آیه وضو: تفاوت میان نسخه‌ها

از نظر فقها همان‌گونه که در آیه آمده «فَاغْسِلُوا وُجُوهَكُمْ؛ صورت‌هایتان را بشویید»، صورت، اولین عضوی است که در وضو واجب است شسته شود.<ref>محقق اردبیلی، زبدة البیان، المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة، ص۱۶.</ref> واژه «وُجُوه» جمع «وَجه» به معنای چهره و صورت است.<ref>دهخدا، فرهنگ‌لغت دهخدا، ۱۳۷۷ش، ذیل واژه «وجه».</ref> فقهای امامیه با توجه به برخی روایات<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۳۰ق، ج۵، ص۸۸-۸۹.</ref> گفته‌اند در شستن صورت برای وضو، از جهت طول، از رستنگاه (جایی که موی سر می‌روید) تا پایین چانه و از جهت عَرْض، مقداری که بین دو انگشت میانه و شست قرار دارد، واجب است شسته شود.<ref>فاضل جواد، مسالک الافهام الی آیات الاحکام، ۱۳۶۵ش، ج۱، ص۳۸-۴۰.</ref>  

*فقهای امامیه اجماع دارند بر اینکه واجب است در وضو آرنج نیز شسته شود و همچنین واجب است که جهتِ شستن دست‌ها از آرنج به سمت نوک انگشتان باشد؛<ref>شیخ طوسی، التبیان فی تفسیر القرآن، ج۳، ص۴۵۰-۴۵۱؛ سبزواری، مهذب الاحکام، دار التفسیر، ج۲، ص۳۳۳.</ref> چرا که اولاً بنا به نظر برخی، کلمه «إلی» در «إلی المرافق» به‌معنای «مع»، یعنی همراهی است و بدین معناست که در وضو، شستن آرنج نیز لازم است.<ref>شیخ طوسی، الخلاف، ج۱، ص۷۸؛ همدانی، مصباح الفقیه، ۱۴۱۸ق، ج۲، ص۳۲۱.</ref> ثانیاً چه در وضو و چه در غیر وضو، شستن دست به‌طور طبیعی از بالا به پایین است و شستن آن از پایین به بالا اگرچه ممکن است، ولی طبیعی و معمول نیست.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۶۳ش، ج۵، ص۲۲۱.</ref> و ثالثاً از [[سنت|سنت پیامبر(ص)]] و [[سنت|امامان معصوم(ع)]]، وجوب شستن دست‌ها از آرنج به سمت نوک انگشتان و همچنین شستن خود آرنج فهمیده می‌شود.<ref>برای نمونه نگاه کنید به حر عاملی، وسائل الشیعه، ج۱، ص۳۸۷ و ۳۹۳؛ فاضل مقداد، کنز العرفان فی فقه القرآن، ج۱، ص۱۰؛ غروی تبریزی، التنقیح فی شرح العروة الوثقی (تقریرات درس خارج فقه آیت‌الله سید ابوالقاسم خویی)، ج۵، ص۸۱.</ref>   

*از نظر بیشتر فقهای اهل سنت شستن آرنج در وضو واجب است.<ref>فخر رازی، التفسیر الکبیر، ج۱۱، ص۳۰۳؛ جمعی از نویسندگان، الموسوعة الفقهیة الکویتیة، ج۳۷، ص۳۰.</ref> برخی فقیهان اهل سنت گفته‌اند از آیه چنین برداشت می‌شود که جهت شستن دست‌ها باید از نوک انگشتان به سمت آرنج باشد.<ref>فخر رازی، التفسیر الکبیر، ج۱۱، ص۳۰۴؛ جزیری، الفقه علی المذاهب الاربعة، ج۱، ص۶۳.</ref> به‌گفته فخر رازی از نظر بیشتر فقهای اهل سنت، شستن دست‌ها از آرنج به سمت نوک انگشتان، خللی در صحت وضو وارد نمی‌کند، ولی بهتر آن است که از نوک انگشتان به سمت آرنج شسته شود.<ref>فخر رازی، التفسیر الکبیر، ج۱۱، ص۳۰۴.</ref>

امامیه و شافعیه معتقدند کشیدن مسح روی قسمتی از سر، به اندازه‌ای که به آن مسح گفته شود، کافی است.<ref>فاضل مقداد، کنزل العرفان فی فقه القرآن، ج۱، ص۱۰؛ جزیری، الفقه علی المذاهب الاربعة، ج۱، ص۶۲.</ref> از نظر آن‌ها حرف «باء» در «بِرُءُوسِكُمْ» به معنای «بعضی» بوده و منظور از آن کشیدن مسح روی قسمتی از سر است و نه همه آن.<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۳۰ق، ج۵، ص۹۶؛ فخر رازی، التفسیر الکبیر، ج۱۱، ص۳۰۴؛ فاضل جواد، مسالک الافهام إلی آیات الاحکام، ج۱، ص۴۴.</ref>  

البته امامیه با استناد به برخی روایات<ref>شیخ طوسی، تهذیب الاحکام، ۱۳۶۴ش، ج۱، ص۶۲.</ref> و اجماع<ref>محقق اردبیلی، زبدة البیان فی احکام القرآن، ص۱۷.</ref> بر این باورند که آن جزء سر، باید جلوی سر باشد<ref>فاضل جواد، مسالک الافهام إلی آیات الاحکام، ج۱، ص۴۴.</ref> و شافعیه بر این نظرند که در آیه تعیین نکرده است که کدام قسمتی از سر باشد و لذا هر کجای سر را مسح بکشند جایز است.<ref>فخر رازی، التفسیر الکبیر، ج۱۱، ص۳۰۴-۴۰۵.</ref> همچنین از نظر شافعیه شستن یا پاشیدن آب بر روی سر به‌جای مسح جایز است؛ ولی امامیه آن را جایز نمی‌دانند.<ref>مغنیة، الفقه علی المذاهب الخمسة، ص۳۶؛ جزیری، الفقه علی المذاهب الاربعة، ج۱، ص۶۲.</ref>

از نظر حنابله مسح همه سر و حتی گوش‌ها واجب است.<ref>مغنیة، الفقه علی المذاهب الخمسة، ص۳۶.</ref> مالکیه مسح همه سر غیر از گوش‌ها را واجب دانسته‌اند و از نظر حنابله مسح یک‌چهارم سر واجب است و فرو کردن سر درون آب یا ریختن آب بر روی آن، کفایت از مسح می‌کند.<ref>مغنیة، الفقه علی المذاهب الخمسة، ص۳۶.</ref>

در کشیدن مسح بر روی پاها یا شستن آن‌ها برای وضو میان فقهای امامیه و اهل سنت اختلاف نظر است.<ref>فخر رازی، التفسیر الکبیر، ج۱۱، ص۳۰۵.</ref> امامیه با استناد به سنت پیامبر و امامان معصوم<ref>حر عاملی، وسائل الشیعه، ج۱، ص۴۱۸-۴۲۳.</ref> و دلیل اجماع <ref>محقق اردبیلی، زبدة البیان، ص۱۸.</ref> بر این باورند که مسح پا، از نوک انگشتان تا برآمددگی پا، واجب است و شستن آن به‌جای مسح، وضو را باطل می‌کند؛ حال آنکه بیشتر فقهای اهل سنت با استناد به سنت پیامبر<ref>مسلم، صحیح مسلم، ج۱، ص۲۱۵.</ref> و اجماع صحابه <ref>جمعی از نویسندگان، الموسوعة الفقهیة الکویتیة، ج۴۳، ص۳۵۳.</ref> بر این نظرند که به جای مسح پا، واجب است پاها تا برآمدگی، شسته شود.<ref>جمعی از نویسندگان، الموسوعة الفقهیة الکویتیة، ج۲۲، ص۱۲۱ و ج۴۳، ص۳۵۲.</ref>

فقیهان اهل سنت براین باورند که کلمه «أَرْجُلَكُمْ» در آیه به کلمه «وُجُوهَكُمْ»، عطف می‌شود و بر این اساس، همان‌گونه که شستن صورت در وضو واجب است، شستن پاها نیز واجب است.<ref>جمعی از نویسندگان، الموسوعة الفقهیة الکویتیة، ج۴۳، ص۳۵۲.</ref> کسانی نیز مانند [[حسن بصری]] و [[ابن جریر طبری]]، بنا به نقل فخر رازی، بر این نظرند که [[مکلف]] مخیر است بین این که پاها را در وضو بشوید یا مسح بکشد.<ref>فخر رازی، التفسیر الکبیر، ج۱۱، ص۳۰۵.