confirmed، templateeditor
۱۲٬۳۱۵
ویرایش
نظام درسی حوزه علمیه: تفاوت میان نسخه‌ها
ویکی سازی
(ویکی سازی) |
(ویکی سازی) |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{بهبود منبع}} | {{بهبود منبع}} | ||
'''نظام درسی حوزه علمیه''' شیوه تعلیم و تعلم در [[حوزه علمیه]]. نظام درسی حوزه با گذشت زمان تغییر کرده است. تا نیمه دوم [[قرن چهاردهم]] | '''نظام درسی حوزه علمیه''' شیوه تعلیم و تعلم در [[حوزه علمیه]]. نظام درسی حوزه با گذشت زمان تغییر کرده است. تا نیمه دوم [[قرن چهاردهم هجری شمسی|قرن چهاردهم]] دانش آموز وارد مکتب خانه می‌شد و پس از آشنایی با حروف به فراگرفتن [[قرآن کریم]] می‌پرداخت و پس از آشنایی مختصری با مقدمات [[صرف]] و [[نحو]] و غیره به حوزه وارد می‌شد. | ||
ولی بعد از افتتاح مدارس جدید و انقراض مکتب خانه‌ها دانش آموزان پس از تکمیل دوره اول یا دوم متوسطه به حوزه ملحق می‌گردند. | ولی بعد از افتتاح مدارس جدید و انقراض مکتب خانه‌ها دانش آموزان پس از تکمیل دوره اول یا دوم متوسطه به حوزه ملحق می‌گردند. | ||
| خط ۶: | خط ۶: | ||
تاکنون چنین مرسوم و رایج بوده است که هر [[طلبه]]ای با ورود به حوزه علمیه در دوران تحصیل خود، مراحل مشخصی از سطوح علمی را پشت سر می‌گذراند. نظام درسی حوزه علمیه [[شیعه]] دارای سه مرحله اصلیِ '''مقدمات'''، '''سطح''' و '''خارج''' است. | تاکنون چنین مرسوم و رایج بوده است که هر [[طلبه]]ای با ورود به حوزه علمیه در دوران تحصیل خود، مراحل مشخصی از سطوح علمی را پشت سر می‌گذراند. نظام درسی حوزه علمیه [[شیعه]] دارای سه مرحله اصلیِ '''مقدمات'''، '''سطح''' و '''خارج''' است. | ||
== مراحل درسی حوزه== | == مراحل درسی حوزه== | ||
به گفته سید احمد حسینی درس و بحث در حوزه علمیه نجف سه مرحله داشته است. مقدمات، سطوح و خارج{{مدرک}} | به گفته سید احمد حسینی درس و بحث در [[حوزه علمیه نجف]] سه مرحله داشته است. مقدمات، سطوح و خارج{{مدرک}} | ||
*مقدمات: نخستین مرحله تحصیل در حوزه است که در آن مبادی العربیه شامل صرف و نحو، معانی و بیان و بدیع، منطق، کلام و اولیات اصول فقه تدریس می‌شود. بیشتر کتاب‌هایی که در این مرحله تدریس می‌شود عبارتند از کتاب [[جامع المقدمات (کتاب)|جامع المقدمات]] که کتاب‌هایی در صرف، نحو و منطق را در بردارد، البهجة المرضیه سیوطی، شرح الالفیه ابن عقیل، شرح الالفیه ابن ناظم، مغنی اللبیب ابن هشام، شرح النظام در صرف، [[الحاشیة علی تهذیب المنطق (کتاب)|حاشیه ملا عبدالله]] بر تهذیب المنطق تفتازانی، المنطق [[محمدرضا مظفر]]، تبصرة المتعلمین [[علامه حلی]] و [[شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام (کتاب)|شرائع الاسلام]] [[محقق حلی]].<ref>حسینی، الامام الشاهرودی السید محمود الحسینی، مطبعة البیان، ص۵۲.</ref> | *مقدمات: نخستین مرحله تحصیل در حوزه است که در آن مبادی العربیه شامل صرف و نحو، معانی و بیان و بدیع، منطق، کلام و اولیات [[اصول فقه]] تدریس می‌شود. بیشتر کتاب‌هایی که در این مرحله تدریس می‌شود عبارتند از کتاب [[جامع المقدمات (کتاب)|جامع المقدمات]] که کتاب‌هایی در صرف، نحو و منطق را در بردارد، البهجة المرضیه سیوطی، شرح الالفیه ابن عقیل، شرح الالفیه ابن ناظم، مغنی اللبیب ابن هشام، شرح النظام در صرف، [[الحاشیة علی تهذیب المنطق (کتاب)|حاشیه ملا عبدالله]] بر تهذیب المنطق تفتازانی، المنطق [[محمدرضا مظفر]]، تبصرة المتعلمین [[علامه حلی]] و [[شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام (کتاب)|شرائع الاسلام]] [[محقق حلی]].<ref>حسینی، الامام الشاهرودی السید محمود الحسینی، مطبعة البیان، ص۵۲.</ref> | ||
*سطوح: این دومین مرحله تحصیل در حوزه است در این مرحله فقه و اصول تدریس می‌شود. در این مرحله بیشتر کتاب‌های [[معالم الدین و ملاذ المجتهدین (کتاب)|معالم الدین]]، شرح [[اللمعة الدمشقیة (کتاب)|اللمعة الدمشقیه]] اثر [[شهید ثانی]]، کفایة الاصول [[محمدکاظم خراسانی|آخوند خراسانی]]، [[رسائل شیخ انصاری|رسائل]] و [[مکاسب (کتاب)|مکاسب]] از کتب [[شیخ مرتضی انصاری|شیخ انصاری]] تدریس می‌شود. تفاوت مرحله سطوح با مقدمات در این است که در مرحله سطوح کتب عمیق‌تری و استدلالی بیشتری خوانده می‌شود. همچنین برای فهم مطالب باید از تعلیقه، حواشی شرح و مطالب کتب مشابه کمک گرفته می‌شود.<ref>حسینی، الامام الشاهرودی السید محمود الحسینی، مطبعة البیان، ص۵۲-۵۳.</ref> | *سطوح: این دومین مرحله تحصیل در حوزه است در این مرحله فقه و اصول تدریس می‌شود. در این مرحله بیشتر کتاب‌های [[معالم الدین و ملاذ المجتهدین (کتاب)|معالم الدین]]، شرح [[اللمعة الدمشقیة (کتاب)|اللمعة الدمشقیه]] اثر [[شهید ثانی]]، [[کفایة الاصول (کتاب)|کفایة الاصول]] اثر [[محمدکاظم خراسانی|آخوند خراسانی]]، [[رسائل شیخ انصاری|رسائل]] و [[مکاسب (کتاب)|مکاسب]] از کتب [[شیخ مرتضی انصاری|شیخ انصاری]] تدریس می‌شود. تفاوت مرحله سطوح با مقدمات در این است که در مرحله سطوح کتب عمیق‌تری و استدلالی بیشتری خوانده می‌شود. همچنین برای فهم مطالب باید از تعلیقه، حواشی شرح و مطالب کتب مشابه کمک گرفته می‌شود.<ref>حسینی، الامام الشاهرودی السید محمود الحسینی، مطبعة البیان، ص۵۲-۵۳.</ref> | ||
* درس خارج: آخرین مرحله تحصیل در حوزه علمیه است. در این مرحله شاگرد به [[اجتهاد]] میرسد و توانایی استنباط احکام شرع را از منابع دینی به دست می‌آورد. در این مرحله استاد اقوال مختلف درباره یک موضوع را نقل و ارزیابی می‌کند سپس به ردّ آرایی که به نظرش صحیح نیست و به تقویت رأی مورد نظرش می‌پردازد. در این مرحله استاد ملزم به تدریس متن کتاب خاصی نیست اما از باب‌بندی کتاب‌های فقهی و اصولی تبعیت می‌کند. البته معمولا درس‌های خارج اصول بر مبنای کتاب [[کفایة الاصول (کتاب)|کفایة الاصول]] آخوند و درس‌های خارج فقه بر مبنای کتاب [[العروة الوثقی (کتاب)|عروة الوثقی]] نوشته [[سید محمدکاظم طباطبایی یزدی]] شکل می‌گیرد از این‌رو بر این دو کتاب حواشی زیادی نوشته شده است. در این مرحله شاگرد قبل از استاد درباره موضوع مطالعه کرده و در جلسه درس با استاد بحث می‌کند در این مرحله میان شاگرد و استاد مناقشه و بحث جدی علمی درمی‌گیرد.<ref>حسینی، الامام الشاهرودی السید محمود الحسینی، مطبعة البیان، ص۵۳-۵۴.</ref> | * درس خارج: آخرین مرحله تحصیل در حوزه علمیه است. در این مرحله شاگرد به [[اجتهاد]] میرسد و توانایی استنباط احکام شرع را از منابع دینی به دست می‌آورد. در این مرحله استاد اقوال مختلف درباره یک موضوع را نقل و ارزیابی می‌کند سپس به ردّ آرایی که به نظرش صحیح نیست و به تقویت رأی مورد نظرش می‌پردازد. در این مرحله استاد ملزم به تدریس متن کتاب خاصی نیست اما از باب‌بندی کتاب‌های فقهی و اصولی تبعیت می‌کند. البته معمولا درس‌های [[درس خارج|خارج اصول]] بر مبنای کتاب [[کفایة الاصول (کتاب)|کفایة الاصول]] اثر [[محمدکاظم خراسانی|آخوند]] و درس‌های [[درس خارج|خارج فقه]] بر مبنای کتاب [[العروة الوثقی (کتاب)|عروة الوثقی]] نوشته [[سید محمدکاظم طباطبایی یزدی]] شکل می‌گیرد از این‌رو بر این دو کتاب حواشی زیادی نوشته شده است. در این مرحله شاگرد قبل از استاد درباره موضوع مطالعه کرده و در جلسه درس با استاد بحث می‌کند در این مرحله میان شاگرد و استاد مناقشه و بحث جدی علمی درمی‌گیرد.<ref>حسینی، الامام الشاهرودی السید محمود الحسینی، مطبعة البیان، ص۵۳-۵۴.</ref> | ||
==مقدمات== | ==مقدمات== | ||
| خط ۲۵: | خط ۲۵: | ||
===منطق=== | ===منطق=== | ||
# [[الحاشیة علی تهذیب المنطق (کتاب)|حاشیه ملاعبداللّه | #[[الحاشیة علی تهذیب المنطق (کتاب)|حاشیه ملاعبداللّه]] | ||
# [[شرح الشمسیه]] ''[[قطب الدین رازی]]'' | #[[شرح الشمسیه]] ''[[قطب الدین رازی]]'' | ||
# المنطق [[محمدرضا مظفر|مظفر]].<ref>بحرالعلوم، ۱۴۰۷، ص۹۳.</ref> | # المنطق [[محمدرضا مظفر|مظفر]].<ref>بحرالعلوم، ۱۴۰۷، ص۹۳.</ref> | ||
| خط ۴۰: | خط ۴۰: | ||
===دروس جنبی=== | ===دروس جنبی=== | ||
در کنار دروس اصلی که شامل ادبیات، فقه و اصول است، کتاب‌هایی از | در کنار دروس اصلی که شامل ادبیات، فقه و اصول است، کتاب‌هایی از [[اخلاق]]، عقاید و [[کلام اسلامی|کلام]]، [[تفسیر قرآن|تفسیر]]، تاریخ و ادبیات فارسی در کتب درسی مقدمات گنجانده شده است.{{مدرک}} | ||
==سطح== | ==سطح== | ||
این مرحله شامل پایه‌های هفتم تا دهم است. در این دوره اهداف زیر تعقیب می‌شود: | این مرحله شامل پایه‌های هفتم تا دهم است. در این دوره اهداف زیر تعقیب می‌شود: | ||
#بالا بردن قدرت فهم متون فقهی و اصولی | #بالا بردن قدرت فهم متون فقهی و اصولی | ||
| خط ۵۲: | خط ۵۱: | ||
===فقه=== | ===فقه=== | ||
#[[مکاسب |مکاسب]] اثر [[شیخ انصاری|مرتضی انصاری]]. | |||
[[مکاسب |مکاسب]] | |||
===اصول فقه=== | ===اصول فقه=== | ||
#[[فرائد الاصول|رسائل]] اثر [[شیخ انصاری]] | |||
#[[فرائد الاصول|رسائل]] [[شیخ انصاری]] | #[[کفایة الاصول ]] اثر [[آخوند خراسانی]].<ref>غروی، ص۲۵۵-۲۵۶؛ بهادلی، ص۲۸۰.</ref> | ||
#[[کفایة الاصول ]] [[ | |||
همچنین طلاب می‌توانند به آموختن کتاب‌هایی چون: | همچنین طلاب می‌توانند به آموختن کتاب‌هایی چون: | ||
[[درایة الحدیث]] [[شهید ثانی | [[درایة الحدیث]] [[شهید ثانی]] در مباحث [[علوم حدیث]]، | ||
[[منظومه]] حاج [[ملاهادی سبزواری]] و | [[منظومه]] حاج [[ملاهادی سبزواری]] و | ||
[[اسفار اربعه | [[اسفار اربعه]] [[ملاصدرا]] در [[فلسفه اسلامی|فلسفه]] | ||
یا دیگر دانش‌ها همانند [[تفسیر]] [[قرآن]] بپردازند. | شرح [[باب حادی عشر]] اثر [[علامه حلی]] و نیز شرح او بر [[تجرید الاعتقاد]] اثر [[خواجه نصیر طوسی]] در [[کلام اسلامی|کلام]]، | ||
یا دیگر دانش‌ها همانند [[تفسیر]] و [[قرآن]] بپردازند. | |||
به طور معمول، طلاب این مرحله را چهار ساله طی می‌کنند.<ref>غروی، ص ۲۵۶.</ref> | به طور معمول، طلاب این مرحله را چهار ساله طی می‌کنند.<ref>غروی، ص ۲۵۶.</ref> | ||
===سطح در نظام آموزشی جدید حوزه=== | ===سطح در نظام آموزشی جدید حوزه=== | ||
دروس سطح در نظام جدید آموزشی حوزه چهار سال به طول میانجامد. در طی این چهار سال کتاب فقهی مکاسب شیخ انصاری تدریس می‌شود. در دو سال نخست، فرائد الاصول شیخ انصاری و در دو سال پایانی کتاب کفایة الاصول آخوند خراسانی در اصول فقه به طلاب عرضه میگردد.{{مدرک}} | دروس سطح در نظام جدید آموزشی حوزه چهار سال به طول میانجامد. در طی این چهار سال کتاب فقهی [[مکاسب (کتاب)|مکاسب]] [[شیخ مرتضی انصاری|شیخ انصاری]] تدریس می‌شود. در دو سال نخست، [[فرائد الاصول (کتاب)|فرائد الاصول]] [[شیخ مرتضی انصاری|شیخ انصاری]] و در دو سال پایانی کتاب [[کفایة الاصول (کتاب)|کفایة الاصول]] [[محمدکاظم خراسانی|آخوند خراسانی]] در [[اصول فقه]] به طلاب عرضه میگردد.{{مدرک}} | ||
در کنار دروس اصلی فقه و اصول، این دروس نیز تدریس می‌شود: | در کنار دروس اصلی فقه و اصول، این دروس نیز تدریس می‌شود: | ||
*[[فلسفه]] | * [[فلسفه]] | ||
#بدایة الحکمة علامه طباطبایی در سال هفتم | # [[بدایة الحکمة (کتاب)|بدایة الحکمة]] [[سید محمدحسین طباطبائی|علامه طباطبایی]] در سال هفتم | ||
#نهایة الحکمة علامه طباطبایی در سال نهم و دهم{{مدرک}} | # [[نهایة الحکمة (کتاب)|نهایة الحکمة]] علامه طباطبایی در سال نهم و دهم{{مدرک}} | ||
*[[کلام]] | *[[کلام]] | ||
#محاضرت فی الالهیات [[جعفر سبحانی]] در سال هفتم و هشتم{{مدرک}} | # محاضرت فی الالهیات [[جعفر سبحانی]] در سال هفتم و هشتم{{مدرک}} | ||
*[[تفسیر]] | * [[تفسیر]] | ||
# [[جوامع الجامع]]، [[فضل بن حسن طبرسی]]، [[سوره توبه]] در سال هفتم | # [[جوامع الجامع]]، [[فضل بن حسن طبرسی]]، [[سوره توبه]] در سال هفتم | ||
# جوامع الجامع، [[سوره رعد]] و [[سوره یوسف]] در سال هشتم | # جوامع الجامع، [[سوره رعد]] و [[سوره یوسف]] در سال هشتم | ||