علم لدنی: تفاوت میان نسخه‌ها
←مفهوم شناسی و جایگاه
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| خط ۱۰: | خط ۱۰: | ||
# از طریق معلّم بشری که به آن علم وراثت یا علم تقلیدی گفته می‌شود. | # از طریق معلّم بشری که به آن علم وراثت یا علم تقلیدی گفته می‌شود. | ||
# از طریق فکر و استدلال که به آن علم نظر و برهان گفته می‌شود. | # از طریق فکر و استدلال که به آن علم نظر و برهان گفته می‌شود. | ||
# از طرق دیگری مثل [[وحی]]، | # از طرق دیگری مثل [[وحی]]، رؤیت در خواب و شهود و مکاشفه شکل می‌گیرد که این دسته سوم علم لدنَی است.<ref>نراقی، رسائل و مسائل، ۱۳۸۰ش، ج۲، ص۵۲-۵۳.</ref> وی این نوع علم را اشرف علوم و بلکه علم حقیقی می‌داند.<ref>نراقی، رسائل و مسائل، ۱۳۸۰ش، ج۲، ص۵۳.</ref> | ||
[[مرتضی مطهری]] منشأ این اصطلاح را تعبیر قرآن کریم در [[آیه ۶۵ سوره کهف]] (وَعَلَّمْنَاهُ مِنْ لَدُنَّا عِلْمًا) می‌داند که در مورد علم [[حضرت خضر|حضرت خضر(ع)]] است.<ref>مطهری، مجموعه آثار، ۱۳۸۹ش، ج۴، ص۱۳۰.</ref> وی علم لدنّی را علمی می‌داند که منشأش تجسسات ظاهری بشری یا قیاسات و استدلالات و آزمایش‌ها نباشد، بلکه فقط خداوند افاضه کرده باشد.<ref>مطهری، مجموعه آثار، ۱۳۸۹ش، ج۴، ص۱۳۰.</ref> | [[مرتضی مطهری]] منشأ این اصطلاح را تعبیر قرآن کریم در [[آیه ۶۵ سوره کهف]] (وَعَلَّمْنَاهُ مِنْ لَدُنَّا عِلْمًا) می‌داند که در مورد علم [[حضرت خضر|حضرت خضر(ع)]] است.<ref>مطهری، مجموعه آثار، ۱۳۸۹ش، ج۴، ص۱۳۰.</ref> وی علم لدنّی را علمی می‌داند که منشأش تجسسات ظاهری بشری یا قیاسات و استدلالات و آزمایش‌ها نباشد، بلکه فقط خداوند افاضه کرده باشد.<ref>مطهری، مجموعه آثار، ۱۳۸۹ش، ج۴، ص۱۳۰.</ref> | ||
=== رابطه علم غیب و علم لدنّی === | === رابطه علم غیب و علم لدنّی === | ||
[[علم غیب|علم غیب]] به معنای آگاهی از امور پنهان و چیزهایی است که با حواس قابل درک نیست.<ref>جوادی آملی، ادب فنای مقربان، ۱۳۸۸ش، ج۳، ص۴۱۴.</ref> برخی از پژوهشگران علم لدنّی را به معنای علم غیبی می‌دانند که از جانب خداوند به برخی افراد | [[علم غیب|علم غیب]] به معنای آگاهی از امور پنهان و چیزهایی است که با حواس قابل درک نیست.<ref>جوادی آملی، ادب فنای مقربان، ۱۳۸۸ش، ج۳، ص۴۱۴.</ref> برخی از پژوهشگران علم لدنّی را به معنای علم غیبی می‌دانند که از جانب خداوند به برخی افراد خاص اعطا شده است.<ref>مروی و مصطفوی، «دلایل عقلی و نقلی علم غیب امامان معصوم (ع)»، ص۱۵-۱۶.</ref> همچنین برخی علم لدنّی را اصطلاحی دیگر برای علم غیب می‌دانند.<ref>مهدوی‌فر، علوم اهل بیت ویژگی‌ها ابعاد و مبادی آن، قم، ص۲۴-۲۵.</ref> به این صورت که به این علم از آن جهت که از راه‌های عادی قابل کسب نیست علم غیب و از آن جهت که از جانب خداوند افاضه شده است علم لدنّی گفته می‌شود.<ref>مهدوی‌فر، علوم اهل بیت ویژگی‌ها ابعاد و مبادی آن، قم، ص۲۴-۲۵.</ref> | ||
[[ابن‌میثم بحرانی|ابن میثم بحرانی]] در شرح خطبه ۱۲۸ [[نهج البلاغه]]<ref>نهج البلاغه، تصحیح صبحی صالح، خطبه ۱۲۸، ص ۱۸۶.</ref> که بر اساس مضمون آن [[امام علی علیه‌السلام|امیرالمومنین(ع)]] علم غیب را از خود نفی کرده و مختص به خداوند می‌داند، می‌گوید: باید میان علم غیب و علم به امور غایب تفاوت گذاشت.<ref> ابن میثم بحرانی، شرح نهج | [[ابن‌میثم بحرانی|ابن میثم بحرانی]] در شرح خطبه ۱۲۸ [[نهج البلاغه]]<ref>نهج البلاغه، تصحیح صبحی صالح، خطبه ۱۲۸، ص ۱۸۶.</ref> که بر اساس مضمون آن [[امام علی علیه‌السلام|امیرالمومنین(ع)]] علم غیب را از خود نفی کرده و مختص به خداوند می‌داند، می‌گوید: باید میان علم غیب و علم به امور غایب تفاوت گذاشت.<ref> ابن میثم بحرانی، شرح نهج البلاغه، ۱۴۰۴ق، ج۳، ص۱۳۹-۱۴۱.</ref> علم غیب علمی ذاتی و بدون علت است و همین علم است که امام علی(ع) از خود نفی می‌کند.<ref> ابن میثم بحرانی، شرح نهج البلاغه، ۱۴۰۴ق، ج۳، ص۱۳۹-۱۴۱.</ref> امّا علم به امور غایب به افاضه خداوند صورت می‌گیرد که البته به افرادی چنین علمی اعطاء می‌شود که توان و استعداد دریافت آن را با [[تزکیه|تزکیه نفس]] در خود ایجاد کرده باشند.<ref> ابن میثم بحرانی، شرح نهج البلاغه، ۱۴۰۴ق، ج۳، ص۱۳۹-۱۴۱.</ref> به همین جهت برخی در رابطه با علم غیب امامان چنین گفته‌اند که این علم ذاتی نیست بلکه علم لدنّی است از جانب خداوند به [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] آموخته شد و ایشان مامور بود به جانشینان خود بیاموزد.<ref>نیل‌ساز و دیگران، «نقد شبهه تعارض آیات «علم غیب» در قرآن»، ص۴۷.</ref> | ||
در مقابل نظری وجود دارد که دایره علم لدنّی را شامل همه علوم می‌داند که علوم غیبی و علوم دنیوی را شامل می‌شود.<ref>«[http://www.porsemanequran.com/content/%D8%B1%D8%A7%D8%A8%D8%B7%D9%87-%D8%B9%D9%84%D9%85-%D9%84%D8%AF%D9%86%DB%8C-%D9%88-%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85-%D9%85%D8%A7%D8%AF%DB%8C رابطه علم لدنی و علوم مادی»]، سایت پرسمان قرآن.</ref> برای نمونه دانش ساخت زره -که خداوند در [[آیه ۸۰ سوره انبیاء]] به آن اشاره می‌کند- یک علم مادی است ولی از جانب خداوند به [[داوود (پیامبر)|حضرت داوود(ع)]] اعطاء شده است.<ref>«[http://www.porsemanequran.com/content/%D8%B1%D8%A7%D8%A8%D8%B7%D9%87-%D8%B9%D9%84%D9%85-%D9%84%D8%AF%D9%86%DB%8C-%D9%88-%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85-%D9%85%D8%A7%D8%AF%DB%8C رابطه علم لدنی و علوم مادی»]، سایت پرسمان قرآن.</ref> بر این اساس علم لدنّی شامل هر علمی است که بدون اکتساب و تجربه باشد و از جانب خداوند افاضه شده باشد، چه علم مربوط به غیب باشد و چه مربوط به دنیا که با اکتساب نیز قابل کشف است.<ref>«[http://www.porsemanequran.com/content/%D8%B1%D8%A7%D8%A8%D8%B7%D9%87-%D8%B9%D9%84%D9%85-%D9%84%D8%AF%D9%86%DB%8C-%D9%88-%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85-%D9%85%D8%A7%D8%AF%DB%8C رابطه علم لدنی و علوم مادی»]، سایت پرسمان قرآن.</ref> | در مقابل نظری وجود دارد که دایره علم لدنّی را شامل همه علوم می‌داند که علوم غیبی و علوم دنیوی را شامل می‌شود.<ref>«[http://www.porsemanequran.com/content/%D8%B1%D8%A7%D8%A8%D8%B7%D9%87-%D8%B9%D9%84%D9%85-%D9%84%D8%AF%D9%86%DB%8C-%D9%88-%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85-%D9%85%D8%A7%D8%AF%DB%8C رابطه علم لدنی و علوم مادی»]، سایت پرسمان قرآن.</ref> برای نمونه دانش ساخت زره -که خداوند در [[آیه ۸۰ سوره انبیاء]] به آن اشاره می‌کند- یک علم مادی است ولی از جانب خداوند به [[داوود (پیامبر)|حضرت داوود(ع)]] اعطاء شده است.<ref>«[http://www.porsemanequran.com/content/%D8%B1%D8%A7%D8%A8%D8%B7%D9%87-%D8%B9%D9%84%D9%85-%D9%84%D8%AF%D9%86%DB%8C-%D9%88-%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85-%D9%85%D8%A7%D8%AF%DB%8C رابطه علم لدنی و علوم مادی»]، سایت پرسمان قرآن.</ref> بر این اساس علم لدنّی شامل هر علمی است که بدون اکتساب و تجربه باشد و از جانب خداوند افاضه شده باشد، چه علم مربوط به غیب باشد و چه مربوط به دنیا که با اکتساب نیز قابل کشف است.<ref>«[http://www.porsemanequran.com/content/%D8%B1%D8%A7%D8%A8%D8%B7%D9%87-%D8%B9%D9%84%D9%85-%D9%84%D8%AF%D9%86%DB%8C-%D9%88-%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85-%D9%85%D8%A7%D8%AF%DB%8C رابطه علم لدنی و علوم مادی»]، سایت پرسمان قرآن.</ref> | ||
=== اقسام علم لدنّی === | === اقسام علم لدنّی === | ||
بر اساس [[آیه ۵۱ سوره شوری]]، علم لدنّی را به دو قسم با واسطه یا بدون واسطه تقسیم کرده‌اند.<ref>حیدری، دروس فی علم الإمام، ۱۴۳۲ق، ص۱۲۹.</ref> همچنین برخی تقسیمات این علم را به سه گونه [[وحی]]، [[الهام]] و فِراسَت دانسته‌اند.<ref>فرهنگ علوم فلسفی و کلامی، ۱۳۷۵ش، ص۵۳۲.</ref> وحی را مختص [[پیامبران|انبیاء]] و الهام را مربوط به اولیای الهی دانسته‌اند. فِراسَت نیز آگاهی بدون استدلال از غیب در اثر مشاهده نشانه‌هاست که برای خواص مومنین است.<ref>سجادی، فرهنگ معارف اسلامی، ۱۳۷۳ش، ج۳، ص۱۴۰۶-۱۴۰۷.</ref> | بر اساس [[آیه ۵۱ سوره شوری]]، علم لدنّی را به دو قسم با واسطه یا بدون واسطه تقسیم کرده‌اند.<ref>حیدری، دروس فی علم الإمام، ۱۴۳۲ق، ص۱۲۹.</ref> همچنین برخی تقسیمات این علم را به سه گونه [[وحی]]، [[الهام]] و فِراسَت دانسته‌اند.<ref>فرهنگ علوم فلسفی و کلامی، ۱۳۷۵ش، ص۵۳۲.</ref> وحی را مختص [[پیامبران|انبیاء]] و الهام را مربوط به اولیای الهی دانسته‌اند. فِراسَت نیز آگاهی بدون استدلال از غیب در اثر مشاهده نشانه‌هاست که برای خواص [[ایمان|مومنین]] است.<ref>سجادی، فرهنگ معارف اسلامی، ۱۳۷۳ش، ج۳، ص۱۴۰۶-۱۴۰۷.</ref> | ||
== علم لدنّی در قرآن == | == علم لدنّی در قرآن == | ||