پرش به محتوا

فی سبیل الله: تفاوت میان نسخه‌ها

بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۱۲: خط ۱۲:
# هر چیزی که رضای خدا در آن باشد.<ref>مغنیه، تفسیر الکاشف، ۱۴۲۴ق، ج۷، ص۸۰.</ref>
# هر چیزی که رضای خدا در آن باشد.<ref>مغنیه، تفسیر الکاشف، ۱۴۲۴ق، ج۷، ص۸۰.</ref>
# هر چیزی که انسان را به خداوند برساند.<ref>فیض کاشانی، التفسیر الصافی، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۴۷۱.</ref>
# هر چیزی که انسان را به خداوند برساند.<ref>فیض کاشانی، التفسیر الصافی، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۴۷۱.</ref>
# راهی که خداوند دستور داده تا مردم وارد آن شوند.<ref>طبری، جامع البیان، ۱۴۱۲ق‏، ج۲، ص۱۱۶.</ref>
# راهی که خداوند دستور داده تا مردم وارد آن شوند.<ref>طبری، جامع البیان، ۱۴۱۲ق، ج۲، ص۱۱۶.</ref>
# راهی که انسان را به [[ثواب و عقاب|پاداش الهی]] می‌رساند.<ref>قطب‌الدین راوندی، فقه القرآن، ۱۴۰۵ق، ج۱، ص۲۳۰.</ref>
# راهی که انسان را به [[ثواب و عقاب|پاداش الهی]] می‌رساند.<ref>قطب‌الدین راوندی، فقه القرآن، ۱۴۰۵ق، ج۱، ص۲۳۰.</ref>
# هرکار خیری که انسان را به [[تقرب|قرب الهی]] برساند.<ref>آلوسی، روح المعانی، ۱۴۱۵ق، ج۱۴، ص۱۷۱.</ref>
# هرکار خیری که انسان را به [[تقرب|قرب الهی]] برساند.<ref>آلوسی، روح المعانی، ۱۴۱۵ق، ج۱۴، ص۱۷۱.</ref>
خط ۱۹: خط ۱۹:
# مسیری که به لقاء الهی بیانجامد.<ref>مصطفوی، التحقیق، ۱۳۶۰ش، ج۵، ص۴۵.</ref>
# مسیری که به لقاء الهی بیانجامد.<ref>مصطفوی، التحقیق، ۱۳۶۰ش، ج۵، ص۴۵.</ref>


سبیل، در [[قرآن]] اعم از راه هدایت و راه ضلالت بوده است.<ref>قرشی، قاموس قرآن‏، ۱۳۷۱ش، ج۳، ص۲۲۳و۲۲۴.</ref> به گفته [[عبدالله جوادی آملی|آیت‌الله جوادی]] تفاوت واژه [[صراط]] با سبیل در این است که سبیل به معنای راه‌های فرعی و متصل به صراط بوده و صراط به معنای شاهراهی است که انسان را به مقصد می‌رساند.<ref>جوادی آملی، ادب فنای مقربان، ۱۳۸۳ش، ج۳، ص۹۵.</ref>
سبیل، در [[قرآن]] اعم از راه هدایت و راه ضلالت بوده است.<ref>قرشی، قاموس قرآن، ۱۳۷۱ش، ج۳، ص۲۲۳و۲۲۴.</ref> به گفته [[عبدالله جوادی آملی|آیت‌الله جوادی]] تفاوت واژه [[صراط]] با سبیل در این است که سبیل به معنای راه‌های فرعی و متصل به صراط بوده و صراط به معنای شاهراهی است که انسان را به مقصد می‌رساند.<ref>جوادی آملی، ادب فنای مقربان، ۱۳۸۳ش، ج۳، ص۹۵.</ref>


== مصادیق فی سبیل الله ==
== مصادیق فی سبیل الله ==
{{جعبه نقل قول | عنوان = [[امام محمد باقر علیه‌السلام|امام باقر(ع)]] در پاسخ به پرسش درباره [[آیه ۱۵۷ سوره آل‌عمران]]: | نقل‌قول = «سبیل الله»، [[امام علی علیه‌السلام|علی(ع)]] و ذریه اوست. هر کس بر ولایت او کشته شود، کشته در راه خداست و هر کس بر ولایت او بمیرد، در راه خدا مرده است.»<ref>عروسی حویزی، تفسیر نور الثقلین، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۴۰۵.</ref>| منبع =|تراز = چپ| عرض = 250px |رنگ پس‌زمینه =#d3f2f2| گیومه نقل‌قول = | تراز منبع = چپ}}
{{جعبه نقل قول| عنوان = [[امام محمد باقر علیه‌السلام|امام باقر(ع)]] در پاسخ به پرسش درباره [[آیه ۱۵۷ سوره آل‌عمران]]:| نقل‌قول = «سبیل الله»، [[امام علی علیه‌السلام|علی(ع)]] و ذریه اوست. هر کس بر ولایت او کشته شود، کشته در راه خداست و هر کس بر ولایت او بمیرد، در راه خدا مرده است.»<ref>عروسی حویزی، تفسیر نور الثقلین، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۴۰۵.</ref>| منبع =|تراز = چپ| عرض = ۲۵۰px|رنگ پس‌زمینه =#d3f2f2| گیومه نقل‌قول =| تراز منبع = چپ}}


هرچند عده‌ای فی سبیل الله را منحصر در [[جهاد]] کرده‌اند؛<ref>طوسی، النهایه، ۱۴۰۴ق، ص۱۸۴؛ قرطبی، الجامع، ۱۳۶۴ش، ج۸، ص۱۸۵.</ref> اما بیشتر علما آن را شامل تمام مصالح [[مسلمان|مسلمانان]] مانند ساخت [[مسجد]]، راه و پل می‌دانند.<ref>به عنوان نمونه نگاه کنید به: فاضل مقداد، کنز العرفان، ۱۳۷۳ش، ج۱، ص۲۳۷؛ فخر رازی، تفسیر کبیر، ۱۴۲۰ق، ج۱۶، ص۸۷؛ نجفی، جواهر الکلام، بیروت، ج۱۵، ص۳۶۸.</ref>
هرچند عده‌ای فی سبیل الله را منحصر در [[جهاد]] کرده‌اند؛<ref>طوسی، النهایه، ۱۴۰۴ق، ص۱۸۴؛ قرطبی، الجامع، ۱۳۶۴ش، ج۸، ص۱۸۵.</ref> اما بیشتر علما آن را شامل تمام مصالح [[مسلمان|مسلمانان]] مانند ساخت [[مسجد]]، راه و پل می‌دانند.<ref>به عنوان نمونه نگاه کنید به: فاضل مقداد، کنز العرفان، ۱۳۷۳ش، ج۱، ص۲۳۷؛ فخر رازی، تفسیر کبیر، ۱۴۲۰ق، ج۱۶، ص۸۷؛ نجفی، جواهر الکلام، بیروت، ج۱۵، ص۳۶۸.</ref>


[[سید محمدحسین طباطبائی|علامه طباطبایی]]، مفسر [[شیعه]]، در خصوص وجه مقید ساختن جهاد به قید «فی سبیل اللَّه» معتقد است که این قید آمده تا کسی گمان نکند که این وظیفه خطیر دینی، برای تسلط گروهی بر گروهی دیگر و تسخیر زمین‌های ایشان تشریع شده است. بلکه آمده تا سلطه خداوند به واسطه دین الهی که مایه صلاح دنیا و آخرت است را بفهماند.<ref>علامه طباطبایی، المیزان، ج‏۲، ص۲۸۴.</ref>
[[سید محمدحسین طباطبائی|علامه طباطبایی]]، مفسر [[شیعه]]، در خصوص وجه مقید ساختن جهاد به قید «فی سبیل اللَّه» معتقد است که این قید آمده تا کسی گمان نکند که این وظیفه خطیر دینی، برای تسلط گروهی بر گروهی دیگر و تسخیر زمین‌های ایشان تشریع شده است. بلکه آمده تا سلطه خداوند به واسطه دین الهی که مایه صلاح دنیا و آخرت است را بفهماند.<ref>علامه طباطبایی، المیزان، ج۲، ص۲۸۴.</ref>


مفسران قرآن به فراخور زاویه نگاهی که به عبارت «فی سبیل الله» داشته‌اند، برای آن مصادیق متعددی را بر شمرده‌اند که در اینجا به برخی از آن اشاره می‌شود:
مفسران قرآن به فراخور زاویه نگاهی که به عبارت «فی سبیل الله» داشته‌اند، برای آن مصادیق متعددی را بر شمرده‌اند که در اینجا به برخی از آن اشاره می‌شود:
{{ستون|۳}}
{{ستون|۳}}
# [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|رسول اکرم(ص)]]<ref>ابن‌ابی حاتم، تفسير القرآن العظيم، ١٤١٩ق، ج۲، ص۶۰۵، ح۳۲۴۰ و ج۳، ص۷۱۷، ح۳۸۸۴.</ref>
# [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|رسول اکرم(ص)]]<ref>ابن‌ابی حاتم، تفسیر القرآن العظیم، ۱۴۱۹ق، ج۲، ص۶۰۵، ح۳۲۴۰ و ج۳، ص۷۱۷، ح۳۸۸۴.</ref>
# [[امام علی(ع)]]<ref>قمی، تفسیر القمی، ١٣٦٧ش، ج۱، ص۳۸۸ و ۳۹۰.</ref>
# [[امام علی(ع)]]<ref>قمی، تفسیر القمی، ۱۳۶۷ش، ج۱، ص۳۸۸ و ۳۹۰.</ref>
# [[امامان شیعه|امامان]] <ref>قمی، تفسیر القمی، ۱۴۰۴ق، ج۲، ص۶۶.</ref> {{یاد| امام صادق(ع)نحنُ و اللّه ِ نحنُ سَبيلُ اللّه ِ الذي أمَرَ اللّه ُ بِاتِّباعِهِ}}  
# [[امامان شیعه|امامان]]<ref>قمی، تفسیر القمی، ۱۴۰۴ق، ج۲، ص۶۶.</ref> {{یاد| امام صادق(ع)نحنُ و اللّه ِ نحنُ سَبیلُ اللّه ِ الذی أمَرَ اللّه ُ بِاتِّباعِهِ}}  
# [[شیعیان]]<ref>شیخ صدوق، معانی الاخبار، ۱۴۰۳ق، ص۱۷۶.</ref>
# [[شیعیان]]<ref>شیخ صدوق، معانی الاخبار، ۱۴۰۳ق، ص۱۷۶.</ref>
# [[صراط مستقیم]]<ref>قاسمی، محاسن التأويل، ١٤١٨ق، ج۸، ص۲۵۳.</ref>
# [[صراط مستقیم]]<ref>قاسمی، محاسن التأویل، ۱۴۱۸ق، ج۸، ص۲۵۳.</ref>
# [[جهاد]]<ref>ابن‌طاووس، سعد السعود للنفوس المنضود، بی تا، ص۲۰۶.</ref>
# [[جهاد]]<ref>ابن‌طاووس، سعد السعود للنفوس المنضود، بی‌تا، ص۲۰۶.</ref>
# [[زکات]]<ref>زمخشری، الکشاف، ۱۴۰۷ق‏، ج‏۴، ص۳۳۰؛ طبری، ج۱۰، ص۸۳–۸۶.</ref>
# [[زکات]]<ref>زمخشری، الکشاف، ۱۴۰۷ق، ج۴، ص۳۳۰؛ طبری، ج۱۰، ص۸۳–۸۶.</ref>
# [[مکه]]<ref>رازی، روض الجنان و روح الجنان، ۱۴۰۸ق، ج۳، ص۱۹۹.</ref>
# [[مکه]]<ref>رازی، روض الجنان و روح الجنان، ۱۴۰۸ق، ج۳، ص۱۹۹.</ref>
# طریق الجنه (راه [[بهشت]])<ref>شیخ صدوق‏، الخصال‏، ۱۳۶۲ش، ج۱، ص۲۷۸، ح۲۲.</ref>
# طریق الجنه (راه [[بهشت]])<ref>شیخ صدوق، الخصال، ۱۳۶۲ش، ج۱، ص۲۷۸، ح۲۲.</ref>
# [[کعبه]]<ref>ابن‌عاشور،التحرير والتنوير، بی تا، ج۳، ص۱۴۰؛ گنابادی، تفسیر بیان السعادة فی مقامات العبادة، ۱۴۰۸ق، ج۱، ص۱۷۸.</ref>
# [[کعبه]]<ref>ابن‌عاشور،التحریر والتنویر، بی‌تا، ج۳، ص۱۴۰؛ گنابادی، تفسیر بیان السعادة فی مقامات العبادة، ۱۴۰۸ق، ج۱، ص۱۷۸.</ref>
# [[هجرت]]<ref>بغدادی، لباب التأويل فى معانى التنزيل، ۱۴۱۵ق، ج۳، ص۲۵۳؛ فخر رازی، التفسیر الکبیر، ۱۴۲۰ق. ج۶، ص۳۹۰ و ج۲۳، ص۲۱۶.</ref>
# [[هجرت]]<ref>بغدادی، لباب التأویل فی معانی التنزیل، ۱۴۱۵ق، ج۳، ص۲۵۳؛ فخر رازی، التفسیر الکبیر، ۱۴۲۰ق. ج۶، ص۳۹۰ و ج۲۳، ص۲۱۶.</ref>
# [[حج]]<ref>ابن‌کثیر دمشقی، تفسیر القرآن العظیم، ۱۴۱۹ق، ج۱، ص۵۲۹</ref>
# [[حج]]<ref>ابن‌کثیر دمشقی، تفسیر القرآن العظیم، ۱۴۱۹ق، ج۱، ص۵۲۹</ref>
# [[رضای خدا]]<ref>خسروانی، تفسیر خسروی، ۱۳۹۰ق، ج۱، ص۳۶۳.</ref>
# [[رضای خدا]]<ref>خسروانی، تفسیر خسروی، ۱۳۹۰ق، ج۱، ص۳۶۳.</ref>
# [[انفاق]]<ref>نووی جاوی، مراح لبيد لكشف معنى القرآن المجيد، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۵۲۹.</ref>
# [[انفاق]]<ref>نووی جاوی، مراح لبید لکشف معنی القرآن المجید، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۵۲۹.</ref>
# [[عبادت]]<ref>نیشابوری، ایجاز البیان عن معانی القرآن، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۱۷۲.</ref>
# [[عبادت]]<ref>نیشابوری، ایجاز البیان عن معانی القرآن، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۱۷۲.</ref>
# [[قرآن]]<ref>صادقی تهرانی، الفرقان، ١٣٦٥ش، ج۱۶، ص۱۲؛ علامه طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۵، ص۱۴۲.</ref>
# [[قرآن]]<ref>صادقی تهرانی، الفرقان، ۱۳۶۵ش، ج۱۶، ص۱۲؛ علامه طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۵، ص۱۴۲.</ref>
# [[وفای به عهد]]<ref>کاشانی، منهج الصادیقین، ١٣٣٦ش، ج۵، ص۲۲۰.</ref>
# [[وفای به عهد]]<ref>کاشانی، منهج الصادیقین، ۱۳۳۶ش، ج۵، ص۲۲۰.</ref>
# [[توحید]]<ref>حقی بروسوی، تفسیر روح البیان، بی تا، ج۲، ص۷۰.</ref>
# [[توحید]]<ref>حقی بروسوی، تفسیر روح البیان، بی‌تا، ج۲، ص۷۰.</ref>
# [[فطرت]]<ref>علامه طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۱۲، ص۳۳۸ و ج۱۵، ص۳۵۶ و ج۱۶، ص۱۲۶.</ref>
# [[فطرت]]<ref>علامه طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۱۲، ص۳۳۸ و ج۱۵، ص۳۵۶ و ج۱۶، ص۱۲۶.</ref>
# [[سعادت]]<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱۰، ص۲۹۴.</ref>
# [[سعادت]]<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱۰، ص۲۹۴.</ref>
# [[سجود]]<ref>طبرسی، جوامع الجامع، ۱۳۷۷ش، ج۳، ص۱۸۶.</ref>
# [[سجود]]<ref>طبرسی، جوامع الجامع، ۱۳۷۷ش، ج۳، ص۱۸۶.</ref>
# [[معرفت]]<ref>شریف کاشانی، بوارق القهر، ۱۳۸۳ش، ص۱۷۶.</ref>
# [[معرفت]]<ref>شریف کاشانی، بوارق القهر، ۱۳۸۳ش، ص۱۷۶.</ref>
# [[عدل]]<ref>زحیلی، تفسير الوسیط، ١٤٢٢ق، ج۵، ص۱۵۳ و ۱۵۴ و ۴۵۷.</ref>
# [[عدل]]<ref>زحیلی، تفسیر الوسیط، ۱۴۲۲ق، ج۵، ص۱۵۳ و ۱۵۴ و ۴۵۷.</ref>
# نجات مستضعفین<ref>زمخشری، الکشاف، ۱۴۰۷ق‏، ج۱، ص۵۳۴.</ref>
# نجات مستضعفین<ref>زمخشری، الکشاف، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۵۳۴.</ref>
# [[کرامت]]<ref>حجازی، التفسير الواضح، ١٤١٣ق، ج۳، ص۴۵۷.</ref>
# [[کرامت]]<ref>حجازی، التفسیر الواضح، ۱۴۱۳ق، ج۳، ص۴۵۷.</ref>
# هرگونه کار خیر<ref>نیشابوری، غرائب القرآن، ج۳، ص۴۹۱.</ref>
# هرگونه کار خیر<ref>نیشابوری، غرائب القرآن، ج۳، ص۴۹۱.</ref>
# [[کلمة الله]]<ref>زمخشری، الکشاف، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۲۳۵.</ref>
# [[کلمة الله]]<ref>زمخشری، الکشاف، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۲۳۵.</ref>
# [[دین]]<ref>حسنی، دقائق التاویل، ۱۳۸۱ش، ص۸۵ و ۱۸۴.</ref>
# [[دین]]<ref>حسنی، دقائق التاویل، ۱۳۸۱ش، ص۸۵ و ۱۸۴.</ref>
# طاعة الله (اطاعت کردن از خدا)<ref>ابن‌ابی حاتم، تفسير القرآن العظيم، ١٤١٩ق، ج۱، ص۲۶۲، ح۱۴۰۹.</ref>
# طاعة الله (اطاعت کردن از خدا)<ref>ابن‌ابی حاتم، تفسیر القرآن العظیم، ۱۴۱۹ق، ج۱، ص۲۶۲، ح۱۴۰۹.</ref>
# [[توکل]]<ref>ابن‌جوزی، زاد المسير، ١٤٢٢ق، ج۲، ص۵۰۶.</ref>
# [[توکل]]<ref>ابن‌جوزی، زاد المسیر، ۱۴۲۲ق، ج۲، ص۵۰۶.</ref>
# [[اسلام]]<ref>شوکانی، فتح القدیر، ١٤١٤ق، ج۱، ص۴۲۰ و ۴۲۲.</ref>
# [[اسلام]]<ref>شوکانی، فتح القدیر، ۱۴۱۴ق، ج۱، ص۴۲۰ و ۴۲۲.</ref>
# [[اخلاص]]<ref>سورآبادی، تفسیر سورآبادی، ۱۳۸۰ش، ج۴، ص۲۶۰۷.</ref>
# [[اخلاص]]<ref>سورآبادی، تفسیر سورآبادی، ۱۳۸۰ش، ج۴، ص۲۶۰۷.</ref>
# [[ایمان]]<ref>خطیب، التفسير القرآني للقرآن، بی تا، ج۶، ص۱۱۲۴.</ref>
# [[ایمان]]<ref>خطیب، التفسیر القرآنی للقرآن، بی‌تا، ج۶، ص۱۱۲۴.</ref>
# [[حق]]<ref>طوسی، التبیان، بی‌تا، ج۴، ص۴۰۹ و ج۷، ص۳۰۷ و ج۹، ص۵۵۴.</ref>
# [[حق]]<ref>طوسی، التبیان، بی‌تا، ج۴، ص۴۰۹ و ج۷، ص۳۰۷ و ج۹، ص۵۵۴.</ref>
{{پایان}}
{{پایان}}
{{جعبه نقل قول | عنوان = | نقل‌قول = حسن بن راشد می گوید: از [[امام حسن عسکری علیه‌السلام|امام حسن عسکری(ع)]] در مدینه در رابطه با مردی که [[وصیت]] کرده اموالش در راه خدا صرف شوند، سوال کردم که ایشان فرمودند: شیعیان ما راه خدا هستند.<ref>کلینی، الکافی، ‏۱۴۲۹ق، ج‏۱۳، ص۳۵۲.</ref> |تاریخ بایگانی | | منبع =|تراز = چپ| عرض = 300px |رنگ پس‌زمینه =#d3f2f2| گیومه نقل‌قول = | تراز منبع = چپ}}
{{جعبه نقل قول| عنوان =| نقل‌قول = حسن بن راشد می‌گوید: از [[امام حسن عسکری علیه‌السلام|امام حسن عسکری(ع)]] در مدینه در رابطه با مردی که [[وصیت]] کرده اموالش در راه خدا صرف شوند، سوال کردم که ایشان فرمودند: شیعیان ما راه خدا هستند.<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۲۹ق، ج۱۳، ص۳۵۲.</ref>|تاریخ بایگانی|| منبع =|تراز = چپ| عرض = ۳۰۰px|رنگ پس‌زمینه =#d3f2f2| گیومه نقل‌قول =| تراز منبع = چپ}}


در تفاسیر عرفانی، برای «فی سبیل الله» به این مصادیق نیز اشاره شده است:
در تفاسیر عرفانی، برای «فی سبیل الله» به این مصادیق نیز اشاره شده است:
خط ۷۳: خط ۷۳:


==شهید و مقتول فی سبیل الله==
==شهید و مقتول فی سبیل الله==
در قرآن از واژه شهادت با تعبیر «قَتْل فی سبیل‌الله» (کشته شدن در راه خدا) یاد شده است و منظور از شهید در قرآن کسی است که گواه براعمال انسان است.<ref> طباطبایی، المیزان، الناشر منشورات مؤسسة الأعلمي للمطبوعات، ج۴، ص ۴۰۷؛ قرشی، قاموس قرآن، ۱۴۱۲ق، ج۴، ص۷۶.</ref> {{یاد|أن المراد بالشهداء شهداء الأعمال فيما يطلق من لفظ الشهيد في القرآن دون المستشهدين في معركة القتال... المیزان، ج۴، ص۴۰۷}}
در قرآن از واژه شهادت با تعبیر «قَتْل فی سبیل‌الله» (کشته شدن در راه خدا) یاد شده است و منظور از شهید در قرآن کسی است که گواه براعمال انسان است.<ref> طباطبایی، المیزان، الناشر منشورات مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، ج۴، ص۴۰۷؛ قرشی، قاموس قرآن، ۱۴۱۲ق، ج۴، ص۷۶.</ref> {{یاد|أن المراد بالشهداء شهداء الأعمال فیما یطلق من لفظ الشهید فی القرآن دون المستشهدین فی معرکة القتال... المیزان، ج۴، ص۴۰۷}}


ابن‌اثیر، محدث و تاریخ‌نگار اهل سنت، در پاسخ به اینکه چرا به مقتول فی سبیل الله، شهید گفته‌اند، پنج وجه را ذکر کرده است:
ابن‌اثیر، محدث و تاریخ‌نگار اهل سنت، در پاسخ به اینکه چرا به مقتول فی سبیل الله، شهید گفته‌اند، پنج وجه را ذکر کرده است:
خط ۹۲: خط ۹۲:
* ابن‌ابی‌حاتم، عبدالرحمن بن محمد، تفسیر القرآن العظیم، تحقیق اسعد محمد الطیب، چاپ سوم، مکه مکرمه، مکتبه نزار مصطفی الباز، ۱۴۱۹ق.
* ابن‌ابی‌حاتم، عبدالرحمن بن محمد، تفسیر القرآن العظیم، تحقیق اسعد محمد الطیب، چاپ سوم، مکه مکرمه، مکتبه نزار مصطفی الباز، ۱۴۱۹ق.
* ابن‌اثیر، النهایه فی غریب الحدیث، تحقیق طاهر احمد الزاوی و محمود محمد الطناحی، قم، مؤسسه اسماعیلیان للطباعه و النشر و التوزیع، چ۴، ۱۳۶۴ق.
* ابن‌اثیر، النهایه فی غریب الحدیث، تحقیق طاهر احمد الزاوی و محمود محمد الطناحی، قم، مؤسسه اسماعیلیان للطباعه و النشر و التوزیع، چ۴، ۱۳۶۴ق.
* ابن‌جوزی، ابوالفرج عبدالرحمن بن علی، زاد المسیر فی علم التفسیر، بیروت، دار الکتب العربی، ۱۴۲۲ق.
* ابن‌جوزی، ابوالفرج عبدالرحمن بن علی، زاد المسیر فی علم التفسیر، بیروت،‌ دار الکتب العربی، ۱۴۲۲ق.
* ابن‌طاووس، علی بن موسی، سعد السعود للنفوس المنضود، قم، نشر محمد کاظم الکتبی، بی تا.
* ابن‌طاووس، علی بن موسی، سعد السعود للنفوس المنضود، قم، نشر محمد کاظم الکتبی، بی‌تا.
* ابن‌عاشور، محمد بن طاهر، التحریر والتنویر، بی نا، بی تا.
* ابن‌عاشور، محمد بن طاهر، التحریر والتنویر، بی‌نا، بی‌تا.
* ابن‌کثیر دمشقی، اسماعیل، تفسیر القرآن العظیم، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۱۹ق.
* ابن‌کثیر دمشقی، اسماعیل، تفسیر القرآن العظیم، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۱۹ق.
* بحرانی، هاشم‏، البرهان فی تفسیر القرآن‏، تحقیق، قسم الدراسات الاسلامیة موسسة البعثة، تهران‏، بنیاد بعثت‏، چ۱، ۱۴۱۶ق‏.
* بحرانی، هاشم، البرهان فی تفسیر القرآن، تحقیق، قسم الدراسات الاسلامیة موسسة البعثة، تهران، بنیاد بعثت، چ۱، ۱۴۱۶ق.
* بغدادی، علی بن محمد، لباب التأویل فی معانی التنزیل، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۱۵ق.
* بغدادی، علی بن محمد، لباب التأویل فی معانی التنزیل، بیروت،‌ دار الکتب العلمیة، ۱۴۱۵ق.
* جوادی آملی، عبدالله، ادب فنای مقربان، قم، مرکز نشر اسراء، ۱۳۸۳ش.
* جوادی آملی، عبدالله، ادب فنای مقربان، قم، مرکز نشر اسراء، ۱۳۸۳ش.
* جوهری، اسماعیل بن عماد، الصحاح (تاج الغه و صحاح العربیه)، تحقیق احمد عبدالغفور عطار، بیروت، دارالعلم، للملایین، بی‌تا.
* جوهری، اسماعیل بن عماد، الصحاح (تاج الغه و صحاح العربیه)، تحقیق احمد عبدالغفور عطار، بیروت، دارالعلم، للملایین، بی‌تا.
* حجازی، محمد محمود، التفسیر الواضح، بیروت، دار الجیل الجدید، ۱۴۱۳ق.
* حجازی، محمد محمود، التفسیر الواضح، بیروت،‌ دار الجیل الجدید، ۱۴۱۳ق.
* حسنی، محمود بن محمد، دقائق التأویل و حقائق التنزیل، تحقیق: جویا جهانبخش، تهران، نشر میراث مکتوب، ۱۳۸۱ش.
* حسنی، محمود بن محمد، دقائق التأویل و حقائق التنزیل، تحقیق: جویا جهانبخش، تهران، نشر میراث مکتوب، ۱۳۸۱ش.
* خسروانی، میرزا علی رضا، تفسیر خسروی، تهران، انتشارات اسلامیه، ۱۳۹۰ق.
* خسروانی، میرزا علی رضا، تفسیر خسروی، تهران، انتشارات اسلامیه، ۱۳۹۰ق.
* خطیب، عبدالکریم، التفسیر القرآنی للقرآن، بی نا، بی تا.  
* خطیب، عبدالکریم، التفسیر القرآنی للقرآن، بی‌نا، بی‌تا.  
* رازی، ابوالفتوح حسین بن علی‏، روض الجنان و روح الجنان فی تفسیرالقرآن‏، تحقیق، محمدجعفر یاحقی، دکتر محمدمهدی ناصح، مشهد، بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی، ۱۴۰۸ق.
* رازی، ابوالفتوح حسین بن علی، روض الجنان و روح الجنان فی تفسیرالقرآن، تحقیق، محمدجعفر یاحقی، دکتر محمدمهدی ناصح، مشهد، بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی، ۱۴۰۸ق.
* زحیلی، وهبة بن مصطفی، تفسیر الوسیط، چاپ اول، دار الفکر، دمشق، ۱۴۲۲ق.
* زحیلی، وهبة بن مصطفی، تفسیر الوسیط، چاپ اول،‌ دار الفکر، دمشق، ۱۴۲۲ق.
* زمخشری، محمود، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، بیروت‏، دار الکتاب العربی، ۱۴۰۷ق.
* زمخشری، محمود، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، بیروت،‌ دار الکتاب العربی، ۱۴۰۷ق.
* سورآبادی، عتیق بن محمد، تفسیر سورآبادی، تهران، فرهنگ نشر نو، ۱۳۸۰ش.
* سورآبادی، عتیق بن محمد، تفسیر سورآبادی، تهران، فرهنگ نشر نو، ۱۳۸۰ش.
* شریف، کاشانی، ملا حبیب‌الله، بوارق القهر فی تفسیر سورة الدهر، تهران، انتشارات شمس الضحی، ۱۳۸۳ش.
* شریف، کاشانی، ملا حبیب‌الله، بوارق القهر فی تفسیر سورة الدهر، تهران، انتشارات شمس الضحی، ۱۳۸۳ش.
* شوکانی، محمد بن علی، فتح القدیر، دمشق، دار ابن‌کثیر، ۱۴۱۴ق.
* شوکانی، محمد بن علی، فتح القدیر، دمشق،‌ دار ابن‌کثیر، ۱۴۱۴ق.
* شیخ صدوق، محمد بن علی، معانی الاخبار، تصحیح: علی اکبر غفاری، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۴۰۳ق.
* شیخ صدوق، محمد بن علی، معانی الاخبار، تصحیح: علی اکبر غفاری، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۴۰۳ق.
* شیخ صدوق‏، الخصال‏، تصحیح علی‌اکبر غفاری، قم‏، جامعه مدرسین‏، چاپ اول، ۱۳۶۲ش.
* شیخ صدوق، الخصال، تصحیح علی‌اکبر غفاری، قم، جامعه مدرسین، چاپ اول، ۱۳۶۲ش.
* شیخ علوان، نعمت‌الله بن محمود، الفواتح الالهیه و المفاتح الغیبیه، قاهره، دار رکابی للنشر، ۱۹۹۹م.
* شیخ علوان، نعمت‌الله بن محمود، الفواتح الالهیه و المفاتح الغیبیه، قاهره،‌ دار رکابی للنشر، ۱۹۹۹م.
* صادقی تهرانی، محمد، الفرقان فی تفسیر القرآن بالقرآن، قم، انتشارات فرهنگ اسلامی، ۱۳۶۵ش.
* صادقی تهرانی، محمد، الفرقان فی تفسیر القرآن بالقرآن، قم، انتشارات فرهنگ اسلامی، ۱۳۶۵ش.
* طبرسی، فضل بن حسن، جوامع الجامع، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، بی جا، ۱۳۷۷ش.
* طبرسی، فضل بن حسن، جوامع الجامع، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، بی‌جا، ۱۳۷۷ش.
* طبری، محمد بن جریر، جامع البیان فی تفسیر القرآن‏، بیروت، دار المعرفه‏، ۱۴۱۲ق.
* طبری، محمد بن جریر، جامع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت،‌ دار المعرفه، ۱۴۱۲ق.
* طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بی تا.
* طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت،‌ دار احیاء التراث العربی، بی‌تا.
* طوسی، محمد بن حسن، النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوی، بیروت، دارالکتاب العربی، چاپ دوم، ۱۴۰۰ق.
* طوسی، محمد بن حسن، النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوی، بیروت، دارالکتاب العربی، چاپ دوم، ۱۴۰۰ق.
* عروسی حویزی، عبد علی بن جمعه، تفسیر نور الثقلین، بتحقیق سید هاشم رسولی محلاتی، قم، انتشارات اسماعیلیان، ۱۴۱۵ق.
* عروسی حویزی، عبد علی بن جمعه، تفسیر نور الثقلین، بتحقیق سید هاشم رسولی محلاتی، قم، انتشارات اسماعیلیان، ۱۴۱۵ق.
* علامه طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان، چاپ پنجم، قم، مکتبه الانشر الاسلامی، ۱۴۱۷ق.
* علامه طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان، چاپ پنجم، قم، مکتبه الانشر الاسلامی، ۱۴۱۷ق.
، طباطبایی، المیزان، محمدحسین، الناشرمنشورات مؤسسة الأعلمي للمطبوعات، بی تا، بی جا.
، طباطبایی، المیزان، محمدحسین، الناشرمنشورات مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، بی‌تا، بی‌جا.
* فاضل مقداد، مقداد بن عبدالله، کنزالعرفان فی فقه القرآن، تصحیح محمدباقر شریف‌زاده و محمدباقر بهبودی، تهران، انتشارات مرتضوی، چاپ اول، ۱۳۷۳ش.
* فاضل مقداد، مقداد بن عبدالله، کنزالعرفان فی فقه القرآن، تصحیح محمدباقر شریف‌زاده و محمدباقر بهبودی، تهران، انتشارات مرتضوی، چاپ اول، ۱۳۷۳ش.
* فخر رازی، محمد بن عمر، التفسیر الکبیر (مفاتیح الغیب)، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ سوم، ۱۴۲۰ق.
* فخر رازی، محمد بن عمر، التفسیر الکبیر (مفاتیح الغیب)، بیروت،‌ دار إحیاء التراث العربی، چاپ سوم، ۱۴۲۰ق.
* فیض کاشانی، محسن، التفسیر الصافی، تهران، انتشارات الصدر، ۱۴۱۵ق.
* فیض کاشانی، محسن، التفسیر الصافی، تهران، انتشارات الصدر، ۱۴۱۵ق.
* قاسمی، محمد جمال الدین، محاسن التأویل، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۸ق.
* قاسمی، محمد جمال الدین، محاسن التأویل، بیروت،‌ دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۸ق.
* قرشی، سید علی‌اکبر، قاموس قرآن، تهران، دار الکتب الاسلامیه، چاپ ششم، ۱۴۱۲ق.
* قرشی، سید علی‌اکبر، قاموس قرآن، تهران،‌ دار الکتب الاسلامیه، چاپ ششم، ۱۴۱۲ق.
* قرطبی، محمد بن احمد، الجامع لاحکام القرآن، تهران، ناصر خسرو، چاپ اول، ۱۳۶۴ش.
* قرطبی، محمد بن احمد، الجامع لاحکام القرآن، تهران، ناصر خسرو، چاپ اول، ۱۳۶۴ش.
* قطب‌الدین راوندی، سعید بن هبه الله، فقه القرآن فی شرح آیات الاحکام، کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی، قم، ۱۴۰۵ق.
* قطب‌الدین راوندی، سعید بن هبه الله، فقه القرآن فی شرح آیات الاحکام، کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی، قم، ۱۴۰۵ق.
* قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر القمی، تحقیق: سید طیب موسوی جزایری، چاپ چهارم، قم، دارالکتاب، ۱۳۶۷ش.
* قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر القمی، تحقیق: سید طیب موسوی جزایری، چاپ چهارم، قم، دارالکتاب، ۱۳۶۷ش.
* کاشانی، ملا فتح الله، منهج الصادقین فی الزام المخالفین، تهران، کتاب فروشی محمد حسن علمی، ۱۳۳۶ش.
* کاشانی، ملا فتح الله، منهج الصادقین فی الزام المخالفین، تهران، کتاب فروشی محمد حسن علمی، ۱۳۳۶ش.
* کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، قم، چاپ دارالحدیث، ‏۱۴۲۹ق.
* کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، قم، چاپ دارالحدیث، ۱۴۲۹ق.
* کوفی، فرات بن ابراهیم‏، تفسیر فرات الکوفی‏، تهران، مؤسسة الطبع و النشر فی وزارة الإرشاد الإسلامی‏، ۱۴۱۰ق.
* کوفی، فرات بن ابراهیم، تفسیر فرات الکوفی، تهران، مؤسسة الطبع و النشر فی وزارة الإرشاد الإسلامی، ۱۴۱۰ق.
* گنابادی، سلطان محمد، تفسیر بیان السعادة فی مقامات العبادة، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، ۱۴۰۸ق.
* گنابادی، سلطان محمد، تفسیر بیان السعادة فی مقامات العبادة، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، ۱۴۰۸ق.
* مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، دارالکتب الاسلامیه، چ۳، تهران، ۱۴۱۲ق.
* مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، دارالکتب الاسلامیه، چ۳، تهران، ۱۴۱۲ق.
خط ۱۳۸: خط ۱۳۸:
* موسوی سبزواری، سید عبدالاعلی، مواهب الرحمان فی تفسیر القرآن، مؤسسه اهل بیت(ع)، بیروت، ۱۴۰۹ق.
* موسوی سبزواری، سید عبدالاعلی، مواهب الرحمان فی تفسیر القرآن، مؤسسه اهل بیت(ع)، بیروت، ۱۴۰۹ق.
* نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، بیروت، داراحیاء التراث العربی، چاپ هفتم، بی‌تا.
* نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، بیروت، داراحیاء التراث العربی، چاپ هفتم، بی‌تا.
* نووی، جاوی، محمد بن عمر، مراح لبید لکشف معنی القرآن المجید، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۷ق.
* نووی، جاوی، محمد بن عمر، مراح لبید لکشف معنی القرآن المجید، بیروت،‌ دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۷ق.
* نیشابوری، محمد بن ابوالحسن، ایجاز البیان عن معانی القرآن، بیروت، دار الغرب الاسلامی، ۱۴۱۵ق.
* نیشابوری، محمد بن ابوالحسن، ایجاز البیان عن معانی القرآن، بیروت،‌ دار الغرب الاسلامی، ۱۴۱۵ق.
{{پایان}}
{{پایان}}


{{اصطلاحات قرآنی}}
{{اصطلاحات قرآنی}}
Automoderated users، confirmed، مدیران، templateeditor
۶٬۰۳۵

ویرایش