سیده نفیسه: تفاوت میان نسخه‌ها

| زادروز =[[۱۱ ربیع‌الاول]] [[سال ۱۴۵ق]]

| درگذشت =[[رمضان]] [[سال ۲۰۸]]

| همسران =[[اسحاق مؤتمن]]

نسبش از جانب پدر با سه واسطه به [[امام حسن مجتبی علیه‌السلام|امام حسن مجتبی(ع)]] می‌رسد.<ref>ابن کثیر، البدایه و النهایه، ۱۴۰۷ق، ج۱۰، ص۲۶۲.</ref> پدرش [[حسن بن زید بن حسن|حسن بن زید]] از جانب [[منصور عباسی]] ۵ سال حاکم مدینه بود اما او را عزل و زندانی کرد.<ref>ابن کثیر، البدایه و النهایه، ۱۴۰۷ق، ج۱۰، ص۲۶۲.</ref> مقریزی از کتاب الروضة الانیسه بفضل مشهد السیده نفیسه، نقل کرده که مادرش [[ام ولد]] بود.<ref>مقریزی، الخطط المقریزیه، ۱۹۹۸م، ج۳، ص۶۳۷.</ref>

برخی گزارش‌ها از [[عبادت]]، [[زهد]] و [[سخاوت]] سیده نفیسه سخن گفته‌اند و آورده‌اند که او مال زیادی داشت و به مردم به ویژه درماندگان و بیماران کمک می‌کرد.<ref>ابن کثیر، البدایه و النهایه، ۱۴۰۷ق، ج۱۰، ص۲۶۲؛ محمد الحسون، اعلام النساء المؤمنات، ۱۴۱۱ق،ص۶۲۶-۶۲۸.</ref> وی ۳۰  سفر [[حج]] رفته بود.<ref>زرکلی، الاعلام، ۱۹۸۹م، ج‏۸، ص۴۴؛ مقریزی، الخطط المقریزیه، ۱۹۹۸م، ج۳، ص۶۳۹.</ref> به گزارش منابع اهل [[تهجد]] بود و بسیار [[روزه]] می‌گرفت.<ref>مقریزی، الخطط المقریزیه، ۱۹۹۸م، ج۳، ص۶۳۹.</ref> همچنین نقل شده که وی قبری را برای خود حفر کرده بود که هر روز داخل آن می‌رفت [[نماز]] می‌گزارد و [[قرآن]] را ختم می‌کرد.<ref>سپهر، ناسخ التواریخ، ۱۳۵۲ش، ج۳، ص۱۲۶.</ref>یک‌صد و نود ختم قرآن در آن قبر نمود. و برخی گفته‌اند: دو هزار ختم؛ و برخی یک‌هزار و نهصد ختم. <ref>شبلنجی، نورالابصار فی مناقب آل بیت النبی المختار، به نقل از: حسینی طهرانی، نور ملکوت قرآن، ج۴، ص۴۸۹.</ref>

سیده نفیسه با [[تفسیر قرآن|تفسیر]] و حدیث آشنا بود<ref>الوردانی، الشیعه فی مصر، ۱۴۱۴ق، ص۱۰۹.</ref> برخی از عالمان حدیث او را نقل می‌کردند.<ref>ابن خلکان، وفیات الاعیان، دارصادر، ج۵، ص۴۲۳ـ۴۲۴.</ref> [[محمد بن ادریس شافعی]] (یکی از فقهای [[مذاهب چهارگانه اهل سنت]]) از او حدیث اخذ می‌کرد<ref> شبلنجی، نورالابصار، قاهره، ص۲۵۶؛ فوّاز العاملی، الدر المنثور، ۱۳۱۲ق، ص۵۲۱.</ref> و [[احمد بن حنبل]](پیشوای [[حنابله]]) در مجالس نقل حدیث او شرکت می‌کرد.<ref> عطاردی، گوهر خاندان امامت، ۱۳۷۳ش، ص۱۲، ۲۹؛ ابوکف، آل بیت النبی فی مصر، ۱۹۷۵م، ص۱۰۷</ref> هنگامی که محمد بن ادریس شافعی از دنیا رفت جنازه او را در منزل سیده نفیسه بردند و او در [[نماز میت]] شرکت کرد.<ref>ابن عماد حنبلی، شذرات الذهب، ۱۴۰۶ق، ج۳، ص۴۳؛ ابن خلکان، وفیات الاعیان، ج۵، ص۴۲۴؛ فوّاز العاملی، الدر المنثور، ۱۳۱۲ق، ص۵۲۱.</ref>

در برخی منابع [[کرامت]]هایی مانند شفای بیمار<ref>ابوکف، آل بیت النبی فی مصر، ۱۹۷۵م، ص۱۰۷؛ محلاتی، ریاحین الشریعه، دار الکتب الاسلامیه، ج۵، ص۸۷ـ۸۸؛ مقریزی، الخطط المقریزیه، ۱۹۹۸م، ج۳، ص۶۴۱.</ref> و رهانیدن مصر و رود نیل از خشکسالی<ref>شبلنجی، نورالابصار، قاهره، ص۲۵۶؛ محلاتی، ریاحین الشریعه، دار الکتب الاسلامیه، ج۵، ص۸۵؛ مقریزی، الخطط المقریزیه، ۱۹۹۸م، ج۳، ص۶۴۱.</ref> به سیده نفیسه نسبت داده شده است. جمال الدین بن تغری بُردی گفته است که کرامت ‎های او در همه‌جا معروف است.<ref>ابن تغری بردی، النجوم الزاهره، وزاره‌‌ال‍ث‍ق‍اف‍ه‌ و‌الارش‍اد‌ال‍ق‍وم‍ی‌، ج۲، ص۱۸۶</ref>  احمد ابوکف ملقب شدن نفیسه به کریمةالدارین را به این دلیل می‌داند که مردم مصر از وی در زمان زنده بودن و پس از مرگش کراماتی مشاهده کردند.<ref> ابوکف، آل بیت النبی فی مصر، ۱۹۷۵م، ص۱۰۷</ref> در برخی منابع کرامت هایی پس از مرگ وی نیز نقل شده است.<ref> برای نمونه برای نمونه رجوع کنید به: فوّاز العاملی، الدر المنثور، ۱۳۱۲ق، ص۵۲۲.</ref> [[ذبیح‌الله محلاتی]] در [[ریاحین الشریعة (کتاب)|ریاحین الشریعه]] پس از آنکه کراماتی برای نفیسه‌خاتون ذکر می‌کند، منبع آنچه را که در شرح‌حال وی ذکر کرده کتب [[اهل سنت و جماعت|اهل‌سنت]] و قابل خدشه می‌داند.<ref>محلاتی، ریاحین الشریعه، دار الکتب الاسلامیه، ج۵، ص۹۴.</ref>

نفیسه‌خاتون در [[رمضان]] [[سال ۲۰۸ هجری قمری|سال ۲۰۸ق]] از دنیا رفته است.<ref>ابن کثیر، البدایه و النهایه، ۱۴۰۷ق، ج۱۰، ص۲۶۲؛ ابن خلکان، وفیات الاعیان، دارالثقافه، ج۵، ص۴۲۴؛ مقریزی، الخطط المقریزیه، ۱۹۹۸م، ج۳، ص۶۴۰.</ref> از زینب دختر یحیی مُتوَّج، برادرزاده نفیسه نقل شده است که نفیسه در اوّل روز [[رجب]] مریض شد و بیماری‌اش تا دهه دوم ماه [[رمضان]] ادامه یافت.<ref>نگاه کنید به حسینی طهرانی، روح ملکوت قرآن، ج۴، ص۴۹۱-۴۹۲.</ref> [[اسحاق بن جعفر الصادق|اسحاق مؤتمن]] می‌خواست جنازه همسرش را به [[مدینه]] ببرد اما به درخواست اهالی مصر او را در همانجا دفن کرد.<ref>ابن کثیر، البدایه و النهایه، ۱۴۰۷ق، ج۱۰، ص۲۶۲؛ فوّاز العاملی، الدر المنثور، ۱۳۱۲ق، ص۵۲۱.</ref> مقریزی گفته است مردم مصر از اسحاق خواستند تا وی را به خاطر [[برکت]] در مصر دفن کند.<ref>مقریزی، الخطط المقریزیه، ۱۹۹۸م، ج۳، ص۶۴۰.</ref> اما بر اساس برخی منابع اسحاق نپذیرفت. اهالی مصر نزد حاکم مصر رفتند و از او خواستند اسحاق را از انتقال جنازه همسرش به مدینه منصرف کند. واسطه قراردادن حاکم مؤثر واقع نشد٬ آنان اموالی را فراهم کردند و به اسحاق دادند و از او خواستند تا با درخواستشان موافقت کند٬ اما اسحاق نپذیرفت. ولی سرانجام به دفن همسرش در مصر رضایت داد٬ گفته‌اند اسحاق به سبب رؤیایی که دیده بود تن به خواسته مردم مصر داد. بنابر این رؤیا، [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|رسول اکرم]] به او گفته بود که همسرت را در همین‌جا به خاک بسپار.<ref>شبلنجی، نورالابصار، قاهره، ص۲۵۸؛ ابوکف، آل بیت النبی فی مصر، ۱۹۷۵م، ص۱۰۴؛ شیخ محمد صبان، إسعاف الراغبين، نسخه خطی، ص۸۱؛ قمی، منتهی الامال، ۱۳۷۹ش، ج۲، ص۱۴۱۸؛ محمد الحسون، اعلام النساء، ص۱۸۹.</ref>

سیده نفیسه در خانه خود در مکانی که به درب السباع و درب یزرب شناخته می‌شد، دفن گردید.<ref>مقریزی، الخطط المقریزیه، ۱۹۹۸م، ج۳، ص۶۴۰.</ref> مقریزی مدفن او را یکی از چهار مکانی{{یاد|چهار مکانی که در مصر به استجابت دعا شناخته می‌شوند. عبارتند از: زندان یوسف نبی، مسجد حضرت موسی، اتاقکی در مسجد اقدام قرافه و مدفن سیده نفیسه(مقریزی، الخطط المقریزیه، ۱۹۹۸م، ج۳، ص۶۴۰.)}} دانسته که در مصر به [[استجابت دعا]] معروف‌اند.<ref>مقریزی، الخطط المقریزیه، ۱۹۹۸م، ج۳، ص۶۴۰.</ref> همچنین نقل کرده که اولین کسی که بر مزار او بنایی ساخت عبیدالله بن سری بن حکم، امیر مصر بود و تاریخ آن در کتیبه‌ای که بر ورودی [[ضریح]] نصب شده  ربیع‌الثانی سال ۴۸۲ق درج شده است.<ref>مقریزی، الخطط المقریزیه، ۱۹۹۸م، ج۳، ص۶۴۱-۶۴۲.</ref> و در سال ۵۳۲ق حافظ خلیفه آن را تجدید بنا کرد و بر آن ضریح و قبه‌ای ساخت.<ref>مقریزی، الخطط المقریزیه، ۱۹۹۸م، ج۳، ص۶۴۲.</ref> یاقوت حموی(جغرافی‌دان قرن هفتم) از قبه‌ای بر قبر او در آن زمان خبر داده است.<ref> حموی، معجم البلدان، ۱۹۹۵م، ج۵، ص۱۴۲.</ref> مرقد سیده نفیسه از اماکن معروف زیارتی در [[مصر]] است.<ref>زرکلی، الاعلام، ۱۹۸۹م، ج۸، ص۴۴.</ref> ابن کثیر که [[زیارت قبور|زیارت اهل قبور]] را شرک می‌دانسته می‌گوید: اهالی مصر درباره او سخنانی به کار می‌برند که منجر به [[کفر]] و [[شرک]] می‌شود. از گفته او به دست می‌آید که مردم [[شیعه]] و [[اهل سنت و جماعت|سنی]] مصر در آن زمان برای نفیسه‌خاتون احترام ویژه‌ای قائل بوده و به زیارت قبر وی می‌رفته‌اند.<ref>رجوع کنید به: ابن کثیر، البدایه و النهایه، ۱۴۰۷ق، ج۱۰، ص۲۶۲.</ref> همچنین از گزارش ذهبی که به مصریان نسبت می‌دهد که از او درخواست آمرزش می‌کنند، به دست می‌آید که اهالی مصر به او متوسل می‌شده‌اند.<ref>ابن عماد حنبلی، شذرات الذهب، ۱۴۰۶ق، ج۳، ص۴۳.</ref>

درباره سیده نفیسه کتاب‌هایی به زبان عربی و فارسی نوشته شده است. کتاب التحفة الانسیه من مآثر النفیسه درباره کرامت‌های او و کتاب السیده نفیسه (نویسنده:توفیق ابوعلم) به زبان عربی نوشته شده‌اند. همچنین [[عزیزالله عطاردی]] کتاب گوهر خاندان امامت یا زندگی‌نامه سیده النفیسه و غلامرضا گلی‌زواره کتاب بانوی باکرامت را درباره وی نوشته‌ است.<ref>[https://www.adinehbook.com/gp/product/9649458522 بانوی با کرامت، شرح حال و ذکر کرامات سیده نفیسه نواده امام حسن مجتبی(ع)] سایت آدینه بوک </ref>

{{ستون|۲}}

* ابن تغری بردی، جمال الدین، النجوم الزاهرة فی ملوک مصر و قاهرة، قاهرة، وزاره‌‌ال‍ث‍ق‍اف‍ه‌ و‌الارش‍اد‌ال‍ق‍وم‍ی‌، بی‌تا.

* ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، تحقیق احسان عباس، بیروت، دارالثقافه، بی‌تا.

* ابن عماد حنبلی، عبدالحی بن احمد، شذرات الذهب، تحقیق: ارناووط، دمشق-بیروت، ۱۹۸۶م/۱۴۰۶ق.

* ابن کثیر دمشقی، اسماعیل بن عمر، البدایه و النهایه، بیروت، دارالفکر، ۱۴۰۷ق/۱۹۸۶م.