کاربر ناشناس
آستان قدس رضوی: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
بدون خلاصۀ ویرایش
imported>Jalalyaghmoori (حذف لینک خراب) |
imported>Pourrezaei جزبدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{جعبه اطلاعات جای‌های تاریخی ایران | {{جعبه اطلاعات جای‌های تاریخی ایران | ||
| نام | | نام = آستان قدس رضوی | ||
| روی‌نقشه | | روی‌نقشه = آری | ||
| عرض‌جغرافیایی | | عرض‌جغرافیایی = | ||
| طول‌جغرافیایی | | طول‌جغرافیایی = | ||
| تصویر | | تصویر = Astan-ghods.jpg | ||
| اندازه تصویر | | اندازه تصویر = | ||
| عنوان تصویر | | عنوان تصویر = تصویری از حرم امام رضا(ع) | ||
| استان | | استان = [[استان خراسان رضوی]]، | ||
| شهرستان | | شهرستان = [[مشهد]] | ||
| بخش | | بخش = مرکزی | ||
| نام محلی | | نام محلی = | ||
| نام‌های دیگر | | نام‌های دیگر = | ||
| نام‌های قدیمی | | نام‌های قدیمی = | ||
| نوع بنا | | نوع بنا = | ||
| سالهای مرمت | | سالهای مرمت = [[دوره دیلمیان]]، [[دوره سلجوقی]]، [[دوره خوارزمشاهیان]]، [[دوره تیموریان]]، [[دوره صفویه]]، [[دوره نادری]]، [[دوره قاجار]] و [[دوره پهلوی]] و [[عصر جمهوری اسلامی]] | ||
| کاربری | | کاربری = | ||
| کاربری کنونی | | کاربری کنونی = زیارتی | ||
| دیرینگی | | دیرینگی = [[دوره هارون عباسی]] و [[دوره دیلمیان]] | ||
| شماره ثبت | | شماره ثبت = ۱۴۰ | ||
| تاریخ ثبت ملی | | تاریخ ثبت ملی = {{جلالی حروف|۱۵|۱۰|۱۳۱۰|پیوند=نه}} | ||
| دوره ساخت اثر | | دوره ساخت اثر = [[دوره هارون عباسی]] و [[دوره سلجوقی]]، [[دوره دیلمیان]]، | ||
| بانی اثر | | بانی اثر = | ||
| مالک اثر | | مالک اثر = | ||
| مالک فعلی اثر | | مالک فعلی اثر = | ||
| شماره ثبت یونسکو = | | شماره ثبت یونسکو = | ||
| تاریخ ثبت یونسکو = | | تاریخ ثبت یونسکو = | ||
| امکان بازدید | | امکان بازدید = دارد | ||
| شماره تلفن | | شماره تلفن = | ||
| وبگاه | | وبگاه = [http://www.aqr.ir/Portal/Home/Default.aspx پورتال آستان قدس رضوی] | ||
| پانویس | | پانویس = | ||
}} | }} | ||
'''آسْتانِ قُدْسِ رَضَوی'''، به حرم مطهر [[ | '''آسْتانِ قُدْسِ رَضَوی'''، به حرم مطهر [[امام رضا]](ع) و مجموعه مکانهای وابسته به آن، [[وقف|موقوفات]] و تشکیلات اداری تابع که بیشترین بخش آن در شهر مقدس [[مشهد]] واقع شده است، اطلاق می‌گردد. | ||
==تاریخچه== | ==تاریخچه== | ||
مرقد مطهر [[امام رضا|حضرت علی بن موسی الرضا]](ع) (۱۴۸ یا ۱۵۱-۲۰۳ق/۷۶۵ یا ۷۶۸-۷۱۸م)، هشتمین پیشوای [[شیعیان]]، در شهر [[مشهد]] مرکز استان [[خراسان]] واقع است. پیکر پاک امام رضا(ع) پس از شهادت در کنار قبر [[هارون الرشید]] (۱۴۸-۱۹۳ق/۷۶۵-۸۰۸م) که در خانه [[حمید بن قحطبه|حَمید بن قَحْطَبَه]] (۱۵۹ق/۷۷۵م) در دهی به نام [[سناباد|سَناباد]] نزدیک [[نوغان]] از توابع [[طوس]] قرار داشت، به خاک سپرده شد. فاصله سناباد تا طوس را از ۲ تا ۴ فرسنگ گفته‌اند. اختلاف اقوال در این مورد، ظاهراً می‌بایست از توسعه سناباد و تبدیل تدریجی آن به شهر در دوره‌های مختلف ناشی شده باشد. | مرقد مطهر [[امام رضا|حضرت علی بن موسی الرضا]](ع) (ولادت ۱۴۸ یا ۱۵۱-شهادت ۲۰۳ق/۷۶۵ یا ۷۶۸-۷۱۸م)، هشتمین پیشوای [[شیعیان]]، در شهر [[مشهد]] مرکز استان [[خراسان]] واقع است. پیکر پاک امام رضا(ع) پس از شهادت در کنار قبر [[هارون الرشید]] (۱۴۸-۱۹۳ق/۷۶۵-۸۰۸م) که در خانه [[حمید بن قحطبه|حَمید بن قَحْطَبَه]] (۱۵۹ق/۷۷۵م) در دهی به نام [[سناباد|سَناباد]] نزدیک [[نوغان]] از توابع [[طوس]] قرار داشت، به خاک سپرده شد. فاصله سناباد تا طوس را از ۲ تا ۴ فرسنگ گفته‌اند. اختلاف اقوال در این مورد، ظاهراً می‌بایست از توسعه سناباد و تبدیل تدریجی آن به شهر در دوره‌های مختلف ناشی شده باشد. | ||
===نخستین بنای حرم=== | ===نخستین بنای حرم=== | ||
مشهور است که [[مأمون عباسی]] (د ۲۱۸ق) پیش از شهادت [[ | مشهور است که [[مأمون عباسی]] (د ۲۱۸ق) پیش از شهادت [[امام رضا(ع)]] قبه‌ای بر فراز قبر [[هارون الرشید|هارون]] ساخته بود که امام(ع) نیز در زیر همان قبه به خاک سپرده شد. بنابراین نخستین بنای [[حرم رضوی|حرم مطهر رضوی]] را می‌توان همان بقعه هارونی به شمار آورد. اکنون نیز ۲ متر از دیوار حرم که بنای آن منسوب به [[مأمون]] است، به جاست و بقیه بنا روی همان دیوار قرار دارد. پس از آن تا روزگار [[دیلمیان]]، نشانه‌ای حاکی از تجدید بنا یا مرمت حرم مطهر در دست نیست، ولی مسلم است که [[زیارت]] حرم در میان [[شیعیان]] رواج داشته است. | ||
===در عصر دیلمیان=== | ===در عصر دیلمیان=== | ||
| خط ۴۴: | خط ۴۴: | ||
===در عصر غزنویان=== | ===در عصر غزنویان=== | ||
در قرن ۴ق/۱۰م [[سبکتکین]] غزنوی [[حرم رضوی|حرم مطهر]] را ویران کرد و زیارت آن را ممنوع ساخت، اما پسر او [[یمین الدوله محمود]] حرم را مرمت کرد و | در قرن ۴ق/۱۰م [[سبکتکین]] غزنوی [[حرم رضوی|حرم مطهر]] را ویران کرد و زیارت آن را ممنوع ساخت، اما پسر او [[یمین الدوله محمود]] حرم را مرمت کرد و «بارگاهی نیک بپرداخت».<ref>احسن التقاسیم، ج۲، ص۵۰</ref> بنابراین نظر که مرمت بنا را به [[سلطان محمود غزنوی]] نسبت می‌دهد، صحیح نیست. پس از وی [[عمید الدوله فایق]] که [[بیهقی]] او را «خادم خاصه» نامیده، دست به تکمیل بقعه رضوی و آبادانی [[مشهد]] زد. آنگاه [[سوری بن معتز|سوری بن مُعْتَزّ]] یا مُعِزّ، مشهور به صاحب دیوان که از سوی [[سلطان محمود]] بر [[خراسان]] حکومت داشت چیزهای دیگری بر حرم افزود و مناره‌ای برای آن ساخت و اولین حصار را به دور شهر برافراشت. این بنا در حمله غُزها در ۵۴۸ق/۱۱۵۳م دچار آسیب شد. | ||
===در عصر سلجوقیان=== | ===در عصر سلجوقیان=== | ||
| خط ۵۰: | خط ۵۰: | ||
===در عصر خوارزمشاهیان=== | ===در عصر خوارزمشاهیان=== | ||
در روزگار [[خوارزمشاهیان]] نیز روضه رضوی مورد توجه بود و تزیینات نوینی بر آن افزوده شد؛ ازجمله ۲ محراب | در روزگار [[خوارزمشاهیان]] نیز روضه رضوی مورد توجه بود و تزیینات نوینی بر آن افزوده شد؛ ازجمله ۲ محراب کاشی‌چینی نمای و کاشیهای نفیس برجسته اطراف سردرِ پیش روی مبارک، از تزیینات [[علی بن محمد مقری|علی بن محمد مُقْری]]، و کتیبه‌ای حاوی ۲ بیت شعر فارسی از [[عبدالله بن محمود بن عبدالله]] در دیوار [[حرم امام رضا(ع)|حرم مطهر]] که «سنه ۶۱۲» بر ان کتابت شده، از آثار همین دوره است. | ||
===در حمله مغول=== | ===در حمله مغول=== | ||
| خط ۵۶: | خط ۵۶: | ||
===در عصر تیموریان=== | ===در عصر تیموریان=== | ||
در روزگار [[شاهرخ تیموری]] (حکومت: ۸۰۷-۸۵۰ق) همسر او [[ | در روزگار [[شاهرخ تیموری]] (حکومت: ۸۰۷-۸۵۰ق) همسر او [[گوهرشاد آغا]]، آثار ارزنده‌ای در حرم مطهر و اطراف آن پدید آورد. ازجمله ۲ رواق «دارُالحُفّاظ» و «دارُالسَّیاده» را بنا کرد و مسجدجامع معروف «[[مسجد گوهرشاد|گوهرشاد]]» را در ۸۲۱ق/۱۴۱۸م زیر نظر معمار بزرگ، [[قوام الدین شیرازی]] ساخت. شاهرخ دومین حصار شهر [[مشهد]] را بنا کرد. [[سلطان حسین بایقرا|سلطان حسین بایقَرا]] (حکومت: ۸۷۵-۹۱۲ق) که نامش در کتیبه سردرِ ایوان طلای «صحن عتیق» آمده است، به پایمردی وزیرش [[امیرعلیشیر نوایی]]، نیمی از [[صحن عتیق]] فعلی را که بعدها به وسیله [[شاه عباس صفوی]] توسعه یافت، بنا کرد. ایوان معروف به [[ایوان امیرعلیشیر]] هم در روزگار او ساخته شد. | ||
===در عصر صفویان=== | ===در عصر صفویان=== | ||
| خط ۶۲: | خط ۶۲: | ||
===در عصر افشاریان=== | ===در عصر افشاریان=== | ||
در روزگار [[افشاریان]]، [[نادرشاه]] (۱۱۰۰-۱۱۶۰ق/۱۶۸۸-۱۷۴۷م) به تصریح قصیده فارسی ندیم و کتیبه‌های نگاشته شده در سالهای ۱۱۴۵ق/۱۷۳۲م و ۱۱۴۶ق/۱۷۳۳م در ایوان طلای صحن عتیق، و به تصریح [[محمدکاظم مروی]] وزیر [[مرو]]، مناره دوره غزنویان و ایوان امیرعلیشیر را طلاکاری کرد و مناره دیگری در همان صحن برپا داشت و اشیائی زرین و گوهرنشان به آستان قدس تقدیم داشت. سقاخانه‌ای هم که در وسط «صحن عتیق» جای داشت، از بناهای نادری بود که سنگاب یکپارچه آن را به امر نادر از [[هرات]] آوردند و [[اسماعیل خان طلایی]] سقفی بر روی ستونهای مرمر برفراز آن بساخت و روی آن را با خشتهای طلا تزیین کرد. به امر نادر مسیر یک نهر آب را به زیر حوض هدایت کردند تا حوض همواره پرآب باشد. این سقاخانه با مختصر تغییراتی، اکنون نیز برجای است ابراهیم خان برادر نادر نیز «هر دو درِ صحن را تَنْکة نقره | در روزگار [[افشاریان]]، [[نادرشاه]] (۱۱۰۰-۱۱۶۰ق/۱۶۸۸-۱۷۴۷م) به تصریح قصیده فارسی ندیم و کتیبه‌های نگاشته شده در سالهای ۱۱۴۵ق/۱۷۳۲م و ۱۱۴۶ق/۱۷۳۳م در ایوان طلای صحن عتیق، و به تصریح [[محمدکاظم مروی]] وزیر [[مرو]]، مناره دوره غزنویان و ایوان امیرعلیشیر را طلاکاری کرد و مناره دیگری در همان صحن برپا داشت و اشیائی زرین و گوهرنشان به آستان قدس تقدیم داشت. سقاخانه‌ای هم که در وسط «صحن عتیق» جای داشت، از بناهای نادری بود که سنگاب یکپارچه آن را به امر نادر از [[هرات]] آوردند و [[اسماعیل خان طلایی]] سقفی بر روی ستونهای مرمر برفراز آن بساخت و روی آن را با خشتهای طلا تزیین کرد. به امر نادر مسیر یک نهر آب را به زیر حوض هدایت کردند تا حوض همواره پرآب باشد. این سقاخانه با مختصر تغییراتی، اکنون نیز برجای است ابراهیم خان برادر نادر نیز «هر دو درِ صحن را تَنْکة نقره گرفت».<ref>مروی، ج۱، ص۲۰۳</ref> | ||
===در عصر قاجار=== | ===در عصر قاجار=== | ||
[[پرونده:Resized 291526 543.jpg|بندانگشتی|آثار حمله | [[پرونده:Resized 291526 543.jpg|بندانگشتی|آثار حمله روس‌ها به گنبد حرم امام رضا(ع)]] | ||
[[پرونده:92332 534.jpg|بندانگشتی|آثار حمله | [[پرونده:92332 534.jpg|بندانگشتی|آثار حمله روس‌ها به حرم امام رضا(ع)]] | ||
در دوران [[فتحعلی شاه قاجار]](حکومت: ۱۲۱۲-۱۲۵۰ق) ساختمان «صحن جدید» آغاز شد و در روزگار [[ | در دوران [[فتحعلی شاه قاجار]](حکومت: ۱۲۱۲-۱۲۵۰ق) ساختمان «صحن جدید» آغاز شد و در روزگار [[محمد شاه]] (حکومت: ۱۲۵۰-۱۲۶۴ق) ادامه یافت و در زمان [[ناصر الدین شاه]] (حکومت: ۱۲۶۴-۱۳۱۳ق) به پایان رسید و ایوان آن طلاکاری شد. ایوان و سردر شمالی صحن عتیق معروف به «ایوان شاه عباسی» هم به تصریح کتیبه‌ای که بر آن قرار دارد، در ایام محمدشاه مرمت شده است. «توحید خانه مبارکه» نیز در زمان نیابت تولیت عضدالملک در ۱۲۷۶ق مرمت گشته است. وی در ۱۲۷۵ق دستور داد روی نقاشیها و کاشیهای نفیس حرم را آیینه کاری کنند. ناصرالدین شاه نیز دستور داد ازاره دیوار تا بالای ایوان ناصری و سقف مقرنس آن را با خشتهای طلا بپوشانند. از همین رو، این ایوان معروف به «ایوان ناصری» گردید. در ایام [[مظفر الدین شاه]] (حکومت: ۱۳۱۳-۱۳۲۴ق) نیز هر ۲ صحن جدید و عتیق تعمیر شدند. کتیبه‌ای که در سمت راست دیوار داخلی ایوان و سردرِ غربی صحنِ عتیق به خط نستعلیق نوشته شده، بر این معنی تصریح دارد. در ۱۳۳۰ق ارتش روسیه تزاری به بهانه حفظ جان رعایای خود و ایجاد امنیت و آرامش در مشهد و متفرق کردن کسانی که با آرایش نظامی به طرفداری از [[محمد علی شاه]] مخلوع در آستانه مقدسه تحصن کرده بودند، گنبد مطهر را گلوله باران کرد و خرابیهایی پدید آورد.<ref>خراسانی، ۶۳۳-۶۳۵</ref> پس از چندی حسین میرزا [[نیرالدوله والی]] [[خراسان]] آن خرابیها را با کمک اشخاص نیکوکار مرمت کرد. | ||
===در عصر پهلوی=== | ===در عصر پهلوی=== | ||
[[پرونده:Shrine-of-Imam-Reza.jpg|بندانگشتی|حرم امام رضا(ع) در دهه | [[پرونده:Shrine-of-Imam-Reza.jpg|بندانگشتی|حرم امام رضا(ع) در دهه ۵۰]] | ||
پس از روزگار قاجار تعدادی از بناهای آستان قدس و خود ضریح مطهر مرمت گردید و ساختمانهای نوینی بنیاد شد. در سالهای ۱۳۴۲-۱۳۴۴ش که فضای حرم از سمت «بالاسر مبارک» توسعه یافت، سقف مسجد بالاسر را نیز که فرسوده شده بود، برداشتند و پس از ایجاد سقف مسجد بالاسر را نیز که فرسوده شده بود، برداشتند و پس از ایجاد سقف بتونی، دیگرباره آن را کاشی کاری و تزیین کردند. ضلع شمالی حرم نیز توسعه یافت و به رواق «دارُالشُّکر» متصل شد. محراب قدیمی این مسجد که در ضلع جنوبی قرار داشت، بر اثر توسعه و تعمیرات از آنجا برداشته شد و به موزه انتقال یافت. از اقدامات دیگری که در این دوره انجام گرفت، ایجاد ساختمان بزرگ موزه و کتابخانه و ساختمان اداری و توسعه خیابانهای اطراف حرم و ایجاد فضای سبز را می‌توان ذکر کرد. | پس از روزگار قاجار تعدادی از بناهای آستان قدس و خود ضریح مطهر مرمت گردید و ساختمانهای نوینی بنیاد شد. در سالهای ۱۳۴۲-۱۳۴۴ش که فضای حرم از سمت «بالاسر مبارک» توسعه یافت، سقف مسجد بالاسر را نیز که فرسوده شده بود، برداشتند و پس از ایجاد سقف مسجد بالاسر را نیز که فرسوده شده بود، برداشتند و پس از ایجاد سقف بتونی، دیگرباره آن را کاشی کاری و تزیین کردند. ضلع شمالی حرم نیز توسعه یافت و به رواق «دارُالشُّکر» متصل شد. محراب قدیمی این مسجد که در ضلع جنوبی قرار داشت، بر اثر توسعه و تعمیرات از آنجا برداشته شد و به موزه انتقال یافت. از اقدامات دیگری که در این دوره انجام گرفت، ایجاد ساختمان بزرگ موزه و کتابخانه و ساختمان اداری و توسعه خیابانهای اطراف حرم و ایجاد فضای سبز را می‌توان ذکر کرد. | ||
===در عصر جمهوری اسلامی=== | ===در عصر جمهوری اسلامی=== | ||
[[پرونده:حرم_امام_رضا.jpg|بندانگشتی|تصویری از حرم امام رضا(ع)]] | [[پرونده:حرم_امام_رضا.jpg|بندانگشتی|تصویری از حرم امام رضا(ع)]] | ||
پس از تأسیس جمهوری اسلامی ایران، تغییراتی در ابنیه آستان قدس پدید آمد و ساختمانهای جدیدی بنیاد گردید. در ۱۳۵۸ش، رواق «پشت | پس از تأسیس جمهوری اسلامی ایران، تغییراتی در ابنیه آستان قدس پدید آمد و ساختمانهای جدیدی بنیاد گردید. در ۱۳۵۸ش، رواق «پشت سر» را حدود ۱۸ متر توسعه دادند و سال بعد گسترش ۲ ضلع «پیش رو» و «پایین پا» جمعاً به مساحت ۳۶ مـ ۲ به انجام رسید و پایین پا ۷۰/۱ متر تعریض شد. از کارهای این دوره، ساختمان مجدد بستها و ایجاد بست طبرسی، ساختمان [[دانشگاه علوم اسلامی]]، بنای ۲ صحن جمهوری اسلامی و قدس، آغاز بنای جدید کتابخانه و موزه، و بنای رواقی موسوم به «دارالولایه» را می‌توان نام برد. | ||
==ابنیه و مؤسسات فرهنگی== | ==ابنیه و مؤسسات فرهنگی== | ||
مراد از ابنیه آستان قدس حرم و ساختمانهایی است که در اطراف حرم جای دارد و وابسته به یک سازمان اداری است. این ساختمانها عبارت است از حرم، گنبد، گلدسته‌ها، | مراد از ابنیه آستان قدس حرم و ساختمانهایی است که در اطراف حرم جای دارد و وابسته به یک سازمان اداری است. این ساختمانها عبارت است از حرم، گنبد، گلدسته‌ها، صحن‌ها، ایوان‌ها، رواق‌ها و بست ها.<ref>ر.ک: [[حرم امام رضا(ع)]]</ref> | ||
==مؤسسات فرهنگی== | ==مؤسسات فرهنگی== | ||
| خط ۱۳۱: | خط ۱۳۱: | ||
===موزه=== | ===موزه=== | ||
[[پرونده: | [[پرونده:۷۱۲۰۴۰ ۶۳۳.jpg|بندانگشتی|موزه آستان قدس رضوی]] | ||
در موزه آستان قدس نیز اشیاء بسیار نفیس و غالباً بی‌همتایی نگهداری می‌شود که در طی قرون مختلف در خزانه رضوی گرد آمده است. اشیاء موزه شامل سکّه‌های نفیس از دوره‌های قبل از اسلام و پس از آن، جواهرات گرانبها، قالیچه‌های نفیس، شمشیرها و خنجرهای مرصّع متعلق به امیران و حاکمان دوره‌های مختلف، منبر، سنگاب، شمعدان، چلچراغ و بسیاری اشیاء دیگر است که اکنون همگی طبقه بندی شده و در معرض دید عموم قرار دارند. درآمد موزه صرف خرید کتاب برای کتابخانه می‌شود. | در موزه آستان قدس نیز اشیاء بسیار نفیس و غالباً بی‌همتایی نگهداری می‌شود که در طی قرون مختلف در خزانه رضوی گرد آمده است. اشیاء موزه شامل سکّه‌های نفیس از دوره‌های قبل از اسلام و پس از آن، جواهرات گرانبها، قالیچه‌های نفیس، شمشیرها و خنجرهای مرصّع متعلق به امیران و حاکمان دوره‌های مختلف، منبر، سنگاب، شمعدان، چلچراغ و بسیاری اشیاء دیگر است که اکنون همگی طبقه بندی شده و در معرض دید عموم قرار دارند. درآمد موزه صرف خرید کتاب برای کتابخانه می‌شود. | ||
| خط ۱۷۰: | خط ۱۷۰: | ||
===تولیت و تشکیلات اداری=== | ===تولیت و تشکیلات اداری=== | ||
از چگونگی تولیت و تشکیلات اداری آستان قدس در ادوار پیش از طهماسب اول صفوی (۹۲۰-۹۸۴ق/۱۵۱۴-۱۵۷۶م) اطلاعات چندانی در دست نیست. از برخی قراین و آثار | از چگونگی تولیت و تشکیلات اداری آستان قدس در ادوار پیش از طهماسب اول صفوی (۹۲۰-۹۸۴ق/۱۵۱۴-۱۵۷۶م) اطلاعات چندانی در دست نیست. از برخی قراین و آثار برمی‌آید که حرم مطهر از قدیم دارای خادم و مباشر بوده است. همچنین [[علی بن عیسی اربلی|اربلی]] (د ۶۸۳ق/۱۲۸۴م) در [[کشف الغمة]] از زنی یاد می‌کند که در روزگار [[سامانیان]] مباشرت بقعه مبارکه را برعهده داشته است. | ||
====اداره به وسیله نقیبان، سادات و علما==== | ====اداره به وسیله نقیبان، سادات و علما==== | ||
پیش از روزگار صفوی، اداره بقعه رضوی برعهده [[نقیبان]] که بیشتر از سادات و علما بوده‌اند، قرار داشته است. [[خواندمیر]] از «[[سید|سادات]] عظام و نقباء کرام روضه مقدسه رضویه» سخن می‌گوید و نام چند تن از آنان را | پیش از روزگار صفوی، اداره بقعه رضوی برعهده [[نقیبان]] که بیشتر از سادات و علما بوده‌اند، قرار داشته است. [[خواندمیر]] از «[[سید|سادات]] عظام و نقباء کرام روضه مقدسه رضویه» سخن می‌گوید و نام چند تن از آنان را برمی‌شمارد. اولین کسی که به عنوان نقیب [[مشهد]] از او یاد شده، [[میرزا بدرالدین نقیب|میرزا بَدرالدین نقیب]] (قرن ۸ق/۱۴م) معاصر [[سلطان محمد خدابنده]] (اُولْجایتو) است که شهر [[مشهد]] را از تعرض و دستبرد «یساوَر» محفوظ داشت. در ایام [[شاهرخ تیموری]] نیز نقیب مشهد، [[علاءالدوله علی حمیدی]] علوی مشهدی رضوی نام داشت که [[گوهرشاد]] در وقف نامه خود، تولیت «بقاع متبرکه و اوقاف مذکوره [[مسجد گوهرشاد]] را به او واگذاشت. | ||
====در دوران صفویان==== | ====در دوران صفویان==== | ||
| خط ۱۹۰: | خط ۱۹۰: | ||
==جستارهای وابسته== | ==جستارهای وابسته== | ||
* [[امام رضا | * [[امام رضا علیه‌السلام]] | ||
* [[حرم امام رضا(ع)]] | * [[حرم امام رضا(ع)]] | ||
== پانویس == | == پانویس == | ||
{{پانویس| | {{پانویس|۲}} | ||
== منابع == | == منابع == | ||
| خط ۲۱۱: | خط ۲۱۱: | ||
* اسکندربیگ ترکمان، عالم آرای عباسی، تهران، امیرکبیر، ۱۳۵۰ش، ۲/۸۲۷، ۸۵۴، ۸۷۱. | * اسکندربیگ ترکمان، عالم آرای عباسی، تهران، امیرکبیر، ۱۳۵۰ش، ۲/۸۲۷، ۸۵۴، ۸۷۱. | ||
* اصطخری، ابواسحق ابراهیم، مسالک و ممالک، به کوشش ایرج افشار، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، ۱۳۴۷ش، ص۲۰۵. | * اصطخری، ابواسحق ابراهیم، مسالک و ممالک، به کوشش ایرج افشار، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، ۱۳۴۷ش، ص۲۰۵. | ||
* اعتضادپور، علی، «ابنیه آستان | * اعتضادپور، علی، «ابنیه آستان قدس»، نامه آستان قدس، دوره ۶ شمـ ۲ و ۳ (بهمن، ۱۳۴۴ش)، ص۲۲۵. | ||
* اعتمادالسلطنه، محمدحسن خان، مطلع الشمس، تهران، ۱۳۰۱ق/۲/۸‘۵۰، ۵۱‘۱۵۵‘۲۳۸. | * اعتمادالسلطنه، محمدحسن خان، مطلع الشمس، تهران، ۱۳۰۱ق/۲/۸‘۵۰، ۵۱‘۱۵۵‘۲۳۸. | ||
* بارتولد، تذکرة جغرافیای تاریخی ایران، ترجمة حمزة سردادور، تهران، توس، ۱۳۵۸ش، ص۱۳۳. | * بارتولد، تذکرة جغرافیای تاریخی ایران، ترجمة حمزة سردادور، تهران، توس، ۱۳۵۸ش، ص۱۳۳. | ||
* بیهقی، ابوالفضل، تاریخ، به کوشش قاسم غنی و علی اکبر فیاض، تهران، دنیای کتاب، ۱۳۶۳ش، ص۴۱۳. | * بیهقی، ابوالفضل، تاریخ، به کوشش قاسم غنی و علی اکبر فیاض، تهران، دنیای کتاب، ۱۳۶۳ش، ص۴۱۳. | ||
* پوپ، آرتور آپهام، «حرم مطهر امام رضا در | * پوپ، آرتور آپهام، «حرم مطهر امام رضا در مشهد»، ترجمة محمدعلی صبوری، نامة آستان قدس، دورة ۸ شمـ ۱ (اسفند ۱۳۴۷ش). | ||
* خراسانی، محمدهاشم، منتخب التواریخ، تهران، علمی، ۱۳۵۲ش. | * خراسانی، محمدهاشم، منتخب التواریخ، تهران، علمی، ۱۳۵۲ش. | ||
* خواندمیر، غیاث الدین، حبیب السیر، تهران، خیام، ۱۳۶۲ش، ۲/۸۲، ۴/۱۳۹، ۳۱۹، ۳۳۳، ۵۰۸؛ | * خواندمیر، غیاث الدین، حبیب السیر، تهران، خیام، ۱۳۶۲ش، ۲/۸۲، ۴/۱۳۹، ۳۱۹، ۳۳۳، ۵۰۸؛ | ||
* خوانساری، محمدباقر، روضات الجنات، بیروت، ۱۳۹۰ق، ۶/۲۷۳؛. | * خوانساری، محمدباقر، روضات الجنات، بیروت، ۱۳۹۰ق، ۶/۲۷۳؛. | ||
* رضوان، محمدحسن، «ساختمان جدید بستهای آستان | * رضوان، محمدحسن، «ساختمان جدید بستهای آستان قدس»، نامة آستان قدس، دورة ۶، شمـ ۱۹ (آذر ۱۳۴۳ش)، صص۹۷-۹۹. | ||
* سعیدی، غلامرضا، تحقیقات تاریخی | * سعیدی، غلامرضا، تحقیقات تاریخی خراسان»، نامة آستان قدس، دوره ۶، شمـ ۱۷، نوروز ۱۳۴۳، صص۵۲، ۵۳. | ||
* شوشتری قاضی نورالله، مجالس المؤمنین، تهران، اسلامیه، ۱۳۷۵ق، ص۱۱۵. | * شوشتری قاضی نورالله، مجالس المؤمنین، تهران، اسلامیه، ۱۳۷۵ق، ص۱۱۵. | ||
* طبرسی، فضل بن حسن، اعلام الوری، بیروت، دارالمعرفه، ۱۳۹۹ق، ص۳۰۳. | * طبرسی، فضل بن حسن، اعلام الوری، بیروت، دارالمعرفه، ۱۳۹۹ق، ص۳۰۳. | ||
| خط ۲۳۲: | خط ۲۳۲: | ||
* مقدسی، مطهربن طاهر، البد، والتاریخ، به کوشش کلمان هوار، پاریس ۱۹۱۶م، ۵/۱۱۰‘۱۱۱. | * مقدسی، مطهربن طاهر، البد، والتاریخ، به کوشش کلمان هوار، پاریس ۱۹۱۶م، ۵/۱۱۰‘۱۱۱. | ||
* مؤتمن، علی، راهنما یا تاریخ آستان قدس رضوی، تهران، آستان قدس، ۱۳۴۸. | * مؤتمن، علی، راهنما یا تاریخ آستان قدس رضوی، تهران، آستان قدس، ۱۳۴۸. | ||
* مولوی، عبدالمجید، «نظری به حریم پاک | * مولوی، عبدالمجید، «نظری به حریم پاک امام»، نامة آستان قدس، دوره ۶، شمـ ۲۰ (نوروز ۱۳۴۴ش)، ص۱۱۳. | ||
* میرخواند، محمدبن خاوندشاه، روضه الصفا، تهران، خیام و دیگران، ۱۳۳۹ش، ۵/۴۹۸، ۸/۳۱۲. | * میرخواند، محمدبن خاوندشاه، روضه الصفا، تهران، خیام و دیگران، ۱۳۳۹ش، ۵/۴۹۸، ۸/۳۱۲. | ||
* ناصرالدین شاه قاجار، سفرنامه خراسان، به کوشش محمدحسن خان اعتمادالسلطنه، تهران، سنگی، ۱۳۰۶ق، صص۱۴۰-۱۴۱. | * ناصرالدین شاه قاجار، سفرنامه خراسان، به کوشش محمدحسن خان اعتمادالسلطنه، تهران، سنگی، ۱۳۰۶ق، صص۱۴۰-۱۴۱. | ||