آیه ولایت: تفاوت میان نسخه‌ها

| آیات مرتبط=[[آیه تبلیغ]] و [[آیه اکمال]]

}}

== متن آیه ==

}}

==جایگاه==

==‌ شأن نزول ==

{{اصلی|خاتم‌بخشی}}

بنابر آنچه در روایات نقل شده است، روزی فقیری وارد [[مسجدالنبی|مسجد پیامبر(ص)]] شد و تقاضای کمک کرد، ولی کسی چیزی به او نداد. او دست خود را به آسمان بلند کرد و گفت: «خدایا! شاهد باش که من در مسجد رسول تو تقاضای کمک کردم، ولی کسی به من چیزی نداد». در همین حال، حضرت علی(ع) که در حال [[رکوع]] بود، به [[انگشتر|انگشتری]] که در دستش بود اشاره کرد. فقیر نزدیک آمد و انگشتر را از دست او بیرون آورد و این آیه نازل شد.<ref>حاکم حسکانی، شواهد التنزیل، ۱۴۱۱ق، ج۱، ص۲۰۹-۲۳۹؛ قمی، تفسیر القمی، ۱۴۰۴ق، ج۱، ص۱۷۰؛ عیاشی، تفسیر العیاشی، ۱۳۸۰ق، ج۱، ص۳۲۷، ح۱۳۷؛ شوشتری، احقاق‌الحق، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۴۰۰.</ref> با این حال در برخی تفاسیر اهل‌سنت درباره اینکه این آیه در شأن چه کسی نازل شده است، چهار نظر را بیان نمودند: امام علی(ع)، [[عبادة بن صامت]]، [[ابوبکر بن ابی‌قحافه]] و تمام [[مسلمان|مسلمانان]].<ref>ابن‌جوزی، زاد المسیر، دارالکتاب العربی، ج۱، ص۵۶۱.</ref>  

=== اعتبار روایات شأن نزول ===

[[ابن شعبه حرانی|ابن‌شعبه حَرّانی]] در کتاب [[تحف العقول (کتاب)|تحف‌العقول]] احادیث شأن نزول آیه ولایت [[حدیث صحیح|احادیث صحیح]] و جزو روایاتی دانسته که علما بر آنها [[اجماع]] دارند.<ref>حرانی، تحف العقول، ۱۴۰۴ق، ص۴۵۹.</ref> [[سید محمدحسین طباطبائی|علامه طباطبایی]] در [[المیزان فی تفسیر القرآن (کتاب)|تفسیر المیزان]]، درباره اعتبار این احادیث می‌نویسد: اگر این همه روایت درباره شأن نزول این آیه، نادیده گرفته شود، باید به طور کلی از [[تفسیر قرآن]] چشم پوشید؛ چراکه وقتی به این همه روایت اطمینان نکنیم، چگونه می‌توانیم به یک یا دو روایتی که در تفسیر دیگر آیات قرآن نقل شده، اطمینان نماییم.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۶، ص۸.</ref> وی این روایات را موافق [[قرآن]] دانسته<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۶، ص۲۰.</ref> و می‌گوید بزرگان تفسیر و حدیث این احادیث را نقل کرده‌اند و با آنها مخالفت نکرده‌اند و برخی -همچون [[ابن‌تیمیه حرانی|ابن‌تیمیه]]- که مخالفت کرده‌اند، عناد و دشمنی را به انتها رسانده‌اند.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۶، ص۲۵.</ref>  

بسیاری از علمای [[اهل سنت و جماعت|اهل‌سنت]] نزول این آیه را در شأن [[امام علی علیه‌السلام|حضرت علی(ع)]] می‌دانند. اما از نظر آنان واژه ولی به معنا دوستی و نصرت است نه سرپرست ازاین‌رو استدلال شیعه به این آیه برای اثبات [[ولایت امام علی(ع)|ولایت حضرت علی(ع)]] را نمی‌پذیرند.<ref>ایجی، شرح المواقف، ۱۴۱۲ق، ج۸، ص۳۶۰؛ مظفر، دلائل الصدق، ۱۳۹۶ق، ج۲، ص۷۴؛ تفتازانی، شرح المقاصد، ۱۴۰۹، ج۵، ص۲۷۰؛ بیضاوی، تفسیر البیضاوی، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۴۳۵؛ زمخشری، الکشاف، قم، ج۱، ص۶۴۲؛ قوشجی، شرح التجرید، قم، ص۳۶۸ به نقل از عبداللهی، ناجی، نگرشی تحلیلی بر مفهوم ولایت در تصوف و عرفان اسلامی، ۱۳۹۵ش، ص۷۸.</ref> اما علمای شیعه کلمه «ولیّ» را به‌معنای «سرپرست» و «صاحب اختیار» می‌دانند.<ref>رحیمی اصفهانی، ولایت و رهبری، ۱۳۷۴ش، ج۳، ص۱۱۹-۱۲۱؛ فیومی، المصباح المنیر، ۱۴۱۴ق، ج۲، ص۶۷۲.</ref> [[ناصر مکارم شیرازی|مکارم شیرازی]] از مفسران قرآن می‌گوید: دوستی مخصوص كسانى كه در حال [[رکوع|ركوع]]، [[زکات]] می‌دهند نیست، بلكه حكمی عمومى است و همه مسلمانان بايد يكديگر را دوست داشته و يارى كنند. در حالی که مطابق شأن نزول، مصداق «ولیّ» در این آیه حضرت علی است؛ پس «ولیّ» در آیه به‌معنای ولایت و سرپرستی است، به‌خصوص اينكه اين ولايت در رديف ولايت [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] و [[خدا]] قرار گرفته است.<ref>مکارم، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴، ج۴، ص۴۲۳.</ref> و پیامبر(ص) نیز در موارد متعددی بر ولایت حضرت علی تصریح نموده است.<ref>مکارم شیرازی، آیات ولایت در قرآن، ۱۳۸۶ش، ص۱۰۵.</ref>

== استفاده فقهی==

{{پانوشت}}

==منابع==

{{منابع}}

* ابن‌ابی‌حاتم، عبدالرحمن بن محمد، تفسیر القرآن العظیم مسندا عن رسول الله والصحابة والتابعین، تحقیق اسعد محمد الطیب، بیروت، المکتبة العصریة، چاپ دوم، ۱۴۱۹ق.

* ابن‌الجوزی، عبدالرحمن بن علی، زاد المسیر فی علم التفسیر، تحقیق عبدالرزاق مهدی، بیروت، دار الکتاب العربی، بی‌تا.

* ابن‌تیمیه، احمد بن عبدالحلیم، منهاج السنة النبویة فی نقض کلام الشیعه، تحقیق رشاد سالم، ریاض، جامعة الامام محمد بن سعود الاسلامية، ۱۴۰۶ق.

* ابن‌کثیر، اسماعیل بن عمر، تفسیر القرآن العظیم، تحقیق محمدحسین شمس‌الدین، بیروت، دار الکتب العلمیه، بی‌تا.

* [http://ensani.ir/fa/content/51297/default.aspx «بازخوانی مدارک و اسناد‌ شأن نزول آیه ولایت».]

* [http://ensani.ir/fa/article/158389 «نقد شبهه آلوسی بر امامت ائمه(ع) در آیه ولایت».]

* [http://www.ensani.ir/storage/Files/20121209083325-9500-2.pdf «آیه ولایت در تفاسیر عامه».]

* [http://ensani.ir/fa/content/134648/default.aspx «سبب نزول آیه ولایت».]