آقابزرگ تهرانی: تفاوت میان نسخه‌ها

'''محمدمحسن بن علی منزوی تهرانی''' معروف به‌'''آقابزرگ تهرانی''' ([[سال ۱۲۹۳ هجری قمری|۱۲۹۳]]-[[سال ۱۳۸۹ هجری قمری|۱۳۸۹ق]]) [[فقیه]] و کتاب‌شناس [[شیعه]] بود. از او آثار متعددی به جا مانده است که مهم‌ترین آنها دو کتاب دائره المعارفی ''[[الذریعة الی تصانیف الشیعة]]'' در معرفی کتاب‌ها و آثار شیعه و ''[[طبقات اعلام الشیعه]]'' در شرح احوال و آثار عالمان و رجال شیعه از قرن چهارم تا چهاردهم قمری است.

آقا بزرگ از ۷ سالگی (۱۳۰۰ق) در محله خود «پامنار» به مکتب‌خانه رفت و دروس متداول آن زمان را فراگرفت و از ۱۰ سالگی در مدرسهٔ دانگی، تحصیلات مقدماتی حوزه را آغاز نمود. محل تحصیل بعدی او [[مدرسه علمیه مروی (تهران)]] بود که از سال ۱۳۰۹ علاوه بر مدرسه دانگی {{یادداشت |از مدارس پراعتبار عصر ناصری است. مؤسس این مدرسه سید جعفر لاریجانی است. محمدتقی فلسفی، خاطرات و مبارزات حجةالاسلام فلسفی، تهران ۱۳۷۶ ش.}} در کلاس‌های آنجا نیز شرکت می‌نمود.<ref>آقابزرگ تهرانی، «زندگی‌نامه خود نوشت آقا بزرگ»، ص۴۱–۴۳</ref> آقا بزرگ در این دوران ادبیات عرب را نزد [[سید محمدعلی شاه عبدالعظیمی]]، [[شیخ محمدحسین خراسانی]] و [[شیخ محمدباقر معزالدوله]]، [[منطق]] را نزد میرزامحمد قمی، [[فقه]] و [[اصول]] را نزد [[سیدعبدالکریم لاهیجی]]، [[سیدمحمدتقی گرکانی]] و [[شیخ علی نوری ایلکایی]] آموخت و دروس [[ریاضیات]] و [[هیئت]] را نزد شیخ علی نوری و [[میرزا ابراهیم زنجانی]] فرا گرفت.<ref>آقابزرگ تهرانی، «زندگی‌نامه خود نوشت آقا بزرگ»، ص۴۲–۴۴؛ منزوی، علی نقی، «الذریعه و آقا بزرگ تهرانی»، ص۱۱۶و۱۱۷</ref> همچنین به مطالعاتی در تاریخ ادبیات و [[رجال]] حدیث پرداخت.<ref>منزوی، «الذریعه و آقابزرگ تهرانی»، ص۱۱۷</ref>

آقا بزرگ در سال ۱۳۱۵ق به قصد ادامه تحصیل به [[نجف]] رفت و در این شهر نزد [[میرزا حسین نوری]]، [[محمدطه نجف]]، [[سید مرتضی کشمیری]]، [[میرزا حسین خلیلی]]، [[آخوند خراسانی|آخوند ملا محمّد کاظم خراسانی]]، [[سید احمد حائری تهرانی]] (مشهور به سید احمد کربلایی)، [[میرزا محمدعلی چهاردهی]]، [[سید محمد کاظم طباطبائی یزدی]]، [[شیخ الشریعة اصفهانی|شیخ الشریعه اصفهانی]]، [[شیخ آقا رضا تبریزی]] و [[شیخ احمد شیرازی]]، معروف به «شانه ساز» به کسب دانش پرداخت.<ref>صحتی سردرودی، آقابزرگ تهرانی اقیانوس پژوهش، ۱۳۷۶ش، ص۳۷–۵۰.</ref>

آقابزرگ در سال ۱۳۲۹ق به [[سامرا]] رفت و در درس آیة الله [[محمدتقی شیرازی]] (م ۱۳۳۸ق) معروف به میرزای شیرازی دوم شرکت جست.<ref>آقابزرگ تهرانی، «زندگی‌نامه خود نوشت آقا بزرگ»، ص۴۶</ref> همچنین از ۲۵ ذی القعده همین سال کار نگارش موسوعه کتابشناسی [[الذریعه]] را که به معرفی تصانیف شیعه می‌پردازد، آغاز نمود.<ref>آقابزرگ تهرانی، الذریعه، ۱۴۰۳ق، ج۱۰، ص۲۶</ref> او اواخر سال ۱۳۳۵ق به [[کاظمین]] نقل مکان نمود و دو سال در آنجا اقامت داشت و دوباره در سال ۱۳۳۷ق به سامراء بازگشت و این بار تا ۱۳۵۵ق در آنجا اقامت نمود.<ref>آقابزرگ تهرانی، «زندگی‌نامه خود نوشت آقا بزرگ»، ص۴۶</ref> آقابزرگ در مدت اقامت در سامرا در این مدت هر سال دو یا سه بار به نجف اشرف و سایر شهرهای عراق مسافرت می‌نمود و کتاب‌های کتابخانه‌های عمومی و شخصی را دیده، بر الذریعه می‌افزود.<ref>آقابزرگ تهرانی، الذریعه، ۱۴۰۳ق، ج۱۰، ص۲۶</ref>

شیخ آقابزرگ در سال ۱۳۵۵ق. به دنبال کشته شدن [[شیخ هادی تهرانی]] از دوستان نزدیک او به دست متعصبان ضد [[شیعه]] و ضد ایرانی [[سامرا]]، اقامت بیشتر در آنجا را به مصلحت ندیده، به نجف بازگشت.<ref>منزوی، «الذریعه و آقا بزرگ تهرانی»، ص۱۱۸</ref>او در آنجا با کمک مالی عمویش حاج حبیب الله محسنی تاجر، چاپخانه‌ای به نام «مطبعة السعاده» بر پا نمود تا کتاب خود را به چاپ برساند. ولی دولت پادشاهی [[عراق]] به عذر اینکه ایشان ایرانی هستند مانعشان گردید. و او ناچار شد چاپخانه را بفروشد و کتابش را برای چاپ به مطبعة الغری در نجف بسپارد. سه جلد از الذریعه در این مطبعه چاپ شد ولی شروع جنگ جهانی و گرانی وسایل طبع او را بر آن داشت که فرزندش [[علینقی منزوی|علینقی]] را برای چاپ بقیه مجلدات [[الذریعه]] به [[ایران]] بفرستد. به این صورت بقیه مجلدات الذریعه با پیگیری‌های علینقی منزوی و بعداً برادرش احمد در ایران به چاپ رسید.<ref>آقابزرگ تهرانی، الذریعه، ۱۴۰۳ق، ج۱۰، ص۲۷؛ منزوی، «الذریعه و آقا بزرگ تهرانی»، ص۱۱۸</ref>

آقابزرگ از بسیاری از محدثین مذاهب گوناگون [[اجازه نقل حدیث]] یافته است:

* [[الذریعة الی تصانیف الشیعة]]، شامل ۲۶ جلد که جزء نهم آن در ۴ مجلد است، و میان سال‌های ۱۳۵۷–۱۳۹۷ق/۱۹۳۸–۱۹۷۷م در نجف و بیروت به چاپ رسیده است.

* [[مصفی المقال فی مصنفی علم الرجال]]، تهران، [[سال ۱۳۳۷ هجری شمسی|۱۳۳۷ش]]

آقابزرگ تهرانی، کتابخانه‌ای جامع داشت که دارای بیش از ۵۰۰۰ جلد کتاب، در تاریخ، زیست‌نامه، فهرست‌های عمومی، فهرست‌های خصوصی، دایرة المعارف‌ها و… بود. در طول حیات وی، طلاب و اهل مطالعه و تحیق از این کتابخانه بهره می‌بردند. خود شیخ با کهولت سن و اشتغال بسیار و ضعف پیری مراجعان را راهنمایی و به آنان کمک می‌کرد. این کتابخانه را وی به سال ۱۳۵۴ق. تأسیس کرده بود. برای اینکه کتابخانه از پراکندگی و تلف شدن مصون ماند، آقابزرگ در سال ۱۳۷۵ق. آ ن را [[وقف]] کرد. سپس در سال ۱۳۸۰ق. در وقف‌نامه تجدید نظر کرد، و در وقف‌نامه‌ای که به خط خود وی نوشته شده است قید کرد که اگر برای متولیان و متصدیان، امکان نگهداشت آن منتفی شد، کتابخانه را منتقل کنند و به [[کتابخانه امیرالمؤمنین]] واگذارند.<ref>حکیمی، حماسه غدیر، ص۳۱۵و۳۱۶.</ref>