حدیث متواتر: تفاوت میان نسخه‌ها

خبر متواتر به لحاظی به لفظی و معنوی تقسیم می‌شود. متواتر لفظی، خبری است که همه راویان در همه طبقات، مضمون آن روایت و خبر را یکسان و با کلمات واحد بیان کنند؛ <ref>مامقانی، مقباس الهداية فی علم الدراية، ۱۴۱۱ق، ج۱، ص۱۱۵. </ref> مانند عبارت روایت:<font color=green> " انّی تارک فیکم الثقلین " </font>  یا عبارت<font color=green> " من کنت مولاه فهذا علیّ مولاه" </font>، یا عبارت<font color=green> "انّما الاعمال بالنیات " </font>. <ref>سبحانی، اصول الحدیث و احکامه فی علم الدرایه، ص۱۳۱؛ حرعاملی، وسائل الشیعه، ج۱۸، ص۱۹.</ref>

متواتر معنوی، خبری است که همه ناقلان و راویان در تمامی طبقات، مضمون واحدی را با عبارات متفاوت، نقل می‌کنند و تطابق در معنا یا به دلالت تضمّنی است،<ref>مامقانی، مقباس الهداية فی علم الدراية، ۱۴۱۱ق، ج۱، ص۱۱۵-۱۱۷.</ref> مانند «احادیث خواندن سوره بعد از [[سوره فاتحه|حمد]] در نماز در شرایط متفاوت» به نقل از راویان متفاوت، که خواندن اصل سوره یعنی جزء اوّل در همه روایات یکسان بوده است. یا به دلالت التزامی ، مانند: خبر شجاعت [[امام علی|حضرت علی]] علیه‌السلام که بر اساس روایات متعدّد و در حوادث گوناگون گزارش شده که از مجموع آن‌ها، شجاعت آن حضرت، به تواتر ثابت می‌شود.<ref>برای نمونه نگاه کنید به سبحانی، اصول الحدیث و احکامه فی علم الدرایه، دار إحياء التراث العربی، ص۳۵.</ref>

حدیث متواتر از جهتی دیگر به تواتر '''اجمالی''' و '''تفصیلی''' تقسیم می‌شود. تواتر تفصیلی همان است که در چند سطر گذشته تعریف و تقسیم آن بیان شد. اما تواتر اجمالی آن است که روایات متعددی که به حد تواتر می‌رسند درباره موضوعات متفاوتی بیان شود به گونه‌ای که بتوان در این روایات قدر مشترکی پیدا کرد که در همه‌ی آنها وجود دارد. این قدر مشترک در روایاتی که محتوای متفاوتی دارند، تواتر اجمالی نامیده می‌شود.<ref>سبحانی، اصول الحدیث و احکامه فی علم الدرایه، ص۳۶.</ref>