Automoderated users، confirmed، مدیران، templateeditor
۴٬۴۷۰
ویرایش
قبرستان معلاة: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
بدون خلاصۀ ویرایش
Mkhaghanif (بحث | مشارکتها) جزبدون خلاصۀ ویرایش |
Mkhaghanif (بحث | مشارکتها) جزبدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱۱: | خط ۱۱: | ||
قدیمی‌ترین اشاره به کوه حَجون به ابیاتی از روزگار جُرهُمیان باز می‌گردد<ref>ر.ک: ابن جبیر، رحلة ابن جبیر، ۱۹۸۶م، ص۷۸؛ فاسی، شفاء الغرام، ۱۴۰۵ق، ج۱، ص۵۹۷ـ۵۹۸.</ref> اما اطلاق نام حجون به گورستان، احتمالاً پس از دفن جنازه [[قصی بن کلاب|قُصَی بن کلاب]]، جد پنجم [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر اکرم(ص)]]، صورت گرفته است، زیرا او نخستین کسی بود که در دامنه این کوه به خاک سپرده شد.<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، بی‌تا، ج۱، ص۷۳؛ فاکهی، اخبار مکة فی قدیم الدهر و حدیثه، ۱۴۱۹ق، ج۴، ص۵۸ـ۵۹.</ref> از آن پس، اهالی مکه در دره سمت راست و چپ حَجون، اموات خود را دفن کردند.<ref>ازرقی، «کتاب اخبار مکه»، ص۴۳۴.</ref> به این ترتیب، مقارن ظهور اسلام، حجون گورستانی معتبر شد، به ویژه اینکه اجداد پیامبر اسلام (ص)، [[عبدمناف]]، [[هاشم بن عبد مناف|هاشم]] و [[عبدالمطلب]]، در آنجا مدفون بودند و به روایتی، [[آمنه مادر پیامبر|آمنه]]، مادر پیامبر (ص)، نیز در همین گورستان به خاک سپرده شد.<ref>ازرقی، «کتاب اخبار مکه»، ص۴۳۳؛ در این مورد روایت مشهورتر دیگری مطرح است ر.ک: ابن سعد، الطبقات الکبری، بی‌تا، ج۱، ص۱۱۶ـ۱۱۷.</ref> [[ابوطالب]]، عموی پیامبر(ص)، در شعری مفاخره آمیز از این مقابر و مدفونان آن یاد کرده است.<ref>ر.ک: ابن قدامه، التبیین فی انساب القرشیین، ۱۴۰۸ق، ص۳۷۲.</ref> | قدیمی‌ترین اشاره به کوه حَجون به ابیاتی از روزگار جُرهُمیان باز می‌گردد<ref>ر.ک: ابن جبیر، رحلة ابن جبیر، ۱۹۸۶م، ص۷۸؛ فاسی، شفاء الغرام، ۱۴۰۵ق، ج۱، ص۵۹۷ـ۵۹۸.</ref> اما اطلاق نام حجون به گورستان، احتمالاً پس از دفن جنازه [[قصی بن کلاب|قُصَی بن کلاب]]، جد پنجم [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر اکرم(ص)]]، صورت گرفته است، زیرا او نخستین کسی بود که در دامنه این کوه به خاک سپرده شد.<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، بی‌تا، ج۱، ص۷۳؛ فاکهی، اخبار مکة فی قدیم الدهر و حدیثه، ۱۴۱۹ق، ج۴، ص۵۸ـ۵۹.</ref> از آن پس، اهالی مکه در دره سمت راست و چپ حَجون، اموات خود را دفن کردند.<ref>ازرقی، «کتاب اخبار مکه»، ص۴۳۴.</ref> به این ترتیب، مقارن ظهور اسلام، حجون گورستانی معتبر شد، به ویژه اینکه اجداد پیامبر اسلام (ص)، [[عبدمناف]]، [[هاشم بن عبد مناف|هاشم]] و [[عبدالمطلب]]، در آنجا مدفون بودند و به روایتی، [[آمنه مادر پیامبر|آمنه]]، مادر پیامبر (ص)، نیز در همین گورستان به خاک سپرده شد.<ref>ازرقی، «کتاب اخبار مکه»، ص۴۳۳؛ در این مورد روایت مشهورتر دیگری مطرح است ر.ک: ابن سعد، الطبقات الکبری، بی‌تا، ج۱، ص۱۱۶ـ۱۱۷.</ref> [[ابوطالب]]، عموی پیامبر(ص)، در شعری مفاخره آمیز از این مقابر و مدفونان آن یاد کرده است.<ref>ر.ک: ابن قدامه، التبیین فی انساب القرشیین، ۱۴۰۸ق، ص۳۷۲.</ref> | ||
با وجود تصریح منابع بر دفن بزرگان [[صحابه]] و [[تابعین]] و اولیا در این محل و به رغم قداست و اهمیت معنوی حَجون و نقل فضیلت‌های [[دعا]] و [[زیارت]] در آنجا، هویت و محل دقیق قبور بسیاری از صحابه در این محل شناخته نیست<ref>ر.ک: ابن جبیر؛ رحلة ابن جبیر، ۱۹۸۶م، ابن بطوطه، همانجاها؛ فاسی، شفاء الغرام، ۱۴۰۵ق، ج۱، ص۴۵۶.</ref> در حالی که در قرن هفتم فیروزآبادی در رساله «إثارَةُ الحجون لزیارةِ الحجون» از ۳۸ مرد و هفت زن از صحابه، که در حجون دفن بوده‌اند، نام برده است.<ref>جاسر، «اماکن تاریخی اسلامی در مکه مکرمه»، ص۱۱۳ـ۱۱۴.</ref> | با وجود تصریح منابع بر دفن بزرگان [[صحابه]] و [[تابعین]] و اولیا در این محل و به رغم قداست و اهمیت معنوی حَجون و نقل فضیلت‌های [[دعا]] و [[زیارت]] در آنجا، هویت و محل دقیق قبور بسیاری از صحابه در این محل شناخته نیست<ref>ر.ک: ابن جبیر؛ رحلة ابن جبیر، ۱۹۸۶م، ابن بطوطه، رحلة ابن بطوطه، ۱۹۶۴م، همانجاها؛ فاسی، شفاء الغرام، ۱۴۰۵ق، ج۱، ص۴۵۶.</ref> در حالی که در قرن هفتم فیروزآبادی در رساله «إثارَةُ الحجون لزیارةِ الحجون» از ۳۸ مرد و هفت زن از صحابه، که در حجون دفن بوده‌اند، نام برده است.<ref>جاسر، «اماکن تاریخی اسلامی در مکه مکرمه»، ص۱۱۳ـ۱۱۴.</ref> | ||
دیگر مدفونان سرشناسِ این گورستان عبارت‌اند از: [[عبدالله بن عمر|عبدالله بن عمر بن خطاب]]؛ [[فضیل بن عیاض]]، عارف قرن دوم؛ گروهی از سادات، به ویژه [[سادات حسنی]]؛ و [[منصور دوانیقی|منصور]] خلیفه [[بنی عباس|عباسی]].<ref>ازرقی، «کتاب اخبار مکه»، ص۴۳۲؛ قلقشندی، ج۳، ص۲۵۴؛ قائدان، تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرّمه و مدینه منوّره، ۱۳۸۴ش، ص۱۳۶.</ref> | دیگر مدفونان سرشناسِ این گورستان عبارت‌اند از: [[عبدالله بن عمر|عبدالله بن عمر بن خطاب]]؛ [[فضیل بن عیاض]]، عارف قرن دوم؛ گروهی از سادات، به ویژه [[سادات حسنی]]؛ و [[منصور دوانیقی|منصور]] خلیفه [[بنی عباس|عباسی]].<ref>ازرقی، «کتاب اخبار مکه»، ص۴۳۲؛ قلقشندی، ج۳، ص۲۵۴؛ قائدان، تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرّمه و مدینه منوّره، ۱۳۸۴ش، ص۱۳۶.</ref> | ||
| خط ۳۲: | خط ۳۲: | ||
* نقل روایاتی از پیامبر (ص) درباره فضیلت حجون، سبب افزایش دفن اموات در این مکان، به ویژه در سمت چپ آن، شد.<ref>ر.ک: ازرقی، «کتاب اخبار مکه»، ص۴۷۳؛ فاسی، شفاء الغرام، ۱۴۰۵ق، ج۱، ص۴۵۴.</ref> | * نقل روایاتی از پیامبر (ص) درباره فضیلت حجون، سبب افزایش دفن اموات در این مکان، به ویژه در سمت چپ آن، شد.<ref>ر.ک: ازرقی، «کتاب اخبار مکه»، ص۴۷۳؛ فاسی، شفاء الغرام، ۱۴۰۵ق، ج۱، ص۴۵۴.</ref> | ||
* اشعار باقی مانده در مدح و منزلت حجون و مدفونان آن، مؤید اعتبار ویژه این گورستان نسبت به دیگر قبرستان‌های مکه است.<ref>برای نمونه ر.ک: فاکهی، اخبار مکة فی قدیم الدهر و حدیثه، ۱۴۱۹ق، ج۴، ص۶۰ـ۶۱.</ref> | * اشعار باقی مانده در مدح و منزلت حجون و مدفونان آن، مؤید اعتبار ویژه این گورستان نسبت به دیگر قبرستان‌های مکه است.<ref>برای نمونه ر.ک: فاکهی، اخبار مکة فی قدیم الدهر و حدیثه، ۱۴۱۹ق، ج۴، ص۶۰ـ۶۱.</ref> | ||
* در آغاز اسلام، حجون به سبب وقایعی، بیشتر مورد توجه قرار گرفت و اعتبار یافت. یکی از این وقایع، گزارش [[قرآن]] از ملاقات گروهی از [[جن|جنّیان]] با پیامبر اکرم (ص) در حوالی حجون و [[ایمان]] آوردن آنها بود.<ref>ر.ک: ابن سعد، الطبقات الکبری، بی‌تا، ج۱، ص۲۱۲.</ref> به همین دلیل، بعدها در جوار حجون مسجدی به نام [[مسجد جن]] یا مسجد حَرَس ساخته شد که تا امروز نیز باقی مانده است.<ref>ازرقی، «کتاب اخبار مکه»، ص۴۸۲؛ ابن جبیر، رحلة ابن جبیر، ۱۹۸۶م، همانجا؛ ابن بطوطه، ص۱۴۲؛ قائدان، تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرّمه و مدینه منوّره، ۱۳۸۴ش، ص۱۲۱.</ref> | * در آغاز اسلام، حجون به سبب وقایعی، بیشتر مورد توجه قرار گرفت و اعتبار یافت. یکی از این وقایع، گزارش [[قرآن]] از ملاقات گروهی از [[جن|جنّیان]] با پیامبر اکرم (ص) در حوالی حجون و [[ایمان]] آوردن آنها بود.<ref>ر.ک: ابن سعد، الطبقات الکبری، بی‌تا، ج۱، ص۲۱۲.</ref> به همین دلیل، بعدها در جوار حجون مسجدی به نام [[مسجد جن]] یا مسجد حَرَس ساخته شد که تا امروز نیز باقی مانده است.<ref>ازرقی، «کتاب اخبار مکه»، ص۴۸۲؛ ابن جبیر، رحلة ابن جبیر، ۱۹۸۶م، همانجا؛ ابن بطوطه، رحلة ابن بطوطه، ۱۹۶۴م، ص۱۴۲؛ قائدان، تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرّمه و مدینه منوّره، ۱۳۸۴ش، ص۱۲۱.</ref> | ||
* اقامت پیامبر (ص) در حجون به هنگام [[فتح مکه]] نیز بر اعتبار این گورستان افزود.<ref>ازرقی، «کتاب اخبار مکه»، ص۳۸۹.</ref> | * اقامت پیامبر (ص) در حجون به هنگام [[فتح مکه]] نیز بر اعتبار این گورستان افزود.<ref>ازرقی، «کتاب اخبار مکه»، ص۳۸۹.</ref> | ||
* در قرن اول هجری، حجون گاه کارکردهای سیاسی نیز می‌یافت، از آن جمله سکونت [[ابو موسی اشعری]] در آن، پس از سرخوردگی از [[حکمیت|واقعه تحکیم]]، بود.<ref>ر.ک: همان، ص۴۸۱.</ref>[[پرونده:نمای قدیمی قبرستان ابوطالب.jpg|بندانگشتی|نمای قدیمی قبرستان ابوطالب]] | * در قرن اول هجری، حجون گاه کارکردهای سیاسی نیز می‌یافت، از آن جمله سکونت [[ابو موسی اشعری]] در آن، پس از سرخوردگی از [[حکمیت|واقعه تحکیم]]، بود.<ref>ر.ک: همان، ص۴۸۱.</ref>[[پرونده:نمای قدیمی قبرستان ابوطالب.jpg|بندانگشتی|نمای قدیمی قبرستان ابوطالب]] | ||
* [[ابن جبیر]] در قرن ششم بقایای بنایی را در حجون دیده بود که به یاد [[عبدالله بن زبیر|ابن زبیر]] و به دار آویخته شدن او در آن محل ساخته بودند. به گفته او، اهل [[طائف]] آن بنا را ویران کرده بودند، زیرا در آنجا همشهری و هم قبیله آنان، [[حجاج بن یوسف ثقفی]]، [[لعن]] می‌شد.<ref>همانجا؛ نیز ر.ک: ابن بطوطه، همانجا؛ قس یعقوبی، ج۲، ص۲۶۷ که از به دار آویختن ابن زبیر در تنعیم سخن گفته است.</ref> | * [[ابن جبیر]] در قرن ششم بقایای بنایی را در حجون دیده بود که به یاد [[عبدالله بن زبیر|ابن زبیر]] و به دار آویخته شدن او در آن محل ساخته بودند. به گفته او، اهل [[طائف]] آن بنا را ویران کرده بودند، زیرا در آنجا همشهری و هم قبیله آنان، [[حجاج بن یوسف ثقفی]]، [[لعن]] می‌شد.<ref>همانجا؛ نیز ر.ک: ابن بطوطه، رحلة ابن بطوطه، ۱۹۶۴م، همانجا؛ قس یعقوبی، تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۲۶۷ که از به دار آویختن ابن زبیر در تنعیم سخن گفته است.</ref> | ||
==ویرانی به دست وهابیان== | ==ویرانی به دست وهابیان== | ||
گنبد و بارگاه‌های واقع در گورستان حجون در ۱۳۰۵ش، پس از تخریب مقابر [[بقیع|بقیع]]، به دست [[وهابیت|وهابیان]] ویران و تمام سنگ قبرهای آن کنده شد که اعتراض عموم مسلمانان را در پی داشت.<ref>ر.ک: امین، ص۵۵ـ۵۶.</ref> در مقابل، وهابیان کوشیدند این اعمال را با دلایل دینی توجیه کنند و انتساب قبور [[اهل بیت (ع) |خاندان پیامبر (ص)]] به این مکان را از اساس منکر شوند،<ref>برای نمونه ر.ک: حمد جاسر، ص۱۱۵ـ۱۱۷.</ref> اما این تلاش‌ها از آزردگی مسلمانان نکاست.<ref>برای نمونه ر.ک: هیکل، ص۲۲۵ـ۲۲۷، ۲۳۵ـ۲۳۶.</ref> | گنبد و بارگاه‌های واقع در گورستان حجون در ۱۳۰۵ش، پس از تخریب مقابر [[بقیع|بقیع]]، به دست [[وهابیت|وهابیان]] ویران و تمام سنگ قبرهای آن کنده شد که اعتراض عموم مسلمانان را در پی داشت.<ref>ر.ک: امین، ص۵۵ـ۵۶.</ref> در مقابل، وهابیان کوشیدند این اعمال را با دلایل دینی توجیه کنند و انتساب قبور [[اهل بیت (ع) |خاندان پیامبر (ص)]] به این مکان را از اساس منکر شوند،<ref>برای نمونه ر.ک: حمد جاسر، ص۱۱۵ـ۱۱۷.</ref> اما این تلاش‌ها از آزردگی مسلمانان نکاست.<ref>برای نمونه ر.ک: هیکل، فی منزل الوحی، ص۲۲۵ـ۲۲۷، ۲۳۵ـ۲۳۶.</ref> | ||
==موقعیت کنونی== | ==موقعیت کنونی== | ||