ملا علی تهرانی: تفاوت میان نسخه‌ها

'''ملاعلی تهرانی''' (۱۲۲۶ـ۱۲۹۷ق) [[فقیه]]، [[حدیث|محدّث]] و [[رجال|رجالی]] ''[[امامیه|امامی]]'' قرن سیزدهم و از خاندان خلیلی است. او از محضر علمایی همچون [[صاحب فصول]]، [[علی بن جعفر کاشف‌الغطاء|کاشف الغطاء]] و [[صاحب جواهر]] بهره‌ برد و در علوم دینی صاحب‌نظر شد. برخی وی را پس از وفات [[شیخ انصاری]]، اعلم می‌دانستند. [[ملا محمدباقر تستری]] و [[شیخ علی بن حسین خاقانی]] از جمله شاگردان او به شمار می‌روند.

تهرانی در سال ۱۲۲۶ق در [[نجف]] به دنیا آمد. وی در [[صفر]] ۱۲۹۷ق در [[نجف]] وفات یافت. در سوگ او مجالس متعددی برگزار و در رثایش اشعار بسیاری سروده شد.<ref>آل محبوبه، ج ۲، ص۲۴۲ـ۲۴۳؛ حرزالدین، ج ۲، ص۱۰۶</ref>

این تبار اصالتا قمی هستند و جد اعلای خاندان خلیلی تهرانی [[شیخ صدوق]] می باشد. پدر ملا علی، [[حاج میرزا خلیل تهرانی]] (۱۱۸۰- ۱۲۸۰)، بزرگ خاندان خلیلی بود.<ref>حرزالدین، ج ۱، ص۳۰۰ـ۳۰۱</ref> او پزشکی مشهور بود اما در علوم دینی نیز تحصیل کرده بود و نزد علمایی چون [[شیخ جعفر کاشف الغطا]] و [[سید محمد مجاهد]]، احترام داشت.<ref>آل محبوبه، ج ۲، ص۲۳۰ـ۲۳۲؛ آقابزرگ طهرانی، طبقات : الکرام البررة، جزء ۲، قسم ۲، ص۵۰۸</ref> از برادران ملاعلی، میرزا حسین<ref>رجوع کنید به تهرانی، حاج میرزا حسین خلیلی</ref> [[فقیه]] مشهور دوره [[مشروطه]] است و میرزا حسن، میرزا محمد و میرزا باقر از پزشکان مشهور نجف دیگر برادران وی بودند.<ref>آل محبوبه، ج ۲، ص۲۳۲؛آقابزرگ طهرانی، طبقات اعلام الشیعة، جزء ۲، قسم ۲، ص۵۰۸</ref> از نسل ملا علی و برادرانش علما، اطبا، ادیبان و نویسندگان بسیاری در ایران، عراق و اروپا برخاسته اند.

از نسل ملا علی خلیلی عالمان، طبیبان، شاعران و سیاستمداران بسیاری برخاسته اند که در [[نجف]]، [[حله (شهر)|حله]]، [[کوفه]]، [[تهران]]، پاریس، [[بغداد]] و... ساکن بوده اند. مانند شیخ اسدالله خلیلی، عباس الخلیلی، سیمین بهبهانی و...

حاج ملاعلی تهرانی علم [[اصول فقه|اصول]] را نزد [[محمدحسین حائری اصفهانی]] (صاحب فصول) ، [[شریف العلماء مازندرانی]] ، [[میرزا جعفر تویسرکانی]] و [[سعید العلماء مازندرانی]]، علم رجال را نزد [[محمدجعفر استرآبادی]]، و ریاضیات را نزد [[شیخ اسماعیل بروجردی]] ، [[ابوتراب همدانی]] و [[محمدتقی خراسانی]] فراگرفت. در فقه از محضر [[صاحب فصول]]، شیخ [[علی کاشف الغطاء]] و [[محمدحسن نجفی]] (صاحب [[جواهر الکلام (کتاب)|جواهر]]) بهره برد. همچنین حکمت را نزد [[ملااسماعیل اردکانی]]، [[ملاکریم کرمانی]] و [[ملاعبدالعظیم تهرانی]] آموخت.<ref>امینی، ج ۲، ص۵۱۷؛ حرزالدین، ج ۲، ص۱۰۳ـ۱۰۴؛ آل محبوبه، ج ۲، ص۲۴۰ـ۲۴۱؛ نیز رجوع کنید به آقابزرگ طهرانی، الذریعة، ج ۱۳، ص۳۲۲، ۳۲۵</ref>

تهرانی از علمایی چون صاحب جواهر، [[ملااحمد نراقی]] و [[سیدجواد حسینی عاملی]] [[اجازه روایت]] داشت و برادرش (میرزا حسین) و [[شیخ محمدحسن مامقانی]] و [[سیدحسن صدر]] و [[میرزا حسین نوری]] (صاحب مستدرک) از او اجازه روایت داشتند.<ref>حِرزِالدین، ج ۲، ص۱۰۵؛ آل محبوبه، ج ۲، ص۲۴۱؛ آقابزرگ طهرانی، مصفی المقال فی مصنفی علم الرجال، ستون ۳۱۹</ref>

شاگردان متعددی در محضر او تربیت شدند، از جمله [[ملا محمدباقر تستری|ملامحمدباقر تُستَری]]، [[شیخ علی بن حسین خاقانی]]، و [[عبدالحسین حرزالدین]].<ref>حرزالدین، ج ۲، ص۱۰۵؛ آقابزرگ طهرانی، مصفی المقال فی مصنفی علم الرجال، ستون ۳۱۷، برای دیگر شاگردان رجوع کنید به آقابزرگ تهرانی، مصفی المقال فی مصنفی علم الرجال، ستون ۲۰۷، ۳۱۴، ۳۲۲، ۳۲۷</ref> مقام علمی تهرانی را ستوده‌اند تا جایی که یکی از فقهای مشهور، پس از وفات [[شیخ انصاری]]، او را اعلم می‌دانست.<ref>رجوع کنید به اعتمادالسلطنه، ج ۱، ص۲۰۰</ref> مؤلف [[مستدرک الوسائل]]<ref>ج ۳، ص۴۰۱</ref> او را «فخر [[شیعه]]» و «ذخیره شریعت» خوانده و [[آقابزرگ تهرانی]]<ref>الذریعة، ج ۱۶، ص۵۸</ref> او را شیخ المشایخِ [[اجازه روایت|اجازه]] متأخران نامیده است.

تهرانی دارای مجالس وعظ و اندرز بود و هفته‌ای دو روز در صحن [[حرم حضرت علی(ع)]] به منبر می‌رفت و در باب مواعظ اخلاقی و فضائل [[اهل بیت]](ع) سخن می‌گفت.<ref>حرزالدین، ج ۲، ص۱۰۳؛ آل محبوبه، ج ۲، ص۲۴۰</ref>

در منابع، درباره [[تقوا]] و [[زهد]] او ماجراهایی نقل شده و از [[تواضع]] و حسن اخلاق او یاد شده<ref>آل محبوبه، ج ۲، ص۲۳۹ـ۲۴۰؛قمی، ص۲۹۶</ref> و درباره تقید وی به [[زیارت]] [[امام حسین علیه السلام]] و کرامات او مطالبی آمده است.<ref>رجوع کنید به نوری، ج ۳، ص۴۰۲؛قمی، ج ۱، ص۲۹۴ـ۲۹۶</ref>

تهرانی، با [[علوم غریبه]] نیز آشنا بود، به تاریخ و اخبار پیشینیان احاطه داشت، حافظ [[قرآن]] و بسیاری از [[دعا|دعاها]] بود و گفته‌اند که [[تورات]] و [[انجیل]] را از حفظ می‌خواند و به زبان عبری نیز آشنا بود.<ref>آل محبوبه، ج ۲، ص۲۴۰، ۲۴۲</ref>

* خزائن الاحکام که شرح تلخیص المرامِ [[علامه حلّی]] است<ref>آقابزرگ طهرانی. الذریعة، ج ۷، ص۱۵۲ـ۱۵۳، ج ۱۳، ص۳۷۷</ref>

* تلخیص هدایة الناسکین من الحجاجِ و المعتمرین تألیف [[محمدحسن نجفی]] و ترجمه آن به فارسی به درخواست مؤلف<ref>آقابزرگ طهرانی، الذریعة، ج ۲۵، ص۱۹۸، ج ۴، ص۱۴۶</ref>

* غصون الاَیکَة الغرویة فی الاصول الفقهیة<ref>آقابزرگ طهرانی، ج ۱۶، ص۵۸</ref>

* شرح مبحث وصیت شرایع الاسلام محقق حلّی<ref>آقابزرگ طهرانی،الذریعة، ج ۱۳، ص۳۲۶</ref>

*رساله عملیه با عنوان النَبْذَة من الاحکام الشرعیة، از باب طهارت تا آخر نماز جماعت<ref>آقابزرگ طهرانی،الذریعة، ج ۱۱، ص۲۱۶، ج ۲۴، ص۳۷</ref>

* الفوائد الرجالیة که درباره علم [[حدیث]] و [[رجال]] است<ref>آقابزرگ طهرانی، ج ۱۶، ص۳۳۸</ref> و [[محمدباقر تستری]] بر آن حاشیه نوشته است<ref>آقابزرگ طهرانی، مصفی المقال فی مصنفی علم الرجال، ستون ۸۹ ـ۹۰</ref>

* سُبُل الهدایة فی علم الدرایة<ref>آقابزرگ طهرانی، الذریعة، ج ۱۲، ص۱۳۵</ref>

* حساب العقود در شرح حدیث ایمان حضرت [[ابوطالب]]<ref>آقابزرگ طهرانی، ج ۷، ص۱۱</ref>

* شرح و حاشیه بر التعلیقة البهبهانیة اثر [[وحید بهبهانی]]<ref>آقابزرگ طهرانی، مصفی المقال فی مصنفی علم الرجال، ستون ۸۷؛آقابزرگ طهرانی، الذریعة، ج ۶، ص۳۹، ج ۱۲، ص۱۳۵</ref>

* حاشیه بر [[منتهی المقال]] [[ابوعلی حائری]] (متوفی ۱۲۱۶) در علم رجال<ref>آقابزرگ طهرانی، الذریعة، ج ۱۶، ص۵۸؛آقابزرگ طهرانی، مصفی المقال فی مصنفی علم الرجال، ستون ۳۲۰، ۳۹۴</ref>

{{پانویس2}}

* محمدمحسن [[آقابزرگ]] طهرانی، [[الذریعة]] الی تصانیف الشیعة، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.

* محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، طبقات اعلام الشیعة، جزء ۲، الکرام البررة، مشهد ۱۴۰۴.

* محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، مصفی المقال فی مصنفی علم الرجال، چاپ احمد منزوی، تهران ۱۳۳۷ ش.

* محمدحسن بن علی اعتمادالسلطنه، المآثر و الا´ثار، در چهل سال تاریخ ایران، چاپ ایرج افشار، ج ۱، تهران : اساطیر ۱۳۶۳ ش.

* [[محمدهادی امینی]]، معجم رجال الفکر و الادب فی النجف خلال الف عام، نجف ۱۴۱۳/۱۹۹۲.

* محمدبن علی حرزالدین، معارف الرجال فی تراجم العلماء و الادباء، قم ۱۴۰۵.

* عباس قمی، فوائد الرضویة: زندگانی علمای مذهب شیعه، تهران، ۱۳۲۷ ش.

* حسین بن محمدتقی نوری، [[مستدرک الوسائل]] و مستنبط المسائل، قم ۱۴۰۷ـ ۱۴۰۸.