پرش به محتوا

آستان قدس رضوی: تفاوت میان نسخه‌ها

جز
خط ۱۳۰: خط ۱۳۰:
این تشکیلات در ۱۳۶۲ش تأسیس شد و هدف از تأسیس آن، تألیف و ترجمه و تصحیح و نشر کتب و آثار مربوط به معارف اسلامی و تحقیقات نوین در علوم و فنون مختلف است. این مؤسسه در خیابان کوه سنگی [[مشهد]] واقع است.
این تشکیلات در ۱۳۶۲ش تأسیس شد و هدف از تأسیس آن، تألیف و ترجمه و تصحیح و نشر کتب و آثار مربوط به معارف اسلامی و تحقیقات نوین در علوم و فنون مختلف است. این مؤسسه در خیابان کوه سنگی [[مشهد]] واقع است.
===موقوفات===
===موقوفات===
مراد از موقوفات آستان قدس، اموال و املاکی است که خرید و فروش «‌اصل‌» آنها موقوف شده و منافع و درآمدهای حاصل از آن به مصارف تعیین شده در وقف نامه‌ها می‌رسد. اسنادِ وقفِ بسیاری از اموال منقول و غیرمنقول که از روزگاران کهن وقف حرم رضوی شده باقی است و خود دارای ارزش تاریخی فراوان است. بسیاری از موقوفات از سوی ثروتمندان یا امیران و حاکمان وقت برای کمک به زائران یا مستمندانی که مجاور و معتکف حرم بوده‌اند، وقف شده است، یا خود زائران به فراخور حال خویش اموالی نیاز کرده‌اند. اسناد بسیاری از این موقوفات در حملات متعدد [[مغول]] و [[ازبک]] و [[افغان]] به مشهد از میان رفته و آنچه باقی است بیشتر مربوط به اوقاف روزگار [[صفویه]] به این سوی است. نام همه املاکی هم که وقف آستان بوده و بعداً تصاحب شده و از میان رفته، باقی است.
مراد از موقوفات آستان قدس، اموال و املاکی است که خرید و فروش «‌اصل‌» آنها موقوف شده و منافع و درآمدهای حاصل از آن به مصارف تعیین شده در وقف نامه‌ها می‌رسد. اسنادِ وقفِ بسیاری از اموال منقول و غیرمنقول که از روزگاران کهن وقف حرم رضوی شده باقی است و خود دارای ارزش تاریخی فراوان است. بسیاری از موقوفات از سوی ثروتمندان یا امیران و حاکمان وقت برای کمک به زائران یا مستمندانی که مجاور و معتکف حرم بوده‌اند، وقف شده است، یا خود زائران به فراخور حال خویش اموالی نذر کرده‌اند. اسناد بسیاری از این موقوفات در حملات متعدد [[مغول]] و [[ازبک]] و [[افغان]] به مشهد از میان رفته و آنچه باقی است بیشتر مربوط به اوقاف روزگار [[صفویه]] به این سوی است. نام همه املاکی هم که وقف آستان بوده و بعداً تصاحب شده و از میان رفته، باقی است.
====در دوره نادر شاه====
====در دوره نادر شاه====
در روزگار [[نادرشاه]]، املاک آستانه مدتی از سوی دیوان وی ضبط شد، ولی سپس برادرزاده‌اش [[عادل شاه]] (علی شاه) موقوفات ضبط شده را به اضافه «‌یک صد زوج زراعتی از املاکِ مزروعی ابتیاعی و انتقالی خود و دولت‌» را مجدداً به آستانه بازگرداند و صورتی از رَقَبات موقوفه را در «‌طومارِ علی شاه‌» تنظیم کرد که اکنون در کتابخانه محفوظ است.
در روزگار [[نادرشاه]]، املاک آستانه مدتی از سوی دیوان وی ضبط شد، ولی سپس برادرزاده‌اش [[عادل شاه]] (علی شاه) موقوفات ضبط شده را به اضافه «‌یک صد زوج زراعتی از املاکِ مزروعی ابتیاعی و انتقالی خود و دولت‌» را مجدداً به آستانه بازگرداند و صورتی از رَقَبات موقوفه را در «‌طومارِ علی شاه‌» تنظیم کرد که اکنون در کتابخانه محفوظ است.
خط ۱۳۷: خط ۱۳۷:
====موقوفات غیرمنقول====
====موقوفات غیرمنقول====
موقوفات غیرمنقول آستان قدس علاوه بر املاک کشاورزی، شامل بازار، سرا، زمین، کارخانه، بیمارستان، حمام، باغ، کاریز، دکان و منزل نیز می‌شود. بخش عمده این موقوفات در [[مشهد]] و شهرهای [[خراسان]]، و بقیه در [[تهران]]، [[قزوین]]، [[رشت]]، [[مازندران]]، [[آذربایجان (ایران)|آذربایجان]]، [[کرمان]]، [[اصفهان]] و [[شیراز]] است. مصرف موقوفات اغلب از سوی وقف‌کنندگان معلوم شده است. برخی نیز به صورت مطلق [[وقف]] شده است تا به صلاحدید متولی وقت به مصرف برسد. املاکی که وقف نامه آنها از میان رفته، جزو این گونه موقوفات به شمار می‌آید. در بخش دیگری از موقوفات، واقفان، مصرف قسمتی از آنها را معین کرده و قسمتی را در اختیار تولیت آستان قدس نهاده‌اند.
موقوفات غیرمنقول آستان قدس علاوه بر املاک کشاورزی، شامل بازار، سرا، زمین، کارخانه، بیمارستان، حمام، باغ، کاریز، دکان و منزل نیز می‌شود. بخش عمده این موقوفات در [[مشهد]] و شهرهای [[خراسان]]، و بقیه در [[تهران]]، [[قزوین]]، [[رشت]]، [[مازندران]]، [[آذربایجان (ایران)|آذربایجان]]، [[کرمان]]، [[اصفهان]] و [[شیراز]] است. مصرف موقوفات اغلب از سوی وقف‌کنندگان معلوم شده است. برخی نیز به صورت مطلق [[وقف]] شده است تا به صلاحدید متولی وقت به مصرف برسد. املاکی که وقف نامه آنها از میان رفته، جزو این گونه موقوفات به شمار می‌آید. در بخش دیگری از موقوفات، واقفان، مصرف قسمتی از آنها را معین کرده و قسمتی را در اختیار تولیت آستان قدس نهاده‌اند.
===تولیت و تشکیلات اداری===
===تولیت و تشکیلات اداری===
از چگونگی تولیت و تشکیلات اداری آستان قدس در ادوار پیش از طهماسب اول صفوی (۹۲۰-۹۸۴ق/۱۵۱۴-۱۵۷۶م) اطلاعات چندانی در دست نیست. از برخی قراین و آثار برمی‌آید که حرم از قدیم دارای خادم و مباشر بوده است. همچنین [[علی بن عیسی اربلی|اربلی]] (د ۶۸۳ق/۱۲۸۴م) در [[کشف الغمة]] از زنی یاد می‌کند که در روزگار [[سامانیان]] مباشرت بقعه مبارکه را برعهده داشته است.
از چگونگی تولیت و تشکیلات اداری آستان قدس در ادوار پیش از طهماسب اول صفوی (۹۲۰-۹۸۴ق/۱۵۱۴-۱۵۷۶م) اطلاعات چندانی در دست نیست. از برخی قراین و آثار برمی‌آید که حرم از قدیم دارای خادم و مباشر بوده است. همچنین [[علی بن عیسی اربلی|اربلی]] (د ۶۸۳ق/۱۲۸۴م) در [[کشف الغمة]] از زنی یاد می‌کند که در روزگار [[سامانیان]] مباشرت بقعه مبارکه را برعهده داشته است.
۱۵٬۵۱۳

ویرایش