واقعه غدیر: تفاوت میان نسخه‌ها

'''واقعه غدیر''' از مهم‌ترین وقایع تاریخ [[اسلام]] است که در آن، [[پیامبر اسلام(ص)]] هنگام بازگشت از [[حجة الوداع]] در [[۱۸ ذی‌الحجه]] [[سال دهم قمری]] در [[غدیر خم]]، [[امام علی(ع)]] را جانشین خود معرفی کرد. حاضران در آن واقعه که بزرگان [[صحابه]] نیز در میان‌شان بودند، با امام علی(ع) [[بیعت]] کردند.

این معرفی بنا به دستور [[خدا]] در [[آیه تبلیغ]] بود. این [[آیه]] به پیامبر(ص) دستور می‌داد آنچه [[خداوند]] بر او نازل کرده، ابلاغ کند و اگر این کار را نکند، [[رسالت|رسالتش]] را انجام نداده است. پس از واقعه غدیر [[آیه اکمال]] نازل شد که می‌گفت: «امروز دین شما را کامل نمودم و نعمت خود را بر شما تمام کردم و دین اسلام را برای شما پسندیدم.»

[[معصومان]] به [[حدیث غدیر]] استناد کرده‌اند و شاعران بسیاری از دوران امام علی(ع) درباره آن شعر سروده‌اند. از مهم‌ترین آثار درباره این واقعه، کتاب [[الغدیر فی الکتاب و السنة و الادب (کتاب)| الغدیر]] از [[علامه امینی]] است. پیامبر(ص) و دیگر [[معصومان]] این روز را عید خوانده‌اند و مسلمانان، به‌ویژه [[شیعیان]] این روز را جشن می‌گیرند.

پیامبر(ص) در [[ذیقعده]] [[سال ۱۰ قمری]] همراه هزاران نفر برای انجام [[مناسک حج]] از [[مدینه]] به طرف [[مکه]] حرکت کرد.<ref>طبرسی، الاحتجاج، ۱۴۰۳ق، ج۱، ص۵۶؛  طوسی، تهذیب الاحکام، ۱۴۰۷ق، ج۵، ص۴۷۴؛ طبری، تاریخ الطبری، ۱۳۸۷ق، ج۳، ص۱۴۸.</ref> این سفر رسول خدا(ص)، [[حجة الوداع]]، حجة الاسلام و حجة البلاغ نامیده می‌شود. در آن ماه [[امام علی(ع)]] برای تبلیغ اسلام در [[یمن]] بود<ref>حلبی، السيرة الحلبية، ۱۴۲۷ق، ج۳، ص۳۶۸، ۳۶۹.</ref> و هنگامی که از تصمیم پیامبر(ص) برای سفر حج آگاه شد، همراه عده‌ای به سمت مکه حرکت نمود و پیش از آغاز [[حج#مناسک_حج|مناسک]]، به رسول‌ خدا(ص) پیوست.<ref>مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۱۷۱.</ref>  

مسلمانان حج‌گزار [[پنج شنبه]] [[۱۸ ذی الحجه]] به [[غدیر خم]] رسیدند و پیش از جدایی اهالی [[شام]]، [[مصر]] و [[عراق]] از جمعیت، [[جبرئیل]] آیه تبلیغ را بر [[پیامبر(ص)]] نازل کرد و از جانب [[خداوند]]، به رسول خدا(ص) امر نمود تا [[علی(ع)]] را به عنوان [[ولایت|ولی]] و [[وصی]] بعد از خود، به مردم معرفی کند.<ref>قمی، تفسیر القمی، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۱۷۹؛ عیاشی، تفسیر العیاشی، ۱۳۸۰ق، ج۱، ص۳۳۲.</ref>

پس از نزول این [[آیه]]، پیامبر(ص) دستور توقف کاروان را صادر نمود و گفت آنانی که پیشاپیش حرکت می‌کنند، به محل [[غدیر]] بازگردند و کسانی که عقب مانده‌اند، به کاروان در [[غدیر خم]]، ملحق شوند.<ref>نسائی، سنن الکبری، ۱۴۱۱ق، ج۵، ص۱۳۵.</ref>

:::«حمد و ستایش مخصوص خداوند است و از او یاری می‌خواهیم و به او ایمان داریم و از شر نفس‌هایمان و زشتی‌های کردارمان، به او پناه می‌بریم... خداوند لطیف و خبیر مرا خبر داد که من به زودی (به سوی او) فرا خوانده می‌شوم و (دعوت او را) اجابت خواهم نمود... من پیش از شما در کنار حوض ([[حوض کوثر]]) حاضر می‌گردم و شما در کنار آن بر من وارد می‌گردید، پس بنگرید که پس از من چگونه درباره [[ثقلین]] رفتار می‌کنید؛ ثقل اکبر [[قرآن|کتاب خدا]]ست... و ثقل دیگر، [[اهل بیت|عترت]] من است...»

هنوز جمعیت متفرق نشده بودند که دوباره [[جبرئیل]] نازل شد و از جانب [[خداوند]]، [[آیه]] سوم [[سوره مائده]] نازل شد که به [[آیه اکمال]] مشهور است. در بخشی از آیه آمده است: «الْیوْمَ أَکمَلْتُ لَکمْ دینَکمْ وَ أَتْمَمْتُ عَلَیکمْ نِعْمَتی وَ رَضیتُ لَکمُ الْإِسْلامَ دیناً؛ امروز دین شما را کامل نمودم و نعمت خود را بر شما تمام کردم و [[دین اسلام]] را برای شما پسندیدم.»

{{اصلی|حدیث تهنیت}}

پیامبر(ص) نیز دستور داد خیمه‌ای برای علی(ع) برپا کردند و به مسلمانان فرمان داد دسته دسته خدمت ایشان برسند و به عنوان [[امیرالمؤمنین (لقب)|امیرمؤمنان]] به او سلام دهند و همه مردم حتی [[همسران پیامبر|همسران رسول خدا(ص)]] و همسران مسلمانان، دستور پیامبر(ص) را عملی ساختند.<ref>مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۱۷۶.</ref>

درباره تعداد افراد حاضر در [[غدیر خم]] اختلاف‌نظر است. تعداد حاضران را ده هزار نفر،<ref>عیاشی، کتاب التفسیر، ۱۳۸۰ق، ج۱، ص۳۳۲.</ref> دوازده هزار نفر،<ref>عیاشی، کتاب التفسیر، ۱۳۸۰ق، ج۱، ص۳۲۹.</ref> هفده هزار نفر،<ref>شعیری، جامع الاخبار، المطبعة الحیدریة، ص۱۰.</ref> هفتاد هزار نفر<ref>طبرسی، الاحتجاج، ۱۴۰۳ق، ج۱، ص۵۶.</ref> و ۱۲۰هزار نفر<ref>ابن جوزی، تذکرة الخواص، ۱۳۷۶ق، ص۳۷.</ref> گفته‌اند. برخی با توجه به گنجایش جمیعت در فضای [[غدیر خم]]، جمعیت [[مدینه]] در [[سال دهم هجری]]، در  نظر گرفتن جمعیت حاضر در [[مکه]] در [[حجة الوداع]]، گزارش مبنی بر حضور ده هزار نفر در غدیر خم را مستندتر دانسته‌اند.<ref> امام، «بررسی تعداد جمعیت حاضر در غدیر»، ص۳۸.</ref>

[[عمر بن خطاب]]،<ref>ابن کثیر، البدایة و النهایة، ۱۳۹۸ق، ج۷، ص۳۴۹.</ref> [[عثمان بن عفان]]،<ref>ابن عقده الکوفی، کتاب الولایة، ۱۴۲۴ق، ص۱۵۰.</ref> [[عایشه بنت ابوبکر]]،<ref>ابن عقده الکوفی، کتاب الولایة، ۱۴۲۴ق، ص۱۵۲.</ref> [[سلمان فارسی]]،<ref>جزری شافعی، أسنی المطالب، مکتبة الامام أمیرالمومنین، ص۴۸.</ref> [[ابوذر غفاری]]،<ref>جوینی، فرائدالسمطین، ۱۳۹۸ق، ج۱، ص۳۱۵.</ref> [[زبیر بن عوام]]،<ref>ابن عقده الکوفی، کتاب الولایة، ۱۴۲۴ق، ص۱۵۰.</ref> [[جابر بن عبدالله انصاری]]،<ref>امینی، الغدیر، مرکز الغدیر للدراسات الاسلامیة، ج۱، ص۵۷.</ref> [[عباس بن عبدالمطلب]]،<ref>جزری شافعی، أسنی المطالب، مکتبة الامام أمیرالمومنین، ص۴۸.</ref> [[ابوهریره]]<ref>جزری شافعی، أسنی المطالب، مکتبة الامام أمیرالمومنین، ص۴۸.</ref>  از صحابه‌ای بودند که در واقعه غدیر حاضر بوده و آن را بدون واسطه نقل کرده‌اند. واقعه غدیر در منابع [[شیعه]] و [[اهل سنت و جماعت|سنی]] نقل شده است. برخی از فرازهای خطبه غدیر مانند: «من کنت مولاه فهذا علی مولاه» [[تواتر|متواتر]] است.<ref>مطهری، امامت و رهبری، ۱۳۶۴ش، ص۱۱۴-۱۱۳؛ خسروی، «نقل‌های حدیث غدیر در منابع روایی قرن سوم و چهارم»، ص۱۵۴ـ۱۶۱.</ref>

طبق نظر [[تفسیر|مفسران]] شیعه<ref>طوسی، التبیان، دار احیاء التراث العربی، ج۳، ص۴۳۵، ۵۸۸؛ طباطبائی، المیزان، ۱۳۹۴ق، ج۵، ص۱۹۳-۱۹۴.</ref> و سنی،<ref>واحدی، أسباب النزول، ۱۹۹۱م، ص۱۳۹؛ حاکم الحسکانی، شواهد التنزیل، ۱۴۱۱ق، ج۱، ص۲۰۰، ۲۴۹.</ref> چند [[آیه]] در [[قرآن کریم]] درباره ماجرای غدیر در [[حجة الوداع]] نازل شده است:

#«سأل سائل بعذاب واقع للکافرین لیس له دافع»<ref>سوره معارج، آیات۱-۲.</ref> پس از آنکه [[پیامبر(ص)|پیامبر]] مسأله [[ولایت علی (ع)]] را به مردم اعلان کرد [[نعمان بن حارث فهری]] با حالت اعتراض به پیامبر گفت: ما را به توحید و قبول رسالتت و انجام جهاد و حج و روزه و نماز و زکات امر کردی، ما هم قبول کردیم. اما به این مقدار راضی نشدی تا اینکه این جوان را منصوب کردی و او را ولی ما قرار دادی. آیا این اعلام ولایت از ناحیه خودت بوده، یا از سوی خدا؟ وقتی پیامبر به او فرمود که از ناحیه خداوند است، با حالت انکار از خداوند خواست که اگر این حکم از جانب اوست، سنگی از آسمان بر سرش فرود آید. در این هنگام سنگی از آسمان بر سرش فرود آمد و او را درجا کشت و این [[آیه عذاب|آیه]] نازل شد.<ref>طبرسی، مجمع البیان، موسسه اعلمی للمطبوعات، ج۱۰، ص۵۳۰؛ قرطبی، الجامع لاحکام القرآن، ۱۳۶۴ق، ج۱۹، ص۲۷۸؛ ثعلبی، الکشف و البیان عن تفسیر القرآن، ۱۴۲۲ق، ج۱۰، ص۳۵.</ref>

[[امام ‌علی(ع)]]، [[حضرت فاطمه(س)]]، [[امام حسن(ع)]] و [[امام حسین(ع)]] به واقعه غدیر اشاره کرده‌اند. امام علی(ع) در اوایل حکومتش در [[روز رحبه]]، به منظور دفاع از حق خود و رد بر کسانی که در امر خلافت با او منازعه می‌کردند، به واقعه غدیر مناشده کرد.<ref>امینی، الغدیر، مرکز الغدیر للدراسات الاسلامیة، ج۱، ص۳۳۹.</ref> همچنین [[حضرت فاطمه(س)]] می‌فرماید: «گویی شما نمی‌دانید آنچه را که پیامبر در روز غدیرخم فرمود؟ سوگند به خدا، پیامبر در آن روز مقام [[ولایت]] و [[امامت]] را برای علی مقرر و استوار ساخت، تا رشته طمع شما را نسبت به این مقام قطع کند.» <ref>طبرسی، الاحتجاج، ۱۴۰۳ق، ج۱، ص۸۰.</ref>

مسلمانان و به‌خصوص شیعه همواره روز غدیر را از عیدهای بزرگ می‌دانند و این روز در میان ایشان به [[عید غدیر]] معروف و مشهور است. در سال ۴۸۷ق بیعت با مستعلی بن مستنصر، از حاکمان مصر در روز عید غدیر خم صورت گرفت.<ref>ابن خلکان، وفیات الاعیان، ۱۳۶۴ش، ج۱، ص۱۸۰.</ref> همچنین از [[اهل سنت و جماعت|اهل سنت]] روایت شده که هر کس روز [[۱۸ ذی الحجه]] را [[روزه]] بگیرد، خداوند [[ثواب]] روزه شصت ماه را برای او می‌نویسد.<ref>خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ۱۴۱۷ق، ج۸، ص۲۸۴.</ref>

[[رسول خدا(ص)]] فرمود : «روز غدیرخم برترین عیدهای [[امت]] من است و آن روزی است که خداوند بزرگ دستور داد که در آن روز، برادرم [[امام علی(ع)]] را به عنوان پرچمدار امتم منصوب کنم تا بعد از من، مردم توسط او هدایت شوند و آن روزی است که خداوند در آن روز، دین را تکمیل و نعمت را بر امت من تمام کرد و اسلام را به عنوان دین برای آنان پسندید.» <ref>صدوق، امالی، موسسه بعثت، ص۱۲۵</ref>

[[امام صادق(ع)]] می‌فرماید: «روز غدیرخم عید بزرگ خداست. خدا پیامبری مبعوث نکرده، مگر اینکه این روز را عید گرفته و عظمت آن را شناخته و نام این روز در آسمان، روز عهد و پیمان در زمین، روز پیمان محکم و حضور همگانی است.» <ref>حر عاملی، وسائل الشیعة، موسسه آل البیت، ج۵، ص۲۲۴.</ref> [[امام رضا(ع)]] فرمود: «روز غدیر در میان اهل آسمان مشهورتر است تا میان اهل زمین... اگر مردم ارزش این روز را می‌دانستند، بی‌تردید فرشتگان در هر روز ده بار با آنان مصافحه می‌کردند.» <ref>طوسی، مصباح المتهجد، المکتبة الاسلامیة، ج۲، ص۷۳۷.</ref>

*[[الغدیر]]، [[علامه امینی]]

*[[عبقات الانوار فی امامة الائمة الاطهار]] (حدیث الغدیر)، [[میر حامد حسین]] کنتوری لکنهویی

*همگام با پیامبر در حجة الوداع، حسین واثقی

*[[فرهنگ غدیر]]، [[جواد محدثی]] که چاپ هفتم آن از سوی نشر معروف در سال ١٣٨٦ش منتشر شده، ٦٥٤ صفحه دارد و به صورت الفبایی تنظیم شده است و محتوای کتاب شامل هر چیزی می‌شود که به نوعی مرتبط با موضوع غدیر است از موضوعات، مفاهیم و اصطلاحات، جاها، وقایع، کتابها، تا آیات و احادیث، اشخاص و اعلام، رمزها و نمادها، آداب و سنتها، گروهها و فرقه ها و ... <ref>[https://bookroom.ir/book/1326 فرهنگ غدیر] پاتوق کتاب فردا</ref>