لبابه دختر حارث بن حزن: تفاوت میان نسخه‌ها

== جایگاه لبابه در تاریخ اسلام ==

 

 

=== احترام پیامبر(ص) به لبابه ===

لبابه مادر [[رضاع|رضاعی]] و فرزندش قثم برادر رضاعی [[امام حسین علیه‌السلام|امام حسین(ع)]] دانسته شده است.<ref>عزیزی، الرواة المشترکون بین الشیعة و السنة، ۱۴۳۰ق، ج۲، ص۲۵۶.</ref> طبق روایتی که به‌صورت گسترده در منابع [[شیعه]]<ref> برای نمونه نگاه کنید به: طبری آملی، دلائل الإمامة، ۱۴۱۳ق، ص۱۷۹؛ شیخ مفید، الإرشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۲۹؛ اربلی، کشف الغمة، ۱۳۸۱ق، ج۲، ص۷؛ ابن‌نما حلی، مثیر الأحزان، ۱۴۰۶ق، ص۱۶؛ عزیزی، الرواة المشترکون بین الشیعة و السنة، ۱۴۳۰ق، ج۲، ص۲۵۶.</ref> و [[اهل سنت و جماعت|اهل‌سنت]]<ref>ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۸، ص۲۱۸؛ مصعب بن عبد الله، کتاب نسب قریش، ۱۹۹۹م، ص۲۴؛ ابونعیم، معرفة الصحابة، ۱۴۲۲ق، ج۳، ص۲۵۸؛ ابن‌عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ۱۴۱۵ق، ج۱۴، ص۱۱۴؛ ابن‌حجر العسقلانی، الإصابة، ۱۴۱۵ق، ج۸، ص۴۵۰.</ref> نیز بازتاب داشته است، لبابه خوابی دید و خواب خود را مبنی بر اینکه تکه‌ای از بدن [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] در خانه اوست، برای پیامبر(ص) تعریف کرد و از این خواب اظهار نگرانی کرد. پیامبر خواب را خیر و درست دانست و او را از تولد فرزندی برای [[حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها|فاطمه(س)]] که در خانه او بزرگ خواهد شد، خبر داد و فرمود که نامش حسین(ع) خواهد بود.<ref name=":2"> طبری آملی، دلائل الإمامة، ۱۴۱۳ق، ص۱۷۹؛ شیخ مفید، الإرشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۲۹؛ اربلی، کشف الغمة، ۱۳۸۱ق، ج۲ ؛ ص۷؛ ابن‌نما حلی، مثیر الأحزان، ۱۴۰۶ق، ص۱۶.</ref>

با توجه به این که در برخی از کتب روایی نقل شده که امام حسین(ع) از هیچ زنی حتی مادرش شیر ننوشیده بود و تنها از انگشت ابهام و زبان پیامبر(ص) مقداری شیر نوشید و سرشت ایشان از وجود پیامبر(ص) شکل گرفت،<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج‏۱، ص۴۶۵؛ ابن‌قولویه، کامل الزیارات، ۱۳۵۶ش، ص۵۷.</ref> برخی معتقدند که لبابه [[امام حسن مجتبی علیه‌السلام|امام حسن(ع)]] را با شیر فرزندش قثم پرورش داد<ref>نمازی شاهرودی، مستدرکات علم رجال الحدیث، ۱۴۱۴ق، ج۸، ص۵۵۷؛ ابن‌اثیر، اسد الغابة، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۴۸۸.</ref> و مادر رضاعی ایشان بود.<ref>مجلسی، بحار الأنوار، ۱۴۰۳ق، ج۴۳، ص۲۴۲ به نقل از کتاب العدد ابن‌قولویه؛ امینی، أصحاب أمیرالمؤمنین(ع)، ۱۴۱۲ق، ج۲، ص۴۷۴.</ref> نه امام حسین(ع).

===راوی حدیث===

لبابه [[حدیث|روایات]] فراوانی از [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] نقل کرده است<ref>ابن‌عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۴، ص۱۹۰۸.</ref> که در منابع [[شیعه]]<ref>برای نمونه نگاه کنید به: شیخ طوسی، الأمالی، ۱۴۱۴ق، ص۳۸۵؛ شیخ حر عاملی، وسائل الشیعة، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۴۴۹.</ref> و [[اهل سنت و جماعت|اهل‌سنت]]<ref>برای نمونه نگاه کنید به: ابن‌اثیر، أسد الغابة، ۱۴۰۹ق، ج۶، ص۲۵۴؛ ابن‌سعد، الطبقات الکبری، خامسة۱، ص۳۷۴؛ صالحی الشامی، سبل الهدی، ۱۴۱۴ق، ج۸، ص۲۲.</ref> آمده است؛ چنانکه ارتباط و گفتگوهای او با پیامبر(ص) نیز در منابع اسلامی بازتاب داشته است.<ref>ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۸، ص۲۱۷-۲۱۸.</ref> گفته شده از لبابه ۳۰<ref>نووی، تهذیب الأسماء و اللغات، ۱۴۳۰ق، ص۴۹۵؛ زرکلی، الأعلام، ۱۹۸۹م، ج۵، ص۲۳۹.</ref> یا ۳۲<ref>طبرانی، المعجم الکبیر، ۱۴۰۵ق، ج۲۵، ص۱۷-۲۸.</ref> حدیث وجود دارد که سه مورد آن در [[صحیح البخاری (کتاب)|صحیح بخاری]] و [[صحیح مسلم (کتاب)|صحیح مسلم]] آمده است<ref>نووی، تهذیب الأسماء و اللغات، ۱۴۳۰ق، ص۴۹۵؛ زرکلی، الأعلام، ۱۹۸۹م، ج۵، ص۲۳۹.</ref> و دیگر کتب [[صحاح سته]] نیز به این روایات اشاره کرده‌اند.<ref>غروی نایینی، محدثات شیعه، ۱۳۷۵ش، ص۹۳.</ref>

[[عبدالله بن عباس]]، تمام بن عباس، عمیر بن الحارث، [[انس بن مالک]]، عبداللّه بن الحارث بن نوفل، <ref>ابن‌اثیر، أسد الغابة، ۱۴۰۹ق، ج۶، ص۲۵۴؛ حسینی، التذکرة بمعرفة رجال الکتب العشرة، ۱۴۱۸ق، ج۴، ص۲۳۵۴؛ ابن‌حجر العسقلانی، تهذیب التهذیب، ۱۳۲۵ق، ج۱۲، ص۴۴۹.</ref> قابوس بن ابی المخارق، کریب، شدّاد ابوعمار، هند بنت حارث خثعمیه، و شرحبیل از او روایت نقل کرده‌اند.<ref>غروی نایینی، محدثات شیعه، ۱۳۷۵ش، ص۹۱.</ref> رجالیان شیعه به تبعیت از [[شیخ طوسی]] تنها به نام او به‌عنوان [[صحابه|اصحاب پیامبر]] اشاره کرده و در مورد [[ثقه|وثاقت]] او اظهار نظری نکرده‌اند؛ اما [[عبدالله مامقانی|مامقانی]] او را در ذکر حدیث، حَسَن معرفی کرده است.<ref> مامقانی، تنقیح المقال، بی‌تا، ج۳، ص۷۳.</ref>

گزارش آخرین [[نماز]] پیامبر(ص) و خواندن [[سوره مرسلات]] در نماز<ref>ابن‌اثیر، أسد الغابة، ۱۴۰۹ق، ج۶، ص۲۵۴؛ علیاری تبریزی، بهجة الآمال، ۱۴۱۲ق، ج۷، ص۵۶۹.</ref> و سفارش به فرزندش به خواندن آن سوره در نماز،<ref>ابونعیم، معرفة الصحابة، ۱۴۲۲ق، ج۵، ص۳۰۲.</ref> سؤال از پیامبر(ص) در اواخر عمر آن حضرت در مورد سرنوشت نزدیکان پیامبر و اشاره ایشان به مظلوم واقع شدن آنها از جمله روایات نقل شده در منابع گوناگون است؛<ref>شیخ طوسی، الأمالی، ۱۴۱۴ق، ص۱۲۲؛ ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۸، ص۲۱۷-۲۱۸.</ref> از لبابه نقل شده زمانی‌که امام حسین(ع) در دامنش بود، پیامبر وارد خانه شد و با دیدن امام حسین(ع) چشمانش پر از اشک شد. وقتی دلیل آن را از پیامبر(ص) پرسیدم، فرمود: [[جبرئیل]] به من خبر داد امت من فرزندم حسین را به [[شهادت]] می‌رسانند.<ref name=":2" /> گزارشی نیز از رفتار پیامبر(ص) در مورد لباس متنجس به بول طفل خردسال از جمله روایات فقهی نقل شده از او در منابع اهل‌سنت است.<ref>ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰، خامسة۱، ص۳۷۴؛ صالحی الشامی، سبل الهدی، ۱۴۱۴ق، ج۸، ص۲۲.</ref>

==خاندان==

لبابه از طایفه بنی‌زهره<ref>ابن‌حبیب، المحبر، بیروت، ص۴۰۹.</ref>، همسر [[عباس بن عبدالمطلب]]<ref>ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۸، ص۲۱۷؛ ابن‌حجر العسقلانی، الإصابة، ۱۴۱۵ق، ج۸، ص۲۹۹، ۴۴۹؛ ابن‌عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۴، ص۱۹۰۸؛ امین، اعیان الشیعة، ۱۴۰۳ق، ج۳، ص۴۸۳.</ref> و از [[صحابه|اصحاب]]<ref name=":0">نووی، تهذیب الأسماء و اللغات، ۱۴۳۰ق، ص۴۹۵.</ref> و [[راوی|راویان حدیث]] پیامبر(ص)<ref name=":1">شیخ طوسی، رجال الطوسی، ۱۳۷۳ش، ص۵۲؛ الرجال ؛ تقی الدین حلی، الرجال، ۱۳۴۲ش، ق۱، ص۴۱۰؛ ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۸، ص۲۷۷؛ حسینی، التذکرة بمعرفة رجال الکتب العشرة، ۱۴۱۸ق، ج۴، ص۲۳۵۴.</ref> بود. کنیه او ام‌الفضل بود<ref>ابن‌قتیبه، المعارف، ۱۹۹۲م، ص۱۳۷؛ بلاذری، أنساب الأشراف، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۴۴۷؛ مامقانی، تنقیح المقال، بی‌تا، ج۳، ص۷۳.</ref> و به همین نام شهرت داشت.<ref>ابن‌حجر العسقلانی، الإصابة، ۱۴۱۵ق، ج۸، ص۲۹۹؛ زرکلی، الأعلام، ۱۹۸۹م، ج۵، ص۲۳۹؛ غروی نایینی، محدثات شیعه، ۱۳۷۵ش، ص۹۰.</ref> نام مادرش هند یا خوله دختر عوف بن زهیر<ref>ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۸، ص۲۱۷؛ غروی نایینی، محدثات شیعه، ۱۳۷۵ش، ص۹۰.</ref> و یا هند دختر عمرو<ref>ابن‌قتیبه، المعارف، ۱۹۹۲م، ص۱۳۷.</ref> دانسته‌اند.

=== خویشاوندان سرشناس ===

گفته شده‌ ام‌الفضل یک برادر و شش خواهر پدر و مادری داشت<ref>ابن‌حجر العسقلانی، تهذیب التهذیب، ۱۳۲۵ق، ج۱۲، ص۴۴۹-۴۵۰.</ref> که [[میمونه دختر حارث بن حزن|میمونه همسر پیامبر اسلام(ص)]]<ref>ابن‌حبیب، المحبر، بیروت، ص۴۰۹؛ ابن‌اثیر، أسد الغابة، ۱۴۰۹ق، ج۶، ص۲۵۳؛ نووی، تهذیب الأسماء و اللغات، ۱۴۳۰ق، ص۴۹۵</ref> و لبابه صغری مادر [[خالد بن ولید]]<ref>ابن‌حجر العسقلانی، الإصابة، ۱۴۱۵ق، ج۸، ص۲۹۹؛ ابن‌عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۴، ص۱۹۰۹؛ نووی، تهذیب الأسماء و اللغات، ۱۴۳۰ق، ص۴۹۵.</ref> از جمله آنها بودند؛ چنان‌که به داشتن نُه خواهر مادری از جمله [[اسماء دختر عمیس|اسماء بنت عمیس]]<ref>علیاری تبریزی، بهجة الآمال، ۱۴۱۲ق، ج۷، ص۵۶۹.</ref> همسر [[امام علی علیه‌السلام|امام علی(ع)]]<ref>مقدمی بصری، التاریخ و أسماء المحدثین و کناهم، ۱۴۲۸ق، ص۱۸۸-۱۸۹؛ علیاری تبریزی، بهجة الآمال، ۱۴۱۲ق، ج۷، ص۵۶۹.</ref> و [[سلمی بنت عمیس]]<ref>ابن‌عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۴، ص۱۹۰۸.</ref> همسر [[حمزة بن عبدالمطلب]]<ref>علیاری تبریزی، بهجة الآمال، ۱۴۱۲ق، ج۷، ص۵۶۹.</ref> نیز اشاره شده است که مادر همه آنها هند بنت عوف الکنانیه بود.<ref>ابن‌اثیر، أسد الغابة، ۱۴۰۹ق، ج۶، ص۲۵۳؛ ابن‌حجر العسقلانی، تهذیب التهذیب، ۱۳۲۵ق، ج۱۲، ص۴۴۹؛ علیاری تبریزی، بهجة الآمال، ۱۴۱۲ق، ج۷، ص۵۶۹.</ref>  

ام فضل هفت فرزند برای [[عباس بن عبدالمطلب|عباس]] به دنیا آورد<ref>زرکلی، الأعلام، ۱۹۸۹م، ج۵، ص۲۳۹.</ref> شش پسر به نام‌های [[فضل بن عباس|فضل]]، [[عبدالله بن عباس|عبدالله]]، معبد، [[عبیدالله بن عباس بن عبدالمطلب|عبیدالله]]، قثم و عبدالرحمن<ref>ابن‌حبیب، المحبر، بیروت، ص۴۰۹؛ بلاذری، أنساب الأشراف، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۴۴۷؛ ابن‌سیدالناس، عیون الأثر، ۱۴۱۴ق، ج۲، ص۳۶۲؛ نووی، تهذیب الأسماء و اللغات، ۱۴۳۰ق، ص۴۹۵.</ref> و دختری به نام ام حبیب<ref>ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۸، ص۲۱۷.</ref>. ادعا شده وی مادر بیشتر فرزندان عباس<ref>ابن‌عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۴، ص۱۹۰۸.</ref> و حتی تمام [[بنی‌عباس]]<ref>احمدی میانجی، مکاتیب الأئمة، ۱۴۲۶ق، ج۲، ص۳۱۶.</ref> بود. برخی از محققان در مدح او آورده‌اند که برای عباس شش مرد به دنیا آورد که هیچ زنی مانند آنها نیاورده است.<ref>ابن‌عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۴، ص۱۹۰۸؛ ابن‌اثیر، أسد الغابة، ۱۴۰۹ق، ج۶، ص۲۵۳؛ نووی، تهذیب الأسماء و اللغات، ۱۴۳۰ق، ص۴۹۵.</ref>