پرش به محتوا

برهان نظم: تفاوت میان نسخه‌ها

۵۹ بایت اضافه‌شده ،  ‏۱۰ ژوئیهٔ ۲۰۲۳
بدون خلاصۀ ویرایش
جز (جایگزینی متن - '== پانویس ==↵{{پانویس|اندازه=ریز|۳}}' به '== پانویس == {{پانوشت}} == یادداشت == {{یادداشت‌ها}}')
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۱: خط ۱:
{{اعتقادات شیعه}}
{{اعتقادات شیعه}}
'''برهان نظم''' ساده‌ترین و عمومی‌ترین برهانی است که برای [[برهان‌های اثبات خدا|اثبات وجود خداوند]] ارائه شده است. [[قرآن]] از موجودات جهان به عنوان «آیات» یعنی علائم و نشانه‌هایی از [[خدا|خداوند]] یاد می‌کند. در این برهان به‌طور خلاصه، نظم و نِظام اشیاء را دلیل و نشانه‌ای بر وجود نیروی نظم‌دهنده‌ای دانسته‌اند.
'''برهان نظم''' ساده‌ترین و عمومی‌ترین برهانی است که برای [[اثبات خدا|اثبات وجود خداوند]] ارائه شده است. [[قرآن]] از موجودات جهان به عنوان «آیات» یعنی علائم و نشانه‌هایی از [[خدا|خداوند]] یاد می‌کند. در این برهان به‌طور خلاصه، نظم و نِظام اشیاء را دلیل و نشانه‌ای بر وجود نیروی نظم‌دهنده‌ای دانسته‌اند.


این برهان از عالم طبیعت برای رسیدن به وجود خداوند استفاده می‌کند و از آنجا که عالم طبیعت، نظم و ساختار موجود در آن برای همگان قابل فهم است و نیاز به دانستنی‌های تخصصی و فلسفی ندارد، از دیگر براهین اثبات خدا، برای عموم قابل استفاده‌تر است. این برهان، در متون کلامی و دینی، طرفداران و مؤیدهای بیشتری نسبت به سایر براهین دارد. این برهان مخالفانی نیز به‌خصوص در چند قرن اخیر داشته است.
این برهان از عالم طبیعت برای رسیدن به وجود خداوند استفاده می‌کند و از آنجا که عالم طبیعت، نظم و ساختار موجود در آن برای همگان قابل فهم است و نیاز به دانستنی‌های تخصصی و فلسفی ندارد، از دیگر براهین اثبات خدا، برای عموم قابل استفاده‌تر است. این برهان، در متون کلامی و دینی، طرفداران و مؤیدهای بیشتری نسبت به سایر براهین دارد. این برهان مخالفانی نیز به‌خصوص در چند قرن اخیر داشته است.
خط ۱۱: خط ۱۱:
بر اساس این برهان، نظم و سامان خاصی که بر کل جهان به صورت کلی حاکم است، انسان‌ها را به وجود خداوند رهنمون می‌کند. خدایی که آفریننده و تدبیر کننده جهان است.{{مدرک}}
بر اساس این برهان، نظم و سامان خاصی که بر کل جهان به صورت کلی حاکم است، انسان‌ها را به وجود خداوند رهنمون می‌کند. خدایی که آفریننده و تدبیر کننده جهان است.{{مدرک}}


ویژگی خاصی که این برهان نسبت به سایر براهین اثبات خدا دارد، این است که نسبت به بقیه استدلال‌ها، فهم آن برای عموم مردم راحت‌تر است.{{مدرک}} سادگی استدلال و دور بودن از مناقشات عقلی، ویژگی مشترک در بیان‌های مختلف آن است، چنان‌که اختلاف مبانی اعتقادی تأثیری در نوع تقریر این برهان ندارد.{{مدرک}}
ویژگی خاصی که این برهان نسبت به سایر [[برهان‌های اثبات خدا|براهین اثبات خدا]] دارد، این است که نسبت به بقیه استدلال‌ها، فهم آن برای عموم مردم راحت‌تر است.{{مدرک}} سادگی استدلال و دور بودن از مناقشات عقلی، ویژگی مشترک در بیان‌های مختلف آن است، چنان‌که اختلاف مبانی اعتقادی تأثیری در نوع تقریر این برهان ندارد.{{مدرک}}


==مایه‌های اصلی برهان نظم در سنت اسلامی==
==مایه‌های اصلی برهان نظم در سنت اسلامی==
خط ۶۷: خط ۶۷:


==پیشینه==
==پیشینه==
در برخی منابع متقدم اسلامی، این برهان به نام دلیل اتقان صنع نامیده شده است و در اصل برای اثبات صفاتی چون علم و حکمت الهی به کار رفته است نه اثبات وجود خدا.<ref>نگاه کنید: اشعری، ص۱۰؛ غزالی، احیاء، ج۱، ص۱۲۹</ref>
در برخی منابع متقدم اسلامی، این برهان به نام دلیل اتقان صنع نامیده شده است و در اصل برای اثبات صفاتی چون علم و حکمت الهی به کار رفته است نه [[اثبات خدا|اثبات وجود خدا]].<ref>نگاه کنید: اشعری، ص۱۰؛ غزالی، احیاء، ج۱، ص۱۲۹</ref>


سابقه این نوع برهان به پیش از دوره‌ای باز می‌گردد که استدلالهای عقلی پیچیده‌تری همانند [[برهان حدوث]] رواج یافت.{{مدرک}}
سابقه این نوع برهان به پیش از دوره‌ای باز می‌گردد که استدلالهای عقلی پیچیده‌تری همانند [[برهان حدوث]] رواج یافت.{{مدرک}}
خط ۹۱: خط ۹۱:


====نزد فلاسفه مسلمان====
====نزد فلاسفه مسلمان====
بر خلاف متکلمان، [[فلسفه اسلامی|فلاسفه مسلمان]] در اثبات وجود [[خدا|خداوند]]، از این برهان کمتر بهره گرفته‌اند، هرچند مسئله نظم جهان را در مسئله [[علم الهی|علم]] و [[حکمت الهی|حکمت]] الهی و در بیان آموزه‌هایی چون عنایت و نظام احسن به کار برده‌اند.<ref>ابن سینا، المبدأ، ص۸۸ -۹۰</ref><ref> صدرالدین، الاسفار، ج۷، ص۱۰۶</ref><ref>صدرالدین، المبدأ، ص۱۲۴</ref> اما این اندیشه در فلسفه کِندی و ابن رُشد برای اثبات وجود خدا به کار گرفته شده است. بر اساس نظر فلاسفه اسلامی مخالف این برهان، برهان نظم را می‌توان تکمیل کننده برهان‌هایی چون [[برهان وجوب و امکان|وجوب و امکان]] برای اثبات وجود خدا دانست و از آن برای شناخت [[صفات خداوند|صفات]] [[خدا| واجب متعال]] بهره گرفت.{{مدرک}}
بر خلاف متکلمان، [[فلسفه اسلامی|فلاسفه مسلمان]] در [[اثبات خدا|اثبات وجود خداوند]]، از این برهان کمتر بهره گرفته‌اند، هرچند مسئله نظم جهان را در مسئله [[علم الهی|علم]] و [[حکمت الهی|حکمت]] الهی و در بیان آموزه‌هایی چون عنایت و نظام احسن به کار برده‌اند.<ref>ابن سینا، المبدأ، ص۸۸ -۹۰</ref><ref> صدرالدین، الاسفار، ج۷، ص۱۰۶</ref><ref>صدرالدین، المبدأ، ص۱۲۴</ref> اما این اندیشه در فلسفه کِندی و ابن رُشد برای اثبات وجود خدا به کار گرفته شده است. بر اساس نظر فلاسفه اسلامی مخالف این برهان، برهان نظم را می‌توان تکمیل کننده برهان‌هایی چون [[برهان وجوب و امکان|وجوب و امکان]] برای اثبات وجود خدا دانست و از آن برای شناخت [[صفات خداوند|صفات]] [[خدا| واجب متعال]] بهره گرفت.{{مدرک}}


برخی نیز چون [[عبدالله جوادی آملی]] در کتاب ''تبیین براهین اثبات خدا'' چند اشکال به این برهان وارد کرده، ارزش برهانی آن را زیر سؤال می‌برد. البته وی در پایان ارزش جدلی آن را می‌پذیرد.<ref>جوادی آملی عبدالله، تبیین براهین اثبات خدا، صص ۲۲۷ - ۲۴۳</ref>
برخی نیز چون [[عبدالله جوادی آملی]] در کتاب ''تبیین براهین اثبات خدا'' چند اشکال به این برهان وارد کرده، ارزش برهانی آن را زیر سؤال می‌برد. البته وی در پایان ارزش جدلی آن را می‌پذیرد.<ref>جوادی آملی عبدالله، تبیین براهین اثبات خدا، صص ۲۲۷ - ۲۴۳</ref>
خط ۱۲۴: خط ۱۲۴:
در مقابل، [[فلسفه|فلاسفه]] دیگری قرار دارند که اعتبار این برهان را زیر سوال برده‌اند. این افراد نقدهایی را بر این برهان وارد کرده‌اند، نقدهایی که یا به صورت جزیی به قسمتی از مقدمات این برهان وارد شده است یا به صورت کلی، بیان می‌کند برفرض مقدمات استدلال صحیح باشد، نتیجه‌ای که گرفته می‌شود، با آنچه فلاسفه و [[دین|دین داران]] به دنبال آن بوده‌اند متفاوت است.
در مقابل، [[فلسفه|فلاسفه]] دیگری قرار دارند که اعتبار این برهان را زیر سوال برده‌اند. این افراد نقدهایی را بر این برهان وارد کرده‌اند، نقدهایی که یا به صورت جزیی به قسمتی از مقدمات این برهان وارد شده است یا به صورت کلی، بیان می‌کند برفرض مقدمات استدلال صحیح باشد، نتیجه‌ای که گرفته می‌شود، با آنچه فلاسفه و [[دین|دین داران]] به دنبال آن بوده‌اند متفاوت است.


برخی از کسانی که اعتبار و دقت این برهان برای اثبات خدا را نپذیرفته‌اند، هیچ‌گاه منکر وجود [[علت|علتی]] که پدیده‌ها را منظم می‌کند، نبوده‌اند، بلکه اختلاف آنان با موافقان این برهان در این است که منکران وجود [[خدا]] نظم موجود در عالم را نتیجه و دستاورد عوامل درونی طبیعت می‌دانند نه موجودی بیرون از نهاد طبیعت. از اینجاست که برخی معتقدند برهان نظم به لحاظ فلسفی در اثبات وجود مبدئی بی‌نیاز از طبیعت ناتوان است.
برخی از کسانی که اعتبار و دقت این برهان برای [[اثبات خدا]] را نپذیرفته‌اند، هیچ‌گاه منکر وجود [[علت|علتی]] که پدیده‌ها را منظم می‌کند، نبوده‌اند، بلکه اختلاف آنان با موافقان این برهان در این است که منکران وجود [[خدا]] نظم موجود در عالم را نتیجه و دستاورد عوامل درونی طبیعت می‌دانند نه موجودی بیرون از نهاد طبیعت. از اینجاست که برخی معتقدند برهان نظم به لحاظ فلسفی در اثبات وجود مبدئی بی‌نیاز از طبیعت ناتوان است.


در میان مخالفان اعتبار این برهان، افرادی چون [[دیوید هیوم|هیوم]]، [[ایمانوئل کانت|کانت]]، [[ریچارد داوکینز|داوکینز]] و [[فرانسوا ولتر|ولتر]] قرار دارند.
در میان مخالفان اعتبار این برهان، افرادی چون [[دیوید هیوم|هیوم]]، [[ایمانوئل کانت|کانت]]، [[ریچارد داوکینز|داوکینز]] و [[فرانسوا ولتر|ولتر]] قرار دارند.
Automoderated users، confirmed، protected، templateeditor
۲٬۳۸۴

ویرایش