۱۷٬۸۰۹
ویرایش
امام هادی علیه‌السلام: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
Shamsoddin (بحث | مشارکتها) (افزایش جنیدی) |
Shamsoddin (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۴۳: | خط ۴۳: | ||
از زندگی امام هادی، امام جواد و امام عسکری در مقایسه با دیگر [[امامان شیعه|ائمه شیعه]]، اطلاعات چندانی وجود ندارد. محمدحسین رجبی دوانی (زاده ۱۳۳۹ش)، تاریخ‌پژوه، دلیل این مسئله را عمر کوتاه این [[امامان شیعه|امامان]]، محصور بودن آنان و غیرشیعی بودن نویسندگان کتب تاریخ در آن روزگار می‌داند.<ref>[https://farsi.khamenei.ir/others-note?id=19933 علل محدود بودن اطلاعات تاریخی درباره امام هادی(ع)]، وبگاه تحلیلی نخبگان.</ref> | از زندگی امام هادی، امام جواد و امام عسکری در مقایسه با دیگر [[امامان شیعه|ائمه شیعه]]، اطلاعات چندانی وجود ندارد. محمدحسین رجبی دوانی (زاده ۱۳۳۹ش)، تاریخ‌پژوه، دلیل این مسئله را عمر کوتاه این [[امامان شیعه|امامان]]، محصور بودن آنان و غیرشیعی بودن نویسندگان کتب تاریخ در آن روزگار می‌داند.<ref>[https://farsi.khamenei.ir/others-note?id=19933 علل محدود بودن اطلاعات تاریخی درباره امام هادی(ع)]، وبگاه تحلیلی نخبگان.</ref> | ||
=== ماجرای شیعه‌شدن جُنیدی=== | |||
بر پایه گزارشی که در [[اثبات الوصیة للامام علی بن ابی‌طالب (مسعودی)|اثبات‌الوصیه]] نقل شده است پس از شهادت امام جواد، از سوی حکومت عباسی شخصی به نام [[ابوعبدالله جنیدی|ابوعبدالله جُنَیدی]] که متعصب و در دشمنی با [[اهل‌بیت(ع)|اهل‌بیت]] زبانزد بود مأمور شد تا امام هادی را تعلیم دهد و او زیر نظر داشته باشد و از ارتباط شیعیان با او جلوگیری کند اما پس از چندی این شخص تحت تأثیر علم و شخصیت امام، شیعه شد.<ref>مسعودی، اثبات‌الوصیه، ۱۴۲۶ق، ص۲۳۱-۲۳۰.</ref> | |||
=== فرزندان === | === فرزندان === | ||
در منابع شیعه از چهار پسر به نام‌های [[امام حسن عسکری علیه‌السلام|حسن]]، [[محمد بن علی الهادی(ع)|محمد]]، حسین و [[جعفر پسر امام هادی(ع)|جعفر]] برای امام هادی یاد شده است.<ref> مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۳۱۱-۳۱۲؛ ابن‌شهرآشوب، مناقب آل ابی‌طالب، ۱۳۷۹ق، ج۴، ص۴۰۲.</ref> همچنین از دختری برای او یاد شده است که [[شیخ مفید]] نامش را [[عایشه دختر امام هادی|عایشه]]<ref>مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۳۱۲.</ref> و [[ابن‌شهرآشوب]]<ref> ابن‌شهرآشوب، مناقب آل ابی‌طالب، ۱۳۷۹ق، ج۴، ص۴۰۲.</ref> عِلِّیّه (یا عَلیِّه) ذکر کرده‌اند. در [[دلائل الامامة (کتاب)|دلائل‌ُالاِمامه]] دو دختر به نام عایشه و دَلالة برای وی ذکر شده است.<ref>طبری، دلائل الإمامة، ۱۴۱۳ق، ص۴۱۲.</ref> ابن‌حجر هیثمی از علمای اهل‌سنت نیز در [[الصواعق المحرقة (کتاب)|الصَواعِق المُحرِقَه]] فرزندان امام دهم شیعیان را چهار پسر و یک دختر دانسته است.<ref>ابن‌حجر هیثمی، الصواعق المحرقة، مکتبة القاهرة، ص۲۰۷.</ref> | در منابع شیعه از چهار پسر به نام‌های [[امام حسن عسکری علیه‌السلام|حسن]]، [[محمد بن علی الهادی(ع)|محمد]]، حسین و [[جعفر پسر امام هادی(ع)|جعفر]] برای امام هادی یاد شده است.<ref> مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۳۱۱-۳۱۲؛ ابن‌شهرآشوب، مناقب آل ابی‌طالب، ۱۳۷۹ق، ج۴، ص۴۰۲.</ref> همچنین از دختری برای او یاد شده است که [[شیخ مفید]] نامش را [[عایشه دختر امام هادی|عایشه]]<ref>مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۳۱۲.</ref> و [[ابن‌شهرآشوب]]<ref> ابن‌شهرآشوب، مناقب آل ابی‌طالب، ۱۳۷۹ق، ج۴، ص۴۰۲.</ref> عِلِّیّه (یا عَلیِّه) ذکر کرده‌اند. در [[دلائل الامامة (کتاب)|دلائل‌ُالاِمامه]] دو دختر به نام عایشه و دَلالة برای وی ذکر شده است.<ref>طبری، دلائل الإمامة، ۱۴۱۳ق، ص۴۱۲.</ref> ابن‌حجر هیثمی از علمای اهل‌سنت نیز در [[الصواعق المحرقة (کتاب)|الصَواعِق المُحرِقَه]] فرزندان امام دهم شیعیان را چهار پسر و یک دختر دانسته است.<ref>ابن‌حجر هیثمی، الصواعق المحرقة، مکتبة القاهرة، ص۲۰۷.</ref> | ||
| خط ۸۷: | خط ۹۰: | ||
==احادیث== | ==احادیث== | ||
در منابع روایی شیعه همچون [[کتب اربعه]]، [[تحف العقول (کتاب)|تُحَف‌ُالعُقول]]، [[مصباح المتهجد (کتاب)|مِصْباحُ الْمُتَهَجِّد]]، [[الاحتجاج علی اهل اللجاج (کتاب)|الاِحتِجاج]] و [[تفسیر عیاشی (کتاب)|تفسیر عیاشی]] احادیثی از امام هادی نقل شده | در منابع روایی شیعه همچون [[کتب اربعه]]، [[تحف العقول (کتاب)|تُحَف‌ُالعُقول]]، [[مصباح المتهجد (کتاب)|مِصْباحُ الْمُتَهَجِّد]]، [[الاحتجاج علی اهل اللجاج (کتاب)|الاِحتِجاج]] و [[تفسیر عیاشی (کتاب)|تفسیر عیاشی]] احادیثی از امام هادی نقل شده است. احادیثی که از وی نقل شده، نسبت به امامان پیش از او کمتر است. عطاردی علت آن را اقامت اجباری وی در سامرا تحت‌نظر [[بنی‌عباس|حکومت عباسی]] می‌داند که فرصت انتشار علوم و معارف را به وی نداده است.<ref>عطاردی، مسند الامام الهادی، ص۱۰.</ref> در روایات منقول از امام هادی، از او با نام‌های مختلفی همچون ابی‌الحسن الهادی، ابی‌الحسن الثالث، ابی‌الحسن الاخیر، ابی‌الحسن العسکری، الفقیه العسکری، الرجل، الطیب، الاخیر، الصادق بن الصادق و الفقیه یاد شده است که [[تقیه|تَقِیّه]] را از علل آن دانسته‌اند.<ref>عطاردی، مسند الامام الهادی، ص۱۰.</ref> | ||
روایات منقول از امام هادی در زمینه [[توحید]]، [[امامت]]، [[زیارت]]، [[تفسیر قرآن|تفسیر]] و باب‌های مختلف فقه مانند [[طهارت]]، [[نماز]]، [[روزه]]، [[خمس|خُمس]]، [[زکات]]، [[ازدواج]] و نیز آداب است. بیش از ۲۱ روایت از امام هادی(ع) در باب توحید و [[تنزیه صفات|تنزیه]] نقل شده است.<ref>عطاردی، مسند الامام الهادی، ۱۴۱۰ق، ص۹۴-۸۴.</ref> | روایات منقول از امام هادی در زمینه [[توحید]]، [[امامت]]، [[زیارت]]، [[تفسیر قرآن|تفسیر]] و باب‌های مختلف فقه مانند [[طهارت]]، [[نماز]]، [[روزه]]، [[خمس|خُمس]]، [[زکات]]، [[ازدواج]] و نیز آداب است. بیش از ۲۱ روایت از امام هادی(ع) در باب توحید و [[تنزیه صفات|تنزیه]] نقل شده است.<ref>عطاردی، مسند الامام الهادی، ۱۴۱۰ق، ص۹۴-۸۴.</ref> | ||
| خط ۱۱۷: | خط ۱۲۰: | ||
==اصحاب و راویان == | ==اصحاب و راویان == | ||
{{اصلی|فهرست اصحاب امام هادی(ع)}} | {{اصلی|فهرست اصحاب امام هادی(ع)}} | ||
شمار اصحاب امام هادی(ع) را حدود ۱۹۰ تن گفته‌اند<ref>جعفریان، حیات فکری-سیاسی امامان شیعه، ص۶۳۰.</ref> بر اساس [[رجال الطوسی (کتاب)|رجال شیخ طوسی]]، تعداد کسانی که از آن حضرت [[حدیث]] نقل کرده‌اند بالغ بر ۱۸۵ نفرند.<ref>طوسی، رجال‌الطوسی، ۱۳۷۳ش، ص۳۸۳-۳۹۳.</ref> [[عزیزالله عطاردی|عطاردی]] در [[مسند الامام الهادی علیه‌السلام (کتاب)|مسند الامام الهادی]] از ۱۷۹ تن به عنوان راوی از امام هادی نام برده و گفته است در میان آنان [[ثقه]]، [[حدیث ضعیف|ضعیف]]، [[حدیث حسن|حسن]]، [[حدیث متروک|متروک]] و مجهول یافت می‌شود <ref>عطاردی، مسند الامام الهادی، ۳۰۷</ref> به گفته عطاردی برخی از راویانی که خود نام برده در رجال شیخ طوسی نیست و برخی از راویانی را که شیخ طوسی در رجالش آورده در مسند عطاردی نیامده است.<ref>عطاردی، مسند الامام الهادی، ۳۰۷.</ref> | شمار اصحاب امام هادی(ع) را حدود ۱۹۰ تن گفته‌اند<ref>جعفریان، حیات فکری-سیاسی امامان شیعه، ص۶۳۰.</ref> بر اساس [[رجال الطوسی (کتاب)|رجال شیخ طوسی]]، تعداد کسانی که از آن حضرت [[حدیث]] نقل کرده‌اند بالغ بر ۱۸۵ نفرند.<ref>طوسی، رجال‌الطوسی، ۱۳۷۳ش، ص۳۸۳-۳۹۳.</ref> [[عزیزالله عطاردی|عطاردی]] در [[مسند الامام الهادی علیه‌السلام (کتاب)|مسند الامام الهادی]] از ۱۷۹ تن به عنوان راوی از امام هادی نام برده و گفته است در میان آنان [[ثقه]]، [[حدیث ضعیف|ضعیف]]، [[حدیث حسن|حسن]]، [[حدیث متروک|متروک]] و مجهول یافت می‌شود <ref>عطاردی، مسند الامام الهادی، ۳۰۷</ref> به گفته عطاردی برخی از راویانی که خود نام برده در رجال شیخ طوسی نیست و برخی از راویانی را که شیخ طوسی در رجالش آورده در مسند عطاردی نیامده است.<ref>عطاردی، مسند الامام الهادی، ۳۰۷.</ref> همچنین [[سید محمدکاظم قزوینی]] (درگذشت: ۱۴۱۵ق) در کتاب [[الامام الهادی من المهد الی اللحد (کتاب)|الامام الهادی من المهد الی اللحد]]، ۳۴۶ تن را به عنوان اصحاب امام هادی معرفی کرده‌اند.<ref>قزوینی، الامام الهادی من المهد الی اللحد، ۱۴۱۳ق، ص۱۴۰-۴۶۷.</ref> | ||
[[عبدالعظیم حسنی]]، [[عثمان بن سعید عمری|عثمان بن سعید]]،<ref>طوسی، رجال‌الطوسی، ۱۳۷۳ش، ص۴۰۱-۳۸۹.</ref>[[ایوب بن نوح]]،<ref>طوسی، رجال‌الطوسی، ۱۳۷۳ش، ص۳۸۴.</ref> [[حسن بن راشد]] و [[ناصر کبیر|حسن بن علی ناصر]]<ref>طوسی، رجال‌الطوسی، ۱۳۷۳ش، ص۳۸۵.</ref> از جمله اصحاب او به شمار می‌رفتند. همچنین [[ابن‌شهرآشوب]] از افرادی همچون احمد بن حمزة بن یَسَع، صالح بن محمد همدانی، محمد بن جزک الجمال، یعقوب بن یزید الکاتب، ابوحسین بن هلال، ابراهیم بن اسحاق، خیران خادم و نضر بن محمد همدانی به عنوان افراد مورد اطمینان وی یاد کرده است.<ref> ابن‌شهرآشوب، مناقب آل ابی‌طالب، ۱۳۷۹ق، ج۴، ص۴۰۲.</ref> همچنین از اصحاب وی داود بن زید، ابوسلیم زنکان، حسین بن محمد همدانی، احمد بن اسماعیل بن یقطین، بشر بن بشار نیشابوری، سلیمان بن جعفر مروزی، فتح بن یزید جرجانی، محمد بن سعید کلثوم، معاویه بن حکیم کوفی، علی بن معد بن محمد بغدادی و ابوحسن بن رجاء عبراتی و از وکیلان او از جعفر بن سهیل الصیقل نام برده است. او [[محمد بن عثمان عمری|محمد بن عثمان]] را [[باب الامام|باب]] امام هادی معرفی کرده است.<ref>ابن شهرآشوب، مناقب آل ابی‌طالب، ۱۳۷۹ق، ج۴، ص۴۰۲.</ref> | [[عبدالعظیم حسنی]]، [[عثمان بن سعید عمری|عثمان بن سعید]]،<ref>طوسی، رجال‌الطوسی، ۱۳۷۳ش، ص۴۰۱-۳۸۹.</ref>[[ایوب بن نوح]]،<ref>طوسی، رجال‌الطوسی، ۱۳۷۳ش، ص۳۸۴.</ref> [[حسن بن راشد]] و [[ناصر کبیر|حسن بن علی ناصر]]<ref>طوسی، رجال‌الطوسی، ۱۳۷۳ش، ص۳۸۵.</ref> از جمله اصحاب او به شمار می‌رفتند. همچنین [[ابن‌شهرآشوب]] از افرادی همچون احمد بن حمزة بن یَسَع، صالح بن محمد همدانی، محمد بن جزک الجمال، یعقوب بن یزید الکاتب، ابوحسین بن هلال، ابراهیم بن اسحاق، خیران خادم و نضر بن محمد همدانی به عنوان افراد مورد اطمینان وی یاد کرده است.<ref> ابن‌شهرآشوب، مناقب آل ابی‌طالب، ۱۳۷۹ق، ج۴، ص۴۰۲.</ref> همچنین از اصحاب وی داود بن زید، ابوسلیم زنکان، حسین بن محمد همدانی، احمد بن اسماعیل بن یقطین، بشر بن بشار نیشابوری، سلیمان بن جعفر مروزی، فتح بن یزید جرجانی، محمد بن سعید کلثوم، معاویه بن حکیم کوفی، علی بن معد بن محمد بغدادی و ابوحسن بن رجاء عبراتی و از وکیلان او از جعفر بن سهیل الصیقل نام برده است. او [[محمد بن عثمان عمری|محمد بن عثمان]] را [[باب الامام|باب]] امام هادی معرفی کرده است.<ref>ابن شهرآشوب، مناقب آل ابی‌طالب، ۱۳۷۹ق، ج۴، ص۴۰۲.</ref> | ||
[[رسول جعفریان]] برای اثبات ایرانی بودن برخی از اصحاب امام هادی(ع) به پسوندهای آنان استناد کرده است. او محل زندگی افرادی همچون [[بشر بن بشار نیشابوری]]، [[فتح بن یزید جرجانی]]، [[حسین بن سعید اهوازی]]، [[حمدان بن اسحاق خراسانی]]، [[علی بن ابراهیم طالقانی]]، [[محمد بن علی کاشانی]]،<ref>صدوق، التوحید، ۱۳۹۸ق، ص۱۰۱.</ref> [[ابراهیم بن شیبه اصفهانی]] و [[ابومقاتل دیلمی]]<ref>عطاردی، مسند الامام الهادی، ۱۴۱۰ق، ص۳۱۷.</ref> از اصحاب حضرت را در ایران دانسته است.<ref>جعفریان، حیات فکری -سیاسی امامان شیعه، ۱۳۸۱ش، ص۵۳۰-۵۳۳.</ref> جعفریان با استناد به نامه امام هادی به وکیل خود در همدان که در آن آمده است «من سفارش شما را به دوستان خودم در همدان کرده‌ام»<ref>کشی، رجال‌الکشی، ۱۴۰۹ق، ص۶۱۲.</ref> گفته است برخی از اصحاب آن حضرت در همدان و نیز بر اساس شواهدی برخی از اصحاب امام در [[قزوین]]<ref>کشی، رجال‌الکشی، ۱۴۰۹ق، ص۵۲۷.</ref> ساکن بوده‌اند.<ref>جعفریان، حیات فکری -سیاسی امامان شیعه، ۱۳۸۱ش، ص۵۳۰-۵۳۳.</ref> | [[رسول جعفریان]] برای اثبات ایرانی بودن برخی از اصحاب امام هادی(ع) به پسوندهای آنان استناد کرده است. او محل زندگی افرادی همچون [[بشر بن بشار نیشابوری]]، [[فتح بن یزید جرجانی]]، [[حسین بن سعید اهوازی]]، [[حمدان بن اسحاق خراسانی]]، [[علی بن ابراهیم طالقانی]]، [[محمد بن علی کاشانی]]،<ref>صدوق، التوحید، ۱۳۹۸ق، ص۱۰۱.</ref> [[ابراهیم بن شیبه اصفهانی]] و [[ابومقاتل دیلمی]]<ref>عطاردی، مسند الامام الهادی، ۱۴۱۰ق، ص۳۱۷.</ref> از اصحاب حضرت را در ایران دانسته است.<ref>جعفریان، حیات فکری -سیاسی امامان شیعه، ۱۳۸۱ش، ص۵۳۰-۵۳۳.</ref> جعفریان با استناد به نامه امام هادی به وکیل خود در همدان که در آن آمده است «من سفارش شما را به دوستان خودم در همدان کرده‌ام»<ref>کشی، رجال‌الکشی، ۱۴۰۹ق، ص۶۱۲.</ref> گفته است برخی از اصحاب آن حضرت در همدان و نیز بر اساس شواهدی برخی از اصحاب امام در [[قزوین]]<ref>کشی، رجال‌الکشی، ۱۴۰۹ق، ص۵۲۷.</ref> ساکن بوده‌اند.<ref>جعفریان، حیات فکری -سیاسی امامان شیعه، ۱۳۸۱ش، ص۵۳۰-۵۳۳.</ref> | ||
==شهادت و آرامگاه== | ==شهادت و آرامگاه== | ||
| خط ۱۴۰: | خط ۱۴۰: | ||
== کتابشناسی== | == کتابشناسی== | ||
درباره امام هادی(ع) | درباره امام هادی(ع) کتاب‌هایی به زبان‌های عربی و فارسی نوشته شده است. در مقاله کتابشناسی امام هادی ۳۰ کتاب در این زمینه به زبان فارسی و عربی معرفی شده است.<ref>کرجی، «کتابشناسی امام هادی(ع)»، ص۱۹۷-۱۹۹.</ref> برخی از این آثار عبارتند از: | ||
#مسند الامام الهادی نوشته [[عزیزالله عطاردی]] | #[[مسند الامام الهادی (کتاب)|مسند الامام الهادی]] نوشته [[عزیزالله عطاردی]] (درگذشت :۱۳۹۳ش) است. در این کتاب حدود ۳۵۰ حدیث از امام هادی گرد آمده است. | ||
#[[حیاة الامام علی الهادی]] اثر [[باقر شریف قرشی|باقرشریف | #[[حیاة الامام علی الهادی]] اثر [[باقر شریف قرشی|باقرشریف قَرشی]] (درگذشت ۱۴۳۳ق) این کتاب به زندگی امام هادی می‌پردازد. | ||
# | # [[النور الهادی الی اصحاب الامام الهادی (کتاب)|النور الهادی الی اصحاب الامام الهادی]] اثر عبدالحسین شَبِستری (درگذشت ۱۳۹۵ش). در این کتاب ۱۹۳ نفر از اصحاب امام هادی معرفی شده است. | ||
#موسوعة امام الهادی، چهار جلد در ۲۰۱۹ صفحه | |||
# الامام الهادی مع مروق القصر و قضاة العصر اثر [[کامل سلیمان]] | # الامام الهادی مع مروق القصر و قضاة العصر اثر [[کامل سلیمان]] | ||
همچنین شکوه سامرا دربردارنده مجموعه مقالاتی درباره امام هادی و امام عسکری(ع) است که انتشارات دانشگاه امام صادق(ع) آن را در ۵۰۸ صفحه در سال ١٣٩٠ش منتشر کرده است.<ref>[https://bookroom.ir/book/36391 شکوه سامرا: مجموعه مقالات درباره امام هادی و امام عسگری علیهما السلام] پاتوق کتاب فردا.</ref> | |||
== جستارهای وابسته == | == جستارهای وابسته == | ||
| خط ۱۸۲: | خط ۱۸۳: | ||
* [https://farsi.khamenei.ir/others-note?id=19933 علل محدود بودن اطلاعات تاریخی درباره امام هادی(ع)]، وبگاه تحلیلی نخبگان، درج مطلب ۵ خرداد ۱۳۹۱ش، مشاهده ۱۳ مرداد ۱۴۰۲ش. | * [https://farsi.khamenei.ir/others-note?id=19933 علل محدود بودن اطلاعات تاریخی درباره امام هادی(ع)]، وبگاه تحلیلی نخبگان، درج مطلب ۵ خرداد ۱۳۹۱ش، مشاهده ۱۳ مرداد ۱۴۰۲ش. | ||
* قرشی، باقرشریف، حیاة الامام علی النقی، تحقیق: باقرشریف قرشی، مهر دلدار، ۱۴۲۹ق/۲۰۰م. | * قرشی، باقرشریف، حیاة الامام علی النقی، تحقیق: باقرشریف قرشی، مهر دلدار، ۱۴۲۹ق/۲۰۰م. | ||
* قزوینی، سید محمدکاظم، الامام الهادی من المهد الی اللحد، قم، مرکز نشر آثار شیعه، ۱۴۱۳ق. | |||
* قمی، شیخ عباس، منتهى الآمال، قم، دلیل ما، ۱۳۷۹ش. | * قمی، شیخ عباس، منتهى الآمال، قم، دلیل ما، ۱۳۷۹ش. | ||
* کرجی، علی، کتابشناسی امام هادی(ع)، فرهنگ کوثر، ش۷۰، تابستان ۱۳۸۶ش. | |||
* کشی، محمد بن عمر، رجال‌الکشی - اختیار معرفة الرجال، تلخیص: محمد بن حسن طوسی، تصحیح: حسن مصطفوی، مشهد، مؤسسه نشر دانشگاه مشهد، ۱۴۰۹ق. | * کشی، محمد بن عمر، رجال‌الکشی - اختیار معرفة الرجال، تلخیص: محمد بن حسن طوسی، تصحیح: حسن مصطفوی، مشهد، مؤسسه نشر دانشگاه مشهد، ۱۴۰۹ق. | ||
* کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تصحیح: علی اکبر غفاری و محمد آخوندی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۴۰۷ق. | * کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تصحیح: علی اکبر غفاری و محمد آخوندی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۴۰۷ق. | ||