آستان قدس رضوی: تفاوت میان نسخه‌ها

از چگونگی تولیت و تشکیلات اداری آستان قدس در ادوار پیش از طهماسب اول صفوی (۹۲۰-۹۸۴ق/۱۵۱۴-۱۵۷۶م) اطلاعات چندانی در دست نیست. از برخی قراین و آثار برمی آید که حرم مطهر از قدیم دارای خادم و مباشر بوده است. همچنین [[علی بن عیسی اربلی|اربلی]] (د ۶۸۳ق/۱۲۸۴م) در [[کشف الغمه]] از زنی یاد می‌کند که در روزگار [[سامانیان]] مباشرت بقعه مبارکه را برعهده داشته است.

پیش از روزگار صفوی، اداره بقعه رضوی برعهده [[نقیبان]] که بیشتر از سادات و علما بوده‌اند، قرار داشته است. [[خواندمیر]] از «‌[[سید|سادات]] عظام و نقباء کرام روضه مقدسه رضویه‌» سخن می‌گوید و نام چند تن از آنان را برمی شمارد. اولین کسی که به عنوان نقیب [[مشهد]] از او یاد شده، [[میرزا بَدرالدین نقیب]] (قرن ۸ق/۱۴م) معاصر [[سلطان محمد خدابنده]] ([[اُولْجایتو]]) است که شهر [[مشهد]] را از تعرض و دستبرد «‌یساوَر‌» محفوظ داشت. در ایام [[شاهرخ تیموری]] نیز نقیب مشهد، [[علاءالدوله علی حمیدی]] علوی مشهدی رضوی نام داشت که [[گوهرشاد]] در وقف نامه خود، تولیت «‌بقاع متبرکه و اوقاف مذکوره [[مسجد گوهرشاد]] را به او واگذاشت.

اداره آستان قدس به وسیله نقیبان، تا تصرف [[مشهد]] توسط [[طهماسب صفوی]] ادامه داشت. پس از آن شاه طهماسب با وقف املاکی بر آستان قدس، متولی خاصی غیر از نقیبان از جانب خود معین کرد. نخستین نایب التولیه آستان قدس در ایام وی، [[امیرابوالولی]] پسر [[میرشاه محمود انجوی شیراز]]ی «‌سیدِ فاضلِ فقیهِ متعصبِ در [[تشیع]]‌» بود.<ref>اسکندربیگ، ۱/۱۴۸</ref> در روزگار صفویان‌گاه دو تن به نیابت تولیت منصوب می‌شدند. متصدیان جزء در دستگاه اداری آستان قدس در آن ایام عبارت بودند از تنی چند [[خادم]]، [[فراش]] و قاری که به ترتیب تحت ریاست خادم باشی، سرکشیک و صدرالحُفّاظ انجام وظیفه می‌کردند. عده‌ای نیز به عنوان متصدیان دفتری و مباشران املاک، به کار مشغول بودند. خادمان و کارکنان آستان قدس دارای مقرری بودند و هر سال مبلغی نقد و مقداری غله از محل درآمد موقوفات دریافت می‌کردند.