امام علی علیه‌السلام: تفاوت میان نسخه‌ها

===سیره حکومتی===

{{جعبه نقل قول| عنوان = | نقل‌قول = ابونوار کرباس فروش می‌گوید:{{-}}'''«علی بن ابی‌طالب به همراه برده‌اش نزد من آمد و دو پیراهن کرباس خرید. سپس به برده‌اش گفت: «هر کدام را می‌خواهی بردار»؛ برده یکی را برداشت. سپس علی پیراهن دیگر را برداشت و پوشید.»'''|تاریخ بایگانی| منبع = <small>ابن حنبل، فضائل امیرالمؤمنین علی بن ابی‌طالب(ع)، ص۱۲۹.</small>| تراز = چپ| عرض =۳۰۰px | اندازه خط = 4px|رنگ پس‌زمینه =#B0E0E6| گیومه نقل‌قول =| تراز منبع = چپ}}

امام علی(ع) در نخستین روزهای خلافتش، در برابر سنت خلفا -که بیت‌المال را بر اساس سوابق افراد در جنگ‌های صدر اسلام و یا سبقت در [[ایمان]] و مانند آن تقسیم می‌کردند- ایستاد و این عدم مساوات در تقسیم بیت‌المال را خلاف دستور قرآن برشمرد.<ref>محمودی، نهج السعادة، مؤسسة الاعلمی، ج۱، ص۲۲۴؛ مفید، الاختصاص، ۱۴۳۰ق، ص۱۵۱.</ref> وی [[عمار یاسر]] و [[ابوالهیثم بن تیهان]] را مسئول بیت‌المال کرد و به آنها کتباً دستور داد که عرب و عجم و هر مسلمان از هر تیره و تبار که باشد، در سهم بیت‌المال یکسان‌اند.<ref>حسینی دشتی، معارف و معاریف، ۱۳۷۹، ج۷، ص۴۵۷.</ref> همچنین وقتی خلافت را به دست گرفت، تمام زمین‌هایی را که [[عثمان بن عفان|عثمان]] به افراد مختلف واگذار نموده بود، مال خدا خواند و دستور بازگرداندن آنها به بیت‌المال را صادر نمود.<ref>مسعودی، اثبات الوصیه، ص۱۵۸.</ref>

علی(ع) در [[بیت المال]] سخت‌گیری می‌کرد، چنانچه وقتی دخترش گردنبند مرواریدی را از [[علی بن ابی رافع]]، کلیددار بیت‌المال، به‌صورت امانت گرفت، هم دخترش و هم علی بن ابی رافع را به‌شدت بازخواست کرد.<ref>طبری، تاریخ طبری، ج۳، جزء ۶، ص۹۰.</ref> در جریان دیگری نیز به یکی از یارانش که درخواست مالی خاص از وی کرده بود، تذکر داده و او را از درخواستی بیش از حق خود منع نمود.<ref>ثقفی، الغارات، ۱۴۱۰ق، ج۲، ص۴۵.</ref>

امام علی(ع) در کار دین، اجرای دقیق قانون و شیوه صحیح حکومت‌داری، بسیار جدی و بی‌اغماض بود و همین عامل او را برای برخی تحمل‌ناپذیر کرده بود. وی در این راه حتی به نزدیک‌ترین یاران خویش نیز سخت‌گیری می‌کرد؛ مثلاً در جریانی به [[قنبر]] دستور داد که مردی را [[حد]] بزند. قنبر تحت تأثیر احساسات، سه تازیانه اضافه زد. علی(ع) آن مرد را وادار کرد به جبران آن سه تازیانه، قنبر را تازیانه بزند.<ref>قمی، سفینة البحار، ج۲، ص۱۶۷.</ref> همچنین در نهج البلاغه آمده است که یکی از توانگران [[بصره]]، [[عثمان بن حنیف]]، فرماندار بصره را مهمان کرد و غذاهای رنگارنگ در سفره گذاشت و نیازمندان به آن ضیافت راه نداشتند. وقتی گزارش این ضیافت به گوش علی(ع) رسید، فوراً نامه‌ای به عثمان بن حنیف نوشت و او را به‌خاطر رفتن به چنین محفلی سرزنش کرده و او را به پیروی از راه و روش زاهدانه خویش دعوت نمود.{{ببینید|نامه امیرالمؤمنین به عثمان بن حنیف}}<ref>نهج البلاغه، نامه ۴۵.</ref>

از نظر امام علی(ع) حق زمامدار بر مردم و حق مردم بر زمامدار بزرگ‌ترین حقی است که خداوند قرار داده و کاملاً دوسویه است<ref name="nahj-kh207">نهج البلاغه، خطبه ۲۰۷.</ref> و رعایت حقوق متقابل زمامدار و مردم ثمرات فراوانی دارد؛ از جمله عزت یافتن حق، استوار شدن پایه‌های دین، آشکار شدن نشانه‌های عدالت و اجرا شدن سنت‌های پیامبر اسلام(ص)<ref name="nahj-kh207"/> امام علی(ع) برای شخصیت و حقوق مردم ارزش بسیاری قائل بود و این امر در نامه‌هایی که به مأموران دولتی فرستاده، کاملاً آشکار است. در دستورالعملی که برای مأمورین جمع‌آوری [[خراج]] نوشته است، آنان را به رفتار عادلانه و منصفانه و صبر و حوصله در برخورد با مردم سفارش کرده است.<ref>نهج البلاغه، نامه ۵۱.</ref> همچنین هنگامی که امام علی(ع) [[مالک اشتر]] را به استانداری [[مصر]] منصوب کرد، او را به مهربانی و خوش‌رفتاری با همه مردم، چه مسلمان و چه غیرمسلمان، و برخورد انسانی با آنان دعوت نمود.<ref>نهج البلاغه، نامه ۵۳.</ref>امام علی(ع) در یکی از سخنانش محورهای اصلی حقوق متقابل مردم و حاکم را اینگونه بیان کرده است:اى مردم! مرا بر شما، و شما را بر من حقّى است، امّا حقّ شما آن است كه از خير خواهى شما دريغ نورزم و [[بیت المال]] شما را در راه شما صرف كنم، و شما را تعليم دهم تا از جهل و نادانى نجات يابيد و تربيتتان كنم، تا فرا گيريد.و امّا حقّ من بر شما اين است كه در بيعت خويش با من وفادار باشيد و در آشكار و نهان خيرخواهى را از دست ندهيد. هر وقت شما را بخوانم اجابت نماييد و هر گاه فرمان دادم اطاعت كنيد. <ref>مكارم شيرازى، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسى روان، ۱۳۸۴ش، ج۱، ص۹۳.</ref>