حماس: تفاوت میان نسخهها
اصلاح برخی واژگان و عبارات
Shamsoddin (بحث | مشارکتها) جز («حماس» را از محافظت در آورد) |
(اصلاح برخی واژگان و عبارات) |
||
خط ۳۰: | خط ۳۰: | ||
| پانوشت = | | پانوشت = | ||
}} | }} | ||
'''حَماس''' با نام کامل '''حركة المقاومة الإسلامية''' (جنبش مقاومت اسلامی) از جنبشهای اسلامی و [[محور مقاومت|نیروهای مقاومت]] در [[فلسطین]] است که با هدف آزادسازی سرزمینهای اشغالی فلسطین در سال ۱۹۸۷م/[[سال ۱۳۶۶ هجری شمسی|۱۳۶۶ش]] شکل گرفت. این جنبش از شاخههای [[اخوان المسلمین|اِخوانالمسلمین]] | '''حَماس''' با نام کامل '''حركة المقاومة الإسلامية''' (جنبش مقاومت اسلامی) از جنبشهای اسلامی و [[محور مقاومت|نیروهای مقاومت]] در [[فلسطین]] است که با هدف آزادسازی سرزمینهای اشغالی فلسطین در سال ۱۹۸۷م/[[سال ۱۳۶۶ هجری شمسی|۱۳۶۶ش]] شکل گرفت. این جنبش از شاخههای فکری [[اخوان المسلمین|اِخوانالمسلمین]] است و اعضای آن [[اهل سنت و جماعت|سُنیمذهب]] هستند. | ||
تأکید بر ماهیت اسلامی فلسطین و آزادی سرزمینهای اشغال شده، تعلق فلسطین به تمام امت اسلامی تا روز قیامت و مقابله با رژیم صهیونیستی از محورهای اصلی و راهبردی اساسنامه حماس شمرده شده است. | تأکید بر ماهیت اسلامی فلسطین و آزادی سرزمینهای اشغال شده، تعلق فلسطین به تمام امت اسلامی تا روز قیامت و مقابله با رژیم صهیونیستی از محورهای اصلی و راهبردی اساسنامه حماس شمرده شده است. | ||
این جنبش در سال ۲۰۰۵م وارد عرصه سیاست شد و در سال ۲۰۰۷م با پیروزی بر گروه فتح، اداره ناحیه [[نوار غزه|نوار غَزه]] را به عهده گرفت. در سالهای بعد، در راستای آزادسازی فلسطین و مقابله با رژیم صهیونیستی، بارها علیه اسرائیل | این جنبش در سال ۲۰۰۵م وارد عرصه سیاست شد و در انتخابات سال ۲۰۰۷م با پیروزی بر گروه فتح، اداره ناحیه [[نوار غزه|نوار غَزه]] را به عهده گرفت. در سالهای بعد، در راستای آزادسازی فلسطین و در مقابله با تهاجمات رژیم صهیونیستی، بارها علیه اسرائیل اقدام به عملیات نظامی کرده و از مردم غزه دفاع نموده است. | ||
حماس همواره از جانب موافقان خود بهعنوان نیروی مقاومت مشروع، قلمداد شده و از جانب مخالفانش همچون [[ایالات متحده آمریکا|آمریکا]] و [[بریتانیا|انگلیس]]، بهعنوان گروه تروریستی مورد تحریم قرار گرفته است. | حماس همواره از جانب موافقان خود بهعنوان نیروی مقاومت مشروع، قلمداد شده و از جانب مخالفانش همچون رژیم صهیونیستی، [[ایالات متحده آمریکا|آمریکا]] و [[بریتانیا|انگلیس]]، بهعنوان گروه تروریستی مورد تحریم قرار گرفته است. | ||
بزرگترین حمله حماس در واکنش به جنایات رژیم صهیونیستی در کشتار | بزرگترین حمله حماس در واکنش به جنایات رژیم صهیونیستی در کشتار فلسطینیان و هتک حرمت مسجدالاقصی، [[طوفان الاقصی|طوفان الاَقصی]] نام دارد که در [[۱۵ مهر]] سال [[سال ۱۴۰۲ هجری شمسی|۱۴۰۲ش]] انجام شد. | ||
==حماس عضوی از جبهه مقاومت== | ==حماس عضوی از جبهه مقاومت== | ||
{{اصلی|محور مقاومت}} | {{اصلی|محور مقاومت}} | ||
حَماس با نام کامل جنبش مقاومت اسلامی (به عربی: حَرِکَة المُقاوِمَة الاِسْلامیة) جنبشی سنیمذهب و از شاخههای [[اخوان المسلمین]] در [[فلسطین]]<ref>مالکی، «حماس، جنبش»، ص۷۹.</ref> و بزرگترین گروه شبهنظامی اسلامگرای فلسطینی است<ref>«گروه اسلامگرای حماس چیست؟»، بیبیسی فارسی.</ref> که با هدف آزادسازی سرزمینهای اشغال شده فلسطین تشکیل شد.<ref>مالکی، «حماس، جنبش»، ص۷۹.</ref> براساس منشور حماس، یکی از اهداف اصلی این گروه، نابودی | حَماس با نام کامل جنبش مقاومت اسلامی (به عربی: حَرِکَة المُقاوِمَة الاِسْلامیة) جنبشی سنیمذهب و از شاخههای فکری [[اخوان المسلمین]] در [[فلسطین]]<ref>مالکی، «حماس، جنبش»، ص۷۹.</ref> و بزرگترین گروه شبهنظامی اسلامگرای فلسطینی است<ref>«گروه اسلامگرای حماس چیست؟»، بیبیسی فارسی.</ref> که با هدف آزادسازی سرزمینهای اشغال شده فلسطین تشکیل شد.<ref>مالکی، «حماس، جنبش»، ص۷۹.</ref> براساس منشور حماس، یکی از اهداف اصلی این گروه، نابودی رژیم صهیونیستی عنوان شده و ضمن جدایی یهودیان از صهیونیستها، بر عدم دشمنی با [[یهودیت|یهودیان]] تأکید شده است.<ref>فایضی، «[https://tabyincenter.ir/19010/%d9%85%d9%86%d8%b7%d9%82%d9%87-%d8%a7%db%8c/ مقایسه دو میثاقنامه حماس]»، اندیشکده راهبردی تبیین.</ref> | ||
جنبش حماس اولویت فعالیت خود را بر تربیت افراد، خانواده و جامعه قرار داده است تا زمینه را برای تشکیل دولت اسلامی در فلسطین فراهم سازد. حماس در آغاز شکلگیری ایدهای برای مقابله با اشغال فلسطین نداشت؛ امّا | جنبش حماس اولویت فعالیت خود را بر تربیت افراد، خانواده و جامعه قرار داده است تا زمینه را برای تشکیل دولت اسلامی در فلسطین فراهم سازد. حماس در آغاز شکلگیری ایدهای برای مقابله با اشغال فلسطین نداشت؛ امّا بعدتر وارد مبارزه مسلحانه شد.<ref>رشوان، دلیل الحرکات الاسلامیه، مرکز الدراسات السیاسیة والاستراتیجیة، ص۱۴۷.</ref> | ||
طرفداران حماس، این گروه را به عنوان یک [[محور مقاومت|نیروی مقاومت]] در منطقه میدانند که در راستای قانونی مشخص، اقدام میکند.<ref>«گروه اسلامگرای حماس چیست؟»، بیبیسی فارسی.</ref> در مقابل، | طرفداران حماس، این گروه را به عنوان یک [[محور مقاومت|نیروی مقاومت]] در منطقه میدانند که در راستای قانونی مشخص، اقدام میکند.<ref>«گروه اسلامگرای حماس چیست؟»، بیبیسی فارسی.</ref> برخی کشورها تنها شاخه ی نظامی حماس، یعنی گردان های عزالدین قسام را تروریستی می دانند ولی سازمان ملل هنوز هیچ یک از بخش های حماس را تروریستی معرفی نکرده است. در مقابل، برخی کشورها همچون [[ایالات متحده آمریکا|آمریکا]]، [[بریتانیا]] و اعضاء اتحادیه اروپا، حماس و یا شاخه نظامی آن را در لیست گروه های تروریستی قرار داده اند و ازاینرو، حماس از سوی آن ها تحریم شده است.<ref>«گروه اسلامگرای حماس چیست؟»، بیبیسی فارسی.</ref> | ||
== حمایت جمهوری اسلامی از حماس== | == حمایت جمهوری اسلامی از حماس== | ||
[[پرونده:دیدار احمد یاسین با رهبر ایران.jpg|200px|بندانگشتی|دیدار شیخ احمد یاسین، رهبر حماس با [[سید علی حسینی خامنهای|آیتالله خامنهای]]، رهبر ایران در ۱۲ اردیبهشت ۱۳۷۷ش.]] | [[پرونده:دیدار احمد یاسین با رهبر ایران.jpg|200px|بندانگشتی|دیدار شیخ احمد یاسین، رهبر حماس با [[سید علی حسینی خامنهای|آیتالله خامنهای]]، رهبر ایران در ۱۲ اردیبهشت ۱۳۷۷ش.]] | ||
منابع منتقد حماس، همواره [[ایران]] را به عنوان بزرگترین حامی مالی، لجستیکی، نظامی و تسلیحاتی حماس میدانند.<ref>«گزارش واشینگتنپست از «نقش تهران» در تأمین نیازهای آموزشی و تسلیحاتی حماس»، رادیو فردا.</ref> ایران در سال ۱۹۹۱م با توجه به اشتراک در اهداف، از حماس حمایت کرد. دامنه این حمایتها تا تأسیس دفتر سیاسی در [[تهران]] و سفر رهبران حماس به ایران ادامه یافت. هر چند در میانه جنگ [[سوریه]] با شورشیان و [[داعش]]، به دلیل اختلافنظر حماس و [[نظام جمهوری اسلامی ایران|جمهوری اسلامی ایران]] درباره | منابع منتقد حماس، همواره [[ایران]] را به عنوان بزرگترین حامی مالی، لجستیکی، نظامی و تسلیحاتی حماس میدانند.<ref>«گزارش واشینگتنپست از «نقش تهران» در تأمین نیازهای آموزشی و تسلیحاتی حماس»، رادیو فردا.</ref> ایران در سال ۱۹۹۱م با توجه به اشتراک در اهداف، از حماس حمایت کرد. دامنه این حمایتها تا تأسیس دفتر سیاسی در [[تهران]] و سفر رهبران حماس به ایران ادامه یافت. هر چند در میانه جنگ دولت [[سوریه]] با شورشیان مسلح و گروه تروریستی [[داعش]]، به دلیل اختلافنظر برخی از اعضای حماس و [[نظام جمهوری اسلامی ایران|جمهوری اسلامی ایران]] درباره گروه های مسلح در سوریه، برای مدتی رابطه آنان به سردی گرایید.<ref>عباسی و تبریزی، «بررسی روابط ایران و جنبش حماس بعد از بیداری اسلامی»، ص۵۵.</ref> مقاومت اسلامی حماس سعی میکند تا روابط خود را با گروههای شیعی چون [[حزبالله لبنان]] و دولت [[نظام جمهوری اسلامی ایران|جمهوری اسلامی ایران]] حفظ کند و به دنبال روابط بهتر با دیگر کشورهای اسلامی همچون [[ترکیه]]، [[عربستان سعودی|عربستان]] نیز می باشد.<ref>«حماس: روابط ما با ایران دیرینه و مستمر است»، خبرگزاری فارس.</ref> | ||
== مقاومت در برابر اشغالگری | == مقاومت در برابر اشغالگری رژیم صهیونیستی == | ||
حماس بارها با | حماس بارها به تهاجمات اسرائیل پاسخ داده، با او وارد نبرد شده و شهرهای اسرائیل را با موشک هدف قرار داده است. تاکنون چندین جنگ بزرگ میان اسرائیل و گروه حماس در گرفته که با میانجیگری کشورهای اسلامی همچون [[قطر]] و یا سازمان ملل، به آتشبس انجامیده است. این گروه، منابع مالی محدودی اعم از [[زکات]] و [[وجوهات شرعی|وجوه شرعی]] فلسطینیان دارد و با کمک مالی مسلمانان و کشورهای همسو با خود همچون عربستان، [[مصر]]، [[اردن]]، ایران و [[سودان]] اداره میشود.<ref>مالکی، «حماس، جنبش»، ص۸۲.</ref> | ||
=== عملیات طوفان الاقصی === | === عملیات طوفان الاقصی === | ||
[[پرونده:تظاهرات در لندن در حمایت از طوفان الاقصی.jpg|بندانگشتی|تظاهرات ضد صهیونیستی در لندن در حمایت از عملیات طوفان الاقصی، با شعار «آزادی فلسطین».]] | [[پرونده:تظاهرات در لندن در حمایت از طوفان الاقصی.jpg|بندانگشتی|تظاهرات ضد صهیونیستی در لندن در حمایت از عملیات طوفان الاقصی، با شعار «آزادی فلسطین».]] | ||
{{اصلی|طوفان الاقصی}} | {{اصلی|طوفان الاقصی}} | ||
در [[۱۵ مهر]] سال [[سال ۱۴۰۲ هجری شمسی|۱۴۰۲ش]]/۷ اُکْتبر ۲۰۲۳م، گروه حماس در واکنش به جنایات رژیم صهیونیستی در کشتار فلسطینیان و هَتْک حرمت [[مسجدالاقصی]]، حملهٔ غافلگیرانهای را در سرزمینهای اشغالی تحت کنترل اسرائیل انجام داد.<ref>«لحظه به لحظه با سومین روز از عملیات طوفان الاقصی»، خبرگزاری العالم.</ref> در این عملیات که به طوفان الاقصی مشهور شد، نیروهای حماس ضمن حملات راکتی به شهرکهای صهیونیستنشین، از زمین، هوا و دریا به مناطق مختلفی از اسرائیل نفوذ کردند<ref>«ابعاد روانی عملیات «طوفان الاقصی» بر ارتش رژیم صهیونیستی»، خبرگزاری مهر.</ref> و دهها نفر از شهرکنشینان اسرائیلی را اسیر کرده و به غزه بردند و کنترل برخی از شهرکهای صهیونیستی را نیز به طور موقت | در [[۱۵ مهر]] سال [[سال ۱۴۰۲ هجری شمسی|۱۴۰۲ش]]/۷ اُکْتبر ۲۰۲۳م، گروه حماس در واکنش به جنایات رژیم صهیونیستی در کشتار فلسطینیان و هَتْک حرمت [[مسجدالاقصی]]، حملهٔ غافلگیرانهای را در سرزمینهای اشغالی تحت کنترل اسرائیل انجام داد.<ref>«لحظه به لحظه با سومین روز از عملیات طوفان الاقصی»، خبرگزاری العالم.</ref> در این عملیات که به طوفان الاقصی مشهور شد، نیروهای حماس ضمن حملات راکتی به شهرکهای صهیونیستنشین، از زمین، هوا و دریا به مناطق مختلفی از اسرائیل نفوذ کردند<ref>«ابعاد روانی عملیات «طوفان الاقصی» بر ارتش رژیم صهیونیستی»، خبرگزاری مهر.</ref> و دهها نفر از شهرکنشینان اسرائیلی را اسیر کرده و به غزه بردند و کنترل برخی از شهرکهای صهیونیستی را نیز به طور موقت در اختیار گرفتند.<ref> | ||
Sen, "There is nothing surprising about Hamas’s operation", AlJazeera.</ref> | Sen, "There is nothing surprising about Hamas’s operation", AlJazeera.</ref> | ||
این نوع عملیات، از جانب حماس علیه اسرائیل بیسابقه ارزیابی شده است.<ref> «واکنش دیپلمات صهیونیست به عملیات «بیسابقه» حماس»]، خبرگزاری ایسنا.</ref> همچنین به گزارش شبکه العالَم، به اذعان رسانههای اسرائیلی، این رژیم در طول تاریخش، شکستی در این سطح به خود ندیده بود.<ref>«[https://fa.alalam.ir/news/6726133 دهمین روز از عملیات طوفان الاقصی]»، شبکه العالم.</ref> بر اساس آمارهای منتشر شده تا روز دهم پس از آغاز حمله حماس به مناطق اشغالی، ۱۴۰۰ اسرائیلی کشته و بیش از ۳۰۰۰ نفر زخمی شدند.<ref>«[https://fa.alalam.ir/news/6726133 دهمین روز از عملیات طوفان الاقصی]»، شبکه العالم.</ref> همچنین این حمله، واکنشهای متفاوتی را در پی داشت؛ مسلمانان در کشورهای اسلامی همچون ایران به شادی و جشن پرداختند<ref>«جشن سراسری مردم ایران پس از حملات مقاومت به رژیم صهیونیستی»، خبرگزاری فارس.</ref> و در حمایت از حماس | این نوع عملیات، از جانب حماس علیه اسرائیل بیسابقه ارزیابی شده است.<ref> «واکنش دیپلمات صهیونیست به عملیات «بیسابقه» حماس»]، خبرگزاری ایسنا.</ref> همچنین به گزارش شبکه العالَم، به اذعان رسانههای اسرائیلی، این رژیم در طول تاریخش، شکستی در این سطح به خود ندیده بود.<ref>«[https://fa.alalam.ir/news/6726133 دهمین روز از عملیات طوفان الاقصی]»، شبکه العالم.</ref> بر اساس آمارهای منتشر شده تا روز دهم پس از آغاز حمله حماس به مناطق اشغالی، ۱۴۰۰ اسرائیلی کشته و بیش از ۳۰۰۰ نفر زخمی شدند.<ref>«[https://fa.alalam.ir/news/6726133 دهمین روز از عملیات طوفان الاقصی]»، شبکه العالم.</ref> همچنین این حمله، واکنشهای متفاوتی را در پی داشت؛ مسلمانان در کشورهای اسلامی همچون ایران به شادی و جشن پرداختند<ref>«جشن سراسری مردم ایران پس از حملات مقاومت به رژیم صهیونیستی»، خبرگزاری فارس.</ref> و تجمعاتی در حمایت از حماس برپا شد.<ref>«اجتماع بزرگ حوزویان در حمایت از جبهه مقاومت و فلسطین»، روزنامه کیهان.</ref> | ||
تحلیلگران زیادی معتقدند که این عملیات، در واقع، نتیجهٔ طبیعی دههها ظلم و اشغالگری از سوی رژیم صهیونیستی علیه مردم فلسطین بوده است.<ref> | |||
Sen, "There is nothing surprising about Hamas’s operation", AlJazeera.</ref> | Sen, "There is nothing surprising about Hamas’s operation", AlJazeera.</ref> | ||
== تاریخچه شکلگیری حماس== | == تاریخچه شکلگیری حماس== | ||
گفته شده جنبش مقاومت حماس در [[۱۸ آذر]] سال [[سال ۱۳۶۶ هجری شمسی|۱۳۶۶ش]]/ ۹ دسامبر ۱۹۸۷م همزمان با آغاز تظاهرات مردم فلسطین بر ضد رژیم اسرائیل (انتفاضه اول){{یاد|در ۱۷ آذر ۱۳۶۶ش، بر اثر برخورد خوردوی اسرائیلی با چند خودروی فلسطینی، شماری از کارگران فلسطینی کشته شدند. این حادثه عامل جدی تحریک احساسات دینی و ملی مردم و شکلگیری تظاهرات مردمی بر ضد اسرائیل (انتفاضه اول) شد.(مالکی، «حماس، جنبش»، ص۸۰.)}} در فلسطین شکل گرفت.<ref>مالکی، «حماس، جنبش»، ص۸۰.</ref> به نقل سایت الجزیره، حماس در دسامبر ۱۹۸۶م توسط شیخ احمد یاسین و بعضی از اعضای اخوان المسلمین همچون عبدالعزیز رنتیسی و محمود زهار تأسیس شد؛ اما تأسیسش در سال ۱۹۸۷م اعلام شد.<ref>«[https://www.aljazeera.net/encyclopedia/2014/2/10/حركة-المقاومة-الإسلامية-حماس حرکة المقاومة الاسلامیة]»، الجزیرة.</ref> رهبری اولیه این جنبش برعهده یک گروه هفتنفره به ریاست شیخ احمد یاسین بود.<ref>مالکی، «حماس، جنبش»، ص۸۰.</ref> احمد یاسین | گفته شده جنبش مقاومت حماس در [[۱۸ آذر]] سال [[سال ۱۳۶۶ هجری شمسی|۱۳۶۶ش]]/ ۹ دسامبر ۱۹۸۷م همزمان با آغاز تظاهرات مردم فلسطین بر ضد رژیم اسرائیل (انتفاضه اول){{یاد|در ۱۷ آذر ۱۳۶۶ش، بر اثر برخورد خوردوی اسرائیلی با چند خودروی فلسطینی، شماری از کارگران فلسطینی کشته شدند. این حادثه عامل جدی تحریک احساسات دینی و ملی مردم و شکلگیری تظاهرات مردمی بر ضد اسرائیل (انتفاضه اول) شد.(مالکی، «حماس، جنبش»، ص۸۰.)}} در فلسطین شکل گرفت.<ref>مالکی، «حماس، جنبش»، ص۸۰.</ref> به نقل سایت الجزیره، حماس در دسامبر ۱۹۸۶م توسط شیخ احمد یاسین و بعضی از اعضای اخوان المسلمین همچون عبدالعزیز رنتیسی و محمود زهار تأسیس شد؛ اما تأسیسش در سال ۱۹۸۷م اعلام شد.<ref>«[https://www.aljazeera.net/encyclopedia/2014/2/10/حركة-المقاومة-الإسلامية-حماس حرکة المقاومة الاسلامیة]»، الجزیرة.</ref> رهبری اولیه این جنبش برعهده یک گروه هفتنفره به ریاست شیخ احمد یاسین بود.<ref>مالکی، «حماس، جنبش»، ص۸۰.</ref> احمد یاسین سال ها رهبری این گروه را برعهده داشت. او در سال ۲۰۰۴م توسط نیروهای اسرائیلی [[ترور]] شد. عبدالعزیز رِنتیسی، رهبر بعدی حماس نیز در همان سال کشته شد. سپس خالد مشعل رهبری حماس را برعهده گرفت و در سال ۲۰۱۷م، [[اسماعیل هنیه]] رهبر این گروه شد.<ref>«گروه اسلامگرای حماس چیست؟»، بیبیسی فارسی.</ref> | ||
در سال ۲۰۰۵م، گروه حماس توانست با پیروزی در انتخابات | در سال ۲۰۰۵م، گروه حماس توانست با پیروزی در انتخابات فلسطین، بهعنوان اولین گروه اسلامگرای جهان عرب در انتخابات پیروز و وارد عرصه سیاست شود. این گروه بعدها در سال ۲۰۰۷م و پس از درگیری با نیروهای فتح به رهبری [[محمود عباس]]، توانست بر گروه فتح پیروز شده و بخش نوار غزه را به عنوان سرزمین تجزیهشده از فلسطین، به کنترل سیاسی خود درآورد.<ref>«گروه اسلامگرای حماس چیست؟»، بیبیسی فارسی.</ref> | ||
گفته شده حماس، مانند دیگر شاخههای اخوان المسلمین، بخش عمده ایدئولوژی خود را از حسن البناء، مؤسس و نظریهپرداز مصری اخوان المسلمین، گرفته است.<ref>مالکی، «حماس، جنبش»، ص۸۰.</ref> ساختار تشکیلاتی جنبش حماس را مشابه ساختار کلی جنبش اخوانالمسلمین و برپایه اصول اسلامی، شورا و رهبری ناشی از بیعت عمومی و اطاعت از رهبری میدانند.<ref>مالکی، «حماس، جنبش»، ص۸۰.</ref> فعالیتهای حماس را سه نهاد اصلی هدایت میکنند: دفتر سیاسی، دفتر تبلیغاتی و دفتر نظامی. شاخه نظامی این جنبش معروف به گردانهای عِزّالدین قَسّام در سال ۱۳۷۰ش/۱۹۹۱م تأسیس شد.<ref>مالکی، «حماس، جنبش»، ص۸۱.</ref> | گفته شده حماس، مانند دیگر شاخههای اخوان المسلمین، بخش عمده ایدئولوژی خود را از حسن البناء، مؤسس و نظریهپرداز مصری اخوان المسلمین، گرفته است.<ref>مالکی، «حماس، جنبش»، ص۸۰.</ref> ساختار تشکیلاتی جنبش حماس را مشابه ساختار کلی جنبش اخوانالمسلمین و برپایه اصول اسلامی، شورا و رهبری ناشی از بیعت عمومی و اطاعت از رهبری میدانند.<ref>مالکی، «حماس، جنبش»، ص۸۰.</ref> فعالیتهای حماس را سه نهاد اصلی هدایت میکنند: دفتر سیاسی، دفتر تبلیغاتی و دفتر نظامی. شاخه نظامی این جنبش معروف به گردانهای عِزّالدین قَسّام در سال ۱۳۷۰ش/۱۹۹۱م تأسیس شد.<ref>مالکی، «حماس، جنبش»، ص۸۱.</ref> |