#حد دزدی: قطع چهار انگشت دست راست (بجز انگشت شست).<ref>محقق حلی، شرائع الإسلام في مسائل الحلال و الحرام، ۱۴۰۸ق، ج۴، ص۱۶۳؛ خمینی، تحریر الوسیلة، ۱۳۹۲ش، ج۲، ص۵۲۲؛ مرعشی، أحکام السرقة علی ضوء القرآن و السنة، ۱۳۸۲ش، ص۳۱۵؛ تبریزی، أسس الحدود و التعزیرات، ۱۳۷۶ش، ص۳۵۴-۳۵۵.</ref> | #حد دزدی: قطع چهار انگشت دست راست (بجز انگشت شست).<ref>محقق حلی، شرائع الإسلام في مسائل الحلال و الحرام، ۱۴۰۸ق، ج۴، ص۱۶۳؛ خمینی، تحریر الوسیلة، ۱۳۹۲ش، ج۲، ص۵۲۲؛ مرعشی، أحکام السرقة علی ضوء القرآن و السنة، ۱۳۸۲ش، ص۳۱۵؛ تبریزی، أسس الحدود و التعزیرات، ۱۳۷۶ش، ص۳۵۴-۳۵۵.</ref> | ||
| خط ۷۹: | خط ۷۹: | ||
*[https://ketab.ir/book/74eadc17-cfe3-4a8c-8756-6ae04a730375 «سرقت حدی در فقه مقارن و قانون مجازات اسلامی»]، سایت خانه کتاب و ادبیات ایران، تاریخ بازدید ۱۸ تیر ۱۴۰۲ش. | *[https://ketab.ir/book/74eadc17-cfe3-4a8c-8756-6ae04a730375 «سرقت حدی در فقه مقارن و قانون مجازات اسلامی»]، سایت خانه کتاب و ادبیات ایران، تاریخ بازدید ۱۸ تیر ۱۴۰۲ش. | ||
*[https://ketab.ir/book/bc863442-c78c-475d-b6a6-ace12ed1c25a «سرقت در حقوق کیفری ایران (مطالعات تطبیقی)»]، سایت خانه کتاب و ادبیات ایران، تاریخ بازدید ۱۸ تیر ۱۴۰۲ش. | *[https://ketab.ir/book/bc863442-c78c-475d-b6a6-ace12ed1c25a «سرقت در حقوق کیفری ایران (مطالعات تطبیقی)»]، سایت خانه کتاب و ادبیات ایران، تاریخ بازدید ۱۸ تیر ۱۴۰۲ش. | ||
*طوسی، محمد بن حسن،[https://lib.eshia.ir/11002/4/0 الإستبصار فيما اختلف من الأخبار]، قم، دار الكتب الإسلاميّة، ۱۳۹۰ق. | *شیخ طوسی، محمد بن حسن،[https://lib.eshia.ir/11002/4/0 الإستبصار فيما اختلف من الأخبار]، قم، دار الكتب الإسلاميّة، ۱۳۹۰ق. | ||
*طوسی، محمد بن حسن،[https://lib.eshia.ir/10083/10/0 تهذیب الاحکام]، تهران، دار الكتب العلمية، ۱۴۰۷ق. | *شیخ طوسی، محمد بن حسن،[https://lib.eshia.ir/10083/10/0 تهذیب الاحکام]، تهران، دار الكتب العلمية، ۱۴۰۷ق. | ||
*طوسی، محمد بن حسن،[https://lib.eshia.ir/10015/1/2 الخلاف، قم، موسسة النشر الاسلامی، ۱۴۰۷ق. | *شیخ طوسی، محمد بن حسن،[https://lib.eshia.ir/10015/1/2 الخلاف، قم، موسسة النشر الاسلامی، ۱۴۰۷ق. | ||
*طوسی، محمد بن حسن،[https://noorlib.ir/book/info/3595/%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%A8%D8%B3%D9%88%D8%B7-%D9%81%D9%8A-%D9%81%D9%82%D9%87-%D8%A7%D9%84%D8%A5%D9%85%D8%A7%D9%85%DB%8C%D8%A9 المبسوط فی فقه الامامیة]، تهران، مکتبة المرتضویة، ۱۳۸۷ق. | *شیخ طوسی، محمد بن حسن،[https://noorlib.ir/book/info/3595/%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%A8%D8%B3%D9%88%D8%B7-%D9%81%D9%8A-%D9%81%D9%82%D9%87-%D8%A7%D9%84%D8%A5%D9%85%D8%A7%D9%85%DB%8C%D8%A9 المبسوط فی فقه الامامیة]، تهران، مکتبة المرتضویة، ۱۳۸۷ق. | ||
*علامه حلی، حسن بن یوسف،[https://lib.eshia.ir/71559/1/4 مختلف الشیعة فی أحکام الشریعة]، قم، موسسة النشر الاسلامی، ۱۳۷۴ش. | *علامه حلی، حسن بن یوسف،[https://lib.eshia.ir/71559/1/4 مختلف الشیعة فی أحکام الشریعة]، قم، موسسة النشر الاسلامی، ۱۳۷۴ش. | ||
*علم الهدی، علی بن الحسین،[https://lib.eshia.ir/15039/1/2 الانتصار]، قم، موسسة النشر الاسلامی، ۱۴۱۵ق. | *علم الهدی، علی بن الحسین،[https://lib.eshia.ir/15039/1/2 الانتصار]، قم، موسسة النشر الاسلامی، ۱۴۱۵ق. | ||