Automoderated users، confirmed، protected، templateeditor
۲٬۵۷۹
ویرایش
حادثه افک: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
P.motahari (بحث | مشارکتها) (←منابع) |
P.motahari (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۲۶: | خط ۲۶: | ||
== گزارش‌های مختلف درباره حادثه افک == | == گزارش‌های مختلف درباره حادثه افک == | ||
درباره فردی که در حادثه افک به او اتهام زده شد، اختلاف‌نظر هست.<ref>منتظری، پاسخ به پرسش‌های دینی، ۱۳۸۹ش، ص۴۲.</ref> در برخی گزارش‌های [[شیعه]]، [[ماریه دختر شمعون|ماریه قبطیه]] فرد مورداتهام معرفی شده است؛ ولی در روایات [[اهل سنت و جماعت|اهل‌تسنن]] و نیز در گزارش‌های دیگری از شیعه، [[عایشه]] فرد مورداتهام دانسته شده است.<ref>منتظری، پاسخ به پرسش‌های دینی، ۱۳۸۹ش، ص۴۲.</ref> از کلام [[علی بن ابراهیم قمی]] مؤلف [[تفسیر علی بن ابراهیم قمی (کتاب)|تفسیرالقمی]]،<ref>قمی، تفسیرالقمی، ۱۳۶۳ش، ج۲، ص۹۹.</ref> چنین استفاده شده که گویا شیعیان در نزول آیات افک درباره ماریه اختلاف‌نظر ندارند یا دست‌کم از نگاه شیعه، نزول آیات افک درباره ماریه مشهورتر است؛<ref>حسینیان مقدم، «بررسی | درباره فردی که در حادثه افک به او اتهام زده شد، اختلاف‌نظر هست.<ref>منتظری، پاسخ به پرسش‌های دینی، ۱۳۸۹ش، ص۴۲.</ref> در برخی گزارش‌های [[شیعه]]، [[ماریه دختر شمعون|ماریه قبطیه]] فرد مورداتهام معرفی شده است؛ ولی در روایات [[اهل سنت و جماعت|اهل‌تسنن]] و نیز در گزارش‌های دیگری از شیعه، [[عایشه]] فرد مورداتهام دانسته شده است.<ref>منتظری، پاسخ به پرسش‌های دینی، ۱۳۸۹ش، ص۴۲.</ref> از کلام [[علی بن ابراهیم قمی]] مؤلف [[تفسیر علی بن ابراهیم قمی (کتاب)|تفسیرالقمی]]،<ref>قمی، تفسیرالقمی، ۱۳۶۳ش، ج۲، ص۹۹.</ref> چنین استفاده شده که گویا شیعیان در نزول آیات افک درباره ماریه اختلاف‌نظر ندارند یا دست‌کم از نگاه شیعه، نزول آیات افک درباره ماریه مشهورتر است؛<ref>حسینیان مقدم، «بررسی تاریخی‌ـ‌تفسیری حادثه افک»، ص۱۶۶.</ref> اما به گفته برخی محققان، از نظر شیعه، نازل شدن آیات افک درباره ماریه، نه‌تنها مشهور نیست، که نزد علمای نخستین، نزول این آیات درباره عایشه مشهورتر بوده است؛<ref>خشن، ابحاث حول السیدة عایشه، ۱۴۳۸ق، ص۲۵۸.</ref> چنان‌که [[علامه حلی]] فقیه و متکلم شیعه در قرن هشتم قمری، نزول آیات افک را مربوط به عایشه دانسته و از وجود نظریه دیگری برخلاف آن، اظهار بی‌اطلاعی کرده است.<ref>نگاه کنید به علامه حلی، اجوبة المسائل المهنّائیه، ۱۴۰۱ق، ص۱۲۱.</ref> | ||
=== گزارش اول: تهمت به عایشه === | === گزارش اول: تهمت به عایشه === | ||
| خط ۳۷: | خط ۳۷: | ||
==== فضیلت‌سازی برای عایشه ==== | ==== فضیلت‌سازی برای عایشه ==== | ||
[[اهل سنت و جماعت|اهل‌سنت]] نزول آیات افک در شأن عایشه را فضیلتی بزرگ برای او به شمار می‌آورند.<ref>برای نمونه نگاه کنید به فخر رازی، التفسیر الکبیر، ۱۴۲۰ق، ج۲۳، ص۳۳۸؛ ابن‌اثیر، اسدالغابة، ۱۴۰۹ق، ج۶، ص۱۹۱.</ref> اگر چه این گزارش در روایت‌های مختلفی از اهل‌سنت ذکر شده، به گفته [[سید جعفر مرتضی عاملی]] تاریخ‌پژوه شیعه، تقریباً همه این روایت‌ها را خود عایشه بیان کرده است.<ref>عاملی، حدیث‌الافک، ۱۴۳۹ق، ص۹۰.</ref> برخی محققان معتقدند عایشه با طرح برخی از مسائل، این ماجرا را به حادثه‌ای شخصی تنزل داده <ref>جعفرنیا، «بررسی و نقد گزارش‌های حادثه افک»، ص۵۲.</ref> و بیش از حد، به خود توجه کرده و برای خود فضیلت‌سازی کرده است.<ref>حسینیان مقدم، «بررسی | [[اهل سنت و جماعت|اهل‌سنت]] نزول آیات افک در شأن عایشه را فضیلتی بزرگ برای او به شمار می‌آورند.<ref>برای نمونه نگاه کنید به فخر رازی، التفسیر الکبیر، ۱۴۲۰ق، ج۲۳، ص۳۳۸؛ ابن‌اثیر، اسدالغابة، ۱۴۰۹ق، ج۶، ص۱۹۱.</ref> اگر چه این گزارش در روایت‌های مختلفی از اهل‌سنت ذکر شده، به گفته [[سید جعفر مرتضی عاملی]] تاریخ‌پژوه شیعه، تقریباً همه این روایت‌ها را خود عایشه بیان کرده است.<ref>عاملی، حدیث‌الافک، ۱۴۳۹ق، ص۹۰.</ref> برخی محققان معتقدند عایشه با طرح برخی از مسائل، این ماجرا را به حادثه‌ای شخصی تنزل داده <ref>جعفرنیا، «بررسی و نقد گزارش‌های حادثه افک»، ص۵۲.</ref> و بیش از حد، به خود توجه کرده و برای خود فضیلت‌سازی کرده است.<ref>حسینیان مقدم، «بررسی تاریخی‌ـ‌تفسیری حادثه افک»، ص۱۶۱.</ref> همین امر هم سبب شده شیعیان در صحت این ماجرا تردید کنند.<ref>جعفرنیا، «بررسی و نقد گزارش‌های حادثه افک»، ص۵۲؛ حسینیان مقدم، «بررسی تاریخی‌ـ‌تفسیری حادثه افک»، ص۱۶۱.</ref> بر این اساس گفته‌اند حتی اگر آیات افک درباره عایشه نازل شده باشد، این امر تنها بر پاکدامنی او دلالت دارد و فضیلت دیگری را برای او ثابت نمی‌کند.<ref>حسینیان مقدم، «بررسی تاریخی‌ـ‌تفسیری حادثه افک»، ص۱۶۰.</ref> | ||
=== گزارش دوم: تهمت به ماریه قبطیه === | === گزارش دوم: تهمت به ماریه قبطیه === | ||
مرتبط دانستن نزول آیات افک به ماجرای ماریه، نخستین‌بار در کتاب [[تفسیر علی بن ابراهیم قمی]] نقل شده است.<ref>حسینیان مقدم، «بررسی | مرتبط دانستن نزول آیات افک به ماجرای ماریه، نخستین‌بار در کتاب [[تفسیر علی بن ابراهیم قمی]] نقل شده است.<ref>حسینیان مقدم، «بررسی تاریخی‌ـ‌تفسیری حادثه افک»، ص۱۶۶.</ref> بر اساس روایتی که [[علی بن ابراهیم قمی]] از [[امام محمد باقر علیه السلام|امام باقر(ع)]] نقل کرده، [[عایشه]] به [[ماریه دختر شمعون|ماریه قبطیه]] تهمت زد که با فردی به نام جَریح قِبطی ارتباط نامشروع برقرار کرده است.<ref>قمی، تفسیرالقمی، ۱۳۶۳ش، ج۲، ص۹۹.</ref> مطابق این گزارش، هنگامی که پیامبر(ص) از مرگ فرزندش [[ابراهیم فرزند پیامبر|ابراهیم]] غمگین بود، با این سخن عایشه روبه‌رو شد که «از مرگ ابراهیم ناراحت نباش؛ چرا که او فرزند جَریح بوده است».<ref>قمی، تفسیرالقمی، ۱۳۶۳ش، ج۲، ص۹۹.</ref> به همین دلیل پیامبر(ص) از امام علی(ع) خواست جریح را به قتل برساند.<ref>قمی، تفسیرالقمی، ۱۳۶۳ش، ج۲، ص۹۹.</ref> جریح که از قصد امام علی آگاه شده بود، به بالای درختی فرار کرد<ref>قمی، تفسیرالقمی، ۱۳۶۳ش، ج۲، ص۹۹.</ref> و در این هنگام، لباسش کنار رفت و علی(ع) متوجه شد آلت تناسلی ندارد.<ref>قمی، تفسیرالقمی، ۱۳۶۳ش، ج۲، ص۹۹.</ref> بدین ترتیب تهمت ارتباط نامشروع از ماریه برداشته و آیات افک نازل شد.<ref>قمی، تفسیرالقمی، ۱۳۶۳ش، ج۲، ص۹۹.</ref> | ||
گفته شده از علمای شیعه، تنها عالمان دوره‌های اخیر آیه افک را مربوط به ماجرای ماریه دانسته‌اند.<ref>خشن، ابحاث حول السیدة عایشه، ۱۴۳۸ق، ص۲۵۸.</ref> از جمله این عالمان می‌توان به [[سید ابوالقاسم خویی]]،<ref>خویی، صراط‌النجاة، ۱۴۱۶ق، ج۱، ص۴۶۳.</ref> [[سید جعفر مرتضی عاملی]]<ref>عاملی، حدیث‌الافک، ۱۴۳۹ق، ص۳۸۱-۳۸۲.</ref> و [[سید مرتضی عسکری]]<ref>عسکری، احادیث ام‌المؤمنین عایشه، ۱۴۲۵ق، ج۲، ص۱۸۶-۱۸۷.</ref> اشاره کرد. [[شیخ مفید]] که رساله مستقلی در موضوع حدیث ماریه، با نام [[رسالة حول خبر ماریة (کتاب)|رِسالةٌ حَولَ خَبَرِ ماریة]]، نوشته است، این حدیث را مسلّم دانسته و معتقد است همه علما این روایت را ثابت می‌دانند؛<ref>شیخ مفید، رسالة حول خبر ماریه، ۱۴۱۳ق، ص۱۸.</ref> ولی در حدیثی که او نقل کرده، به نازل شدن آیات افک اشاره نشده است؛<ref>خشن، ابحاث حول السیدة عایشه، ۱۴۳۸ق، ص۲۵۴.</ref> چنان‌که در منابع متعدد دیگری، ماجرای ماریه بدون اشاره به نزول آیات افک بیان شده است؛ از جملهٔ این منابع، [[الامالی (سید مرتضی)|امالی سیدِ مرتضی]]،<ref>سید مرتضی، امالی‌المرتضی، ۱۹۹۸م، ج۱، ص۷۷.</ref> [[الهدایة الکبری (کتاب)|الهدایة الکبری]]،<ref>خصیبی، الهدایة الکبری، ۱۴۱۹ق، ص۲۹۷-۲۹۸.</ref> [[دلائل الامامة (کتاب)|دلائل‌الامامه]]<ref>طبری، دلائل‌الامامه، ۱۴۱۳ق، ص۳۸۶-۳۸۷.</ref> و [[مناقب آل ابی‌طالب (کتاب)|المناقب]]<ref>ابن‌شهر آشوب، المناقب، ۱۳۷۹ق، ج۲، ص۲۲۵.</ref> است. علمای اهل‌سنت ذیل آیات افک، روایت مربوط به تهمت‌زدن منافقان به عایشه را نقل کرده‌اند؛ با این حال، اتهام به ماریه در منابع اهل‌تسنن نیز آمده است که برخی از آنها عبارت است از: [[صحیح مسلم (کتاب)|صحیح مسلم]]،<ref>مسلم، صحیح مسلم، دار احیاء التراث العربی، ج۴، ص۲۱۳۹.</ref> الطبقات الکبری،<ref>ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۸، ص۱۷۲.</ref> اَنساب‌الاَشراف،<ref>بلاذری، انساب‌الاشراف، ۱۹۵۹م، ج۱، ص۴۵۰.</ref> [[المستدرک علی الصحیحین|المُستدرَکُ علی الصَّحیحَین]]<ref>حاکم نیشابوری، المستدرک علی الصحیحین، ۱۴۱۱ق ج۴، ص۴۱.</ref> و صَفوةالصَّفوة.<ref>ابن‌جوزی، صفوةالصفوة، ۱۴۲۱ق، ج۱، ص۳۴۵.</ref> | گفته شده از علمای شیعه، تنها عالمان دوره‌های اخیر آیه افک را مربوط به ماجرای ماریه دانسته‌اند.<ref>خشن، ابحاث حول السیدة عایشه، ۱۴۳۸ق، ص۲۵۸.</ref> از جمله این عالمان می‌توان به [[سید ابوالقاسم خویی]]،<ref>خویی، صراط‌النجاة، ۱۴۱۶ق، ج۱، ص۴۶۳.</ref> [[سید جعفر مرتضی عاملی]]<ref>عاملی، حدیث‌الافک، ۱۴۳۹ق، ص۳۸۱-۳۸۲.</ref> و [[سید مرتضی عسکری]]<ref>عسکری، احادیث ام‌المؤمنین عایشه، ۱۴۲۵ق، ج۲، ص۱۸۶-۱۸۷.</ref> اشاره کرد. [[شیخ مفید]] که رساله مستقلی در موضوع حدیث ماریه، با نام [[رسالة حول خبر ماریة (کتاب)|رِسالةٌ حَولَ خَبَرِ ماریة]]، نوشته است، این حدیث را مسلّم دانسته و معتقد است همه علما این روایت را ثابت می‌دانند؛<ref>شیخ مفید، رسالة حول خبر ماریه، ۱۴۱۳ق، ص۱۸.</ref> ولی در حدیثی که او نقل کرده، به نازل شدن آیات افک اشاره نشده است؛<ref>خشن، ابحاث حول السیدة عایشه، ۱۴۳۸ق، ص۲۵۴.</ref> چنان‌که در منابع متعدد دیگری، ماجرای ماریه بدون اشاره به نزول آیات افک بیان شده است؛ از جملهٔ این منابع، [[الامالی (سید مرتضی)|امالی سیدِ مرتضی]]،<ref>سید مرتضی، امالی‌المرتضی، ۱۹۹۸م، ج۱، ص۷۷.</ref> [[الهدایة الکبری (کتاب)|الهدایة الکبری]]،<ref>خصیبی، الهدایة الکبری، ۱۴۱۹ق، ص۲۹۷-۲۹۸.</ref> [[دلائل الامامة (کتاب)|دلائل‌الامامه]]<ref>طبری، دلائل‌الامامه، ۱۴۱۳ق، ص۳۸۶-۳۸۷.</ref> و [[مناقب آل ابی‌طالب (کتاب)|المناقب]]<ref>ابن‌شهر آشوب، المناقب، ۱۳۷۹ق، ج۲، ص۲۲۵.</ref> است. علمای اهل‌سنت ذیل آیات افک، روایت مربوط به تهمت‌زدن منافقان به عایشه را نقل کرده‌اند؛ با این حال، اتهام به ماریه در منابع اهل‌تسنن نیز آمده است که برخی از آنها عبارت است از: [[صحیح مسلم (کتاب)|صحیح مسلم]]،<ref>مسلم، صحیح مسلم، دار احیاء التراث العربی، ج۴، ص۲۱۳۹.</ref> الطبقات الکبری،<ref>ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۸، ص۱۷۲.</ref> اَنساب‌الاَشراف،<ref>بلاذری، انساب‌الاشراف، ۱۹۵۹م، ج۱، ص۴۵۰.</ref> [[المستدرک علی الصحیحین|المُستدرَکُ علی الصَّحیحَین]]<ref>حاکم نیشابوری، المستدرک علی الصحیحین، ۱۴۱۱ق ج۴، ص۴۱.</ref> و صَفوةالصَّفوة.<ref>ابن‌جوزی، صفوةالصفوة، ۱۴۲۱ق، ج۱، ص۳۴۵.</ref> | ||