جنگ‌های پیامبر(ص): تفاوت میان نسخه‌ها

پیامبر هیچ مسلمانی را برای حاضر شدن در سپاه، مجبور نمی‌کرد<ref>صادقی، «اصول حقوق جنگ در سیره نبوی»، ص۱۲۹.</ref> و اگرچه از غیرمسلمانان سلاح می‌خرید، اما از نیروی انسانی آنها کمک نمی‌گرفت.<ref>صادقی، «اصول حقوق جنگ در سیره نبوی»، ص۱۲۷.</ref> گفته شده شرط سنی مسلمانان برای شرکت در جنگ، پانزده سال بود<ref>صادقی، «اصول حقوق جنگ در سیره نبوی»، ص۱۳۱.</ref> و پیامبر به افرادی که کمتر از پانزده سال داشتند، اجازه شرکت در جنگ‌ها را نمی‌داد.<ref>نگاه کنید به: بیهقی، السنن الکبری، ۱۴۲۴ق، ج۹، ص۳۷.</ref> در صورتی که جنگ، به افراد زیادی نیاز نداشت، پیامبر بسیج عمومی اعلام نمی‌کرد، ولی در مواردی که سپاه اسلام به نیروهای بیشتری نیاز داشت، با اعلام بسیج عمومی، همگان را (به غیر از افراد ناتوان) به جنگ فرا می‌خواند،<ref>قائدان، «مدیریت و رهبری پیامبر اکرم(ص) در عرصه‌های نظامی»، ص۱۳.</ref> ولی هیچگاه فردی را برای حضور در جنگ، وادار نمی‌ساخت.<ref>قائدان، «مدیریت و رهبری پیامبر اکرم(ص) در عرصه‌های نظامی»، ص۱۵.</ref> همچنین پیامبر از حضور افرادی که توان رزمی در جنگ نداشتند، جلوگیری می‌کرد.<ref>مرکز تحقیقات سپاه، جنگ‌های پیامبر اکرم(ص)، ۱۳۷۸ش، ص۱۲۰.</ref> بر اساس [[بیعت عقبه#بیعت دوم عقبه|پیمان‌نامه بیعة الحرب]]، حفاظت از جان پیامبر در [[مدینه]]، بر عهده مردم آنجا بود و در جنگ‌های پیامبر در خارج از شهر، آنها وظیفه‌ای نداشتند.<ref>قائدان، «مدیریت و رهبری پیامبر اکرم(ص) در عرصه‌های نظامی»، ص۱۲.</ref> بر این اساس تا پیش از جنگ بدر، تمامی سپاهیان پیامبر، از [[انصار]] بود، اما با آغاز جنگ بدر، [[مهاجران]] با ابراز تمایل به شرکت در جنگ‌ها، در جنگ‌ها حضور یافتند.<ref>قائدان، «مدیریت و رهبری پیامبر اکرم(ص) در عرصه‌های نظامی»، ص۱۲.</ref>  

زنان نیز همانند مردان در جنگ‌های پیامبر حضور داشتند.<ref>جلالی کندری، «حضور نظامی زنان در صدر اسلام»، ص۱۰۸.</ref> مداوای مجروحان، رساندن آب به رزمندگان، تهیه غذا، جمع‌آوری و نگهداری تیرها و سایر سلاح‌ها و انتقال مجروحان و شهدا به شهر از جمله کارهایی بود که بر عهده زنان بود.<ref>جلالی کندری، «حضور نظامی زنان در صدر اسلام»، ص۱۰۸؛ برای نمونه نگاه کنید به: بخاری، صحیح البخاری، ۱۴۲۲ق، ج۴،‌ ص۲۴.</ref> برخی از زنان مانند [[کعیبه بنت سعد|کَعیبه بِنت سَعْد]] و [[رفیده انصاریه|رَفیده اَنصاریّه]] نیز چادر اختصاصی داشتند که زخمی‌ها و بیماران در جنگ، به خیمه آنها منتقل می‌شدند تا معالجه شوند.<ref>نگاه کنید به: ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۴ق، ج۸، ص۲۲۶-۲۲۷؛ ابن‌حجر عسقلانی، الاصابه، ۱۴۱۵ق، ج۸، ص۲۹۷؛ ابن‌عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۴، ص۱۸۳۸؛ ابن‌حجر عسقلانی، الاصابه، ۱۴۱۵ق، ج۸، ص۱۳۵-۱۳۶.</ref>

پیامبر در برخی از جنگ‌ها (مانند غزوه خیبر<ref>ابن‌سعد، الطبقات الکبری،‌ ۱۴۱۴ق، ج۲، ص۸۱.</ref>) برای سازماندهی سپاهش، از سازماندهی خمیس استفاده می‌کرد.<ref>قائدان، مدیریت و رهبری پیامبر اکرم(ص) در عرصه‌های نظامی»، ص۲۶.</ref> در این سازماندهی نیروها در پنج بخشِ طلایه، قلب، جناح راست، جناح چپ و پشتیبانی آرایش جنگی می‌گرفتند.<ref>قائدان، مدیریت و رهبری پیامبر اکرم(ص) در عرصه‌های نظامی»، ص۲۶.</ref>

یکی از تاکتیک‌های پیامبر در جنگ‌ها، آغاز جنگ در خاک دشمن بود تا تمام خسارت‌های جنگ را متوجه دشمن سازد.<ref>خطاب، الرسول القائد، ۱۴۲۲ق، ص۲۰۸.</ref> در مواردی، سپاه اسلام از بی‌راهه‌ها حرکت داده می‌شد تا نیرو‌های اطلاعاتی دشمن از اهداف آنان آگاه نشوند.<ref>خطاب، الرسول القائد، ۱۴۲۲ق، ص۲۰۳.</ref> در مواردی پیامبر با شنیدن خبر تجمع دشمنان برای حمله به مسلمان‌ها، در حملاتی غافلگیرانه اجتماع آنان را از بین می‌برد و از وقوع جنگی بزرگ‌تر جلوگیری می‌کرد.<ref>تقی‌زاده اکبری، «روش فرماندهی پیامبر اعظم(ص)»، ص۱۷-۱۸.</ref>  

به‌کارگیری تاکتیک فریب، از دیگر روش‌های پیامبر در جنگ بود.<ref>تقی‌زاده اکبری، «روش فرماندهی پیامبر اعظم(ص)»، ص۱۸-۱۹.</ref> پیامبر در جنگ خیبر، ابتدا سپاه را به سوی [[غطفان|غَطفان]] حرکت داد، سپس گروه کوچکی را به سوی آنان روانه کرد و خود با نیروهای اصلی سپاه به سمت [[خیبر]] تغییر مسیر داد. با این کار، اهل غطفان و خیبر هر دو غافل‌گیر شدند و از یاری یکدیگر بازماندند.<ref>خطاب، الرسول القائد، ۱۴۲۲ق، ص۴۵۲-۴۵۳.</ref> در برخی جنگ‌ها برای ناکام گذاشتن دشمن، از جنگ روانی استفاده می‌شد؛<ref>تقی‌زاده اکبری، «روش فرماندهی پیامبر اعظم(ص)»، ص۱۹.</ref> مثلا در [[غزوه حمراء‌الاسد|جنگ حَمراءالاَسَد]] شب‌ها در ۵۰۰ نقطه آتش روشن می‌شد تا دشمنان با دیدن آتش‌ها بترسند؛<ref>ابن‌سید الناس، عیون الاثر، ۱۴۱۴ق، ج۲، ص۵۴.</ref> چنانکه در [[فتح مکه]]، [[عباس بن عبدالمطلب|عباس بن عبدالمطّلب]] به دستور پیامبر، [[ابوسفیان]] را به ابتدای یک وادی برد تا از آنجا خیل عظیم مسلمان‌ها را ببیند<ref>ابن‌هشام، السیرة النبویه، دار المعرفه، ج۲، ص۴۰۳-۴۰۴.</ref> و فکر هرگونه مقاومتی را از سر بیرون کرده، فتح مکه بدون جنگ به انجام رسد.<ref>خطاب، الرسول القائد، ۱۴۲۲ق، ص۳۳۷.</ref> پیامبر در جنگ‌های مختلفی، از اصل غافلگیری استفاده می‌کرد؛ مثلا [[بنی‌قریظه]] را در زمان درگیری، اهل خیبر را در محل درگیری، و احزاب مشرکان را در تکنیک درگیری، غافلگیر کرد.<ref>فیروزی، و حسینی، «بررسی اهمیت اصل غافلگیری در جنگ‌های پیامبر اکرم(ص) و کاربرد آن در عصر حاضر»، ص۱۹۶-۲۰۰.</ref>

پس از نیرو گرفتن حکومت اسلام، پیامبر وظیفه تأمین منابع و تجهیزات جنگ را خود بر عهده گرفت، ولی در سال‌های نخست [[هجرت به مدینه|هجرت پیامبر به مدینه]]، منابع و تجهیزات لازم برای جنگ از سوی شرکت‌کنندگان در جنگ، ثروتمندان و مردم تأمین می‌شد.<ref>قائدان، مدیریت و رهبری پیامبر اکرم(ص) در عرصه‌های نظامی»، ص۱۶-۱۷.</ref> مثلا پیامبر به [[سعد بن زید]] دستور داد همراه با اسیران [[بنی‌قریظه]] به [[نجد|نَجْد]] بروند، تا برای سپاه اسلام، اسب و اسلحه تهیه کنند.<ref>بیهقی، دلائل النبوه، ۱۴۰۵ق، ج۴، ص۲۴.</ref> همچنین در [[غزوه تبوک|جنگ تبوک]] که برخی صحابه از پیامبر خواستند مرکب و توشه جنگ در اختیار آنها گذاشته شود، تا از فضیلت [[جهاد]] بازنمانند، پیامبر دستور داد خواسته آنها تأمین شود.<ref>واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۳، ص۹۹۴.</ref>  

پیامبر با قبائل مختلفی پیمان‌نامه‌هایی نوشته بود که بتواند سلاح و مایحتاج سپاه را از آنان خریداری کند.<ref>قائدان، مدیریت و رهبری پیامبر اکرم(ص) در عرصه‌های نظامی»، ص۱۸؛ برای نمونه نگاه کنید به: بلاذری، فتوح البلدان، ۱۹۸۸م، ص۷۱؛ مقریزی، امتاع الاسماع، ۱۴۲۰ق، ج۹، ص۳۶۷.</ref> همچنین پیامبر(ص) در مواردی وسایل مورد نیاز سپاه خود را از برخی قبایل [[عاریه]] می‌کرد.<ref>ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۴ق، ج۱، ص۲۲۰.</ref> مسلمانان در برخی جنگ‌ها از سلاح‌های کار‌آمدتری مانند منجنیق<ref>ابن‌اثیر، اسد الغابه، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۳۰.</ref> و دَبّابه (نوعی ارابه جنگی که برای از بین بردن دیوارها از آن استفاده می‌شد<ref>صالحی شامی، سبل الهدی، ۱۴۱۴ق، ج۶، ص۲۱۰.</ref>) استفاده می‌کردند.<ref>نگاه کنید به: یاقوت حموی، معجم البلدان، ۱۹۹۵م، ج۴، ص۱۲.</ref>