Automoderated users، confirmed، protected، templateeditor
۴٬۶۹۵
ویرایش
آیه محاربه: تفاوت میان نسخه‌ها
←شأن نزول
جز (جایگزینی متن - '== پانویس ==↵{{پانویس۲}}' به '== پانویس == {{پانوشت}} == یادداشت == {{یادداشت‌ها}}') برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه |
|||
| خط ۳۳: | خط ۳۳: | ||
== شأن نزول == | == شأن نزول == | ||
بیشتر [[مفسران]] معتقدند که آیه مُحاربه درباره [[عرینیان|عُرَینیان]] نازل شده | بیشتر [[مفسران]] معتقدند که آیه مُحاربه درباره [[عرینیان|عُرَینیان]] نازل شده است.<ref>برای نمونه نگاه کنید به: طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۳، ص۲۹۱؛ فخر رازی، التفسیر الکبیر، ۱۴۲۰ق، ج۱۱، ص۳۴۵.</ref> عرینیان، [[مشرکان|مشرکانی]] بودند که به [[مدینه]] رفته و مسلمان شدند؛<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۳، ص۲۹۱؛ خواجه عبدالله انصاری، کشف الاسرار، ۱۳۷۱ش، ج۳، ص۱۰۳.</ref> اما از آنجا که آب و هوای [[مدینه]] با آنها سازگار نبود، مریض شدند و به‌دستور [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] از شیر شتر استفاده کرده و بهبود یافتند. آنها پس از بهبودی [[مرتد]] شده و بعد از کشتن عده‌ای از [[مسلمان|مسلمانان]]، شتران را دزدیده و از مدینه فرار کردند.<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۳، ص۲۹۱؛ خواجه عبدالله انصاری، کشف الاسرار، ۱۳۷۱ش، ج۳، ص۱۰۳.</ref> به گفتهٔ [[سید محمدحسین طباطبائی|علامه طباطبایی]]، [[امام علی علیه‌السلام|امام علی(ع)]] به دستور پیامبر(ص) آنها را دستگیر کرد و نزد پیامبر برد<ref>طباطبایی، تفسیر المیزان، ۱۳۹۰ش، ج۵، ص۳۳۱.</ref> و در این هنگام آیه محاربه نازل شد و پیامبر طبق این آیه آنها را مجازات کرد.<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۳، ص۲۹۱؛ خواجه عبدالله انصاری، کشف الاسرار، ۱۳۷۱ش، ج۳، ص۱۰۳؛ فخررازی، التفسیر الکبیر، ۱۴۲۰ق، ج۱۱، ص۳۴۵؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۴، ص۳۵۹.</ref> عده‌ای معتقدند که عرینیان فقط دزدی کرده بودند. به همین دلیل پیامبر(ص) طبق آیه فقط دست و پای آنها را قطع کرد.<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۳، ص۲۹۱؛ طباطبایی، تفسیر المیزان، ۱۳۹۰ش، ج۵، ص۳۲۶.</ref> داستان عرینیان در کتاب [[الکافی (کتاب)|کافی]] نیز به نقل از [[امام صادق علیه‌السلام|امام صادق(ع)]] آمده است.<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۷، ص۲۴۵.</ref> | ||
برای آیه محاربه، شأن نزول‌های دیگری نیز بیان شده | برای آیه محاربه، شأن نزول‌های دیگری نیز بیان شده است.<ref>برای نمونه نگاه کنید به: طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۳، ص۲۹۱؛ خواجه عبدالله انصاری، کشف الاسرار، ۱۳۷۱ش، ج۳، ص۱۰۳؛ فخررازی، التفسیر الکبیر، ۱۴۲۰ق، ج۱۱، ص۳۴۵.</ref> به‌گفته [[فخر رازی|فخر رازی]]، این آیه درباره [[بنی‌اسرائیل|قوم بنی‌اسرائیل]] نازل شد؛ زیرا در کشتن مفسدان زیاده‌روی کردند.<ref>فخررازی، التفسیر الکبیر، ۱۴۲۰ق، ج۱۱، ص۳۴۵.</ref> مفسران دیگری نیز شأن نزول‌های دیگری را احتمال داده‌اند: راهزنان، دزدان کاروان [[حج]] و [[زیارات]]، مشرکان و پیمان‌شکنان.<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۳، ص۲۹۱؛ خواجه عبدالله انصاری، کشف الاسرار، ۱۳۷۱ش، ج۳، ص۱۰۳؛ فخررازی، التفسیر الکبیر، ۱۴۲۰ق، ج۱۱، ص۳۴۵.</ref> بنابر نقل علامه طباطبایی، روایات شأن نزول این آیه در [[صحاح سته|شش کتاب معتبر اهل‌سنت]] نیز با کمی تفاوت آمده است.<ref>طباطبایی، تفسیر المیزان، ۱۳۹۰ش، ج۵، ص۳۳۳.</ref> | ||
== تفسیر == | == تفسیر == | ||
سی‌وسومین آیه [[سوره مائده]] به آیه محاربه شهرت یافته<ref>صالحی نجف‌آبادی، «تفسیر آیه محاربه و احکام فقهی آن»، ص۶۵.</ref> و به‌باور مفسران، کسی که در [[جامعه اسلامی]] ایجاد ناامنی و غارت‌گری کند، محارب محسوب می‌شود؛<ref>طباطبایی، تفسیر المیزان، ۱۳۹۰ش، ج۵، ص۳۲۶؛ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۳، ص۲۹۲.</ref> | سی‌وسومین آیه [[سوره مائده]] به آیه محاربه شهرت یافته<ref>صالحی نجف‌آبادی، «تفسیر آیه محاربه و احکام فقهی آن»، ص۶۵.</ref> و به‌باور مفسران، کسی که در [[جامعه اسلامی]] ایجاد ناامنی و غارت‌گری کند، محارب محسوب می‌شود؛<ref>طباطبایی، تفسیر المیزان، ۱۳۹۰ش، ج۵، ص۳۲۶؛ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۳، ص۲۹۲.</ref> چراکه محارب در واقع به خدا و رسول خدا اعلام جنگ کرده است.<ref>طباطبایی، تفسیر المیزان، ۱۳۹۰ش، ج۵، ص۳۲۶.</ref> براساس آیه محاربه، محارب به یکی از چهار صورت مجازات می‌شود:<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۳، ص۲۹۲؛ خواجه عبدالله انصاری، کشف الاسرار، ۱۳۷۱ش، ج۳، ص۱۰۳.</ref> | ||
'''کشته شدن،''' جزای محاربی است که انسانی را هم کشته باشد.<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۳، ص۲۹۲؛ خواجه عبدالله انصاری، کشف الاسرار، ۱۳۷۱ش، ج۳، ص۱۰۳.</ref> [[فاضل مقداد]]، فقیه و مفسر شیعه در قرن نهم هجری، معتقد است با بخشش صاحبان خون مقتول، حکم منتفی نمی‌شود و کسی که محارب است حتماً کشته می‌شود.<ref>فاضل مقداد، کنز العرفان، ۱۳۷۳ش، ج۲، ص۳۵۲.</ref> | # '''کشته شدن،''' جزای محاربی است که انسانی را هم کشته باشد.<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۳، ص۲۹۲؛ خواجه عبدالله انصاری، کشف الاسرار، ۱۳۷۱ش، ج۳، ص۱۰۳.</ref> [[مقداد بن عبدالله حلی|فاضل مقداد]]، فقیه و مفسر شیعه در قرن نهم هجری، معتقد است با بخشش صاحبان خون مقتول، حکم منتفی نمی‌شود و کسی که محارب است حتماً کشته می‌شود.<ref>فاضل مقداد، کنز العرفان، ۱۳۷۳ش، ج۲، ص۳۵۲.</ref> | ||
# '''به دار آویختن،''' (بستن دست و پای مجرم به چیزی شبیه صلیب) حکم کسی است که علاوه بر کشتن انسان، دزدی نیز کرده باشد.<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۳، ص۲۹۲.</ref> [[فضل بن حسن طبرسی]]، فقیه و مفسر شیعه قرن ششم هجری، معتقد است محارب را پس از کشتن سه بار به دار می‌آویزند.<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۳، ص۲۹۲.</ref> بنابر گزارش کتاب [[کشف الاسرار و عدة الابرار (کتاب)|کشف الاسرار]]، محارب را سه روز قبل از کشتن یا بعد از کشتن دار می‌زنند و تشخیص آن به عهده امام است.<ref>خواجه عبدالله انصاری، کشف الاسرار، ۱۳۷۱ش، ج۳، ص۱۰۲.</ref> | |||
# '''قطع دست و پا،''' جزای محاربی است که علاوه بر محاربه، فقط دزدی کرده باشد.<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۳، ص۲۹۲.</ref> امام صادق(ع) منظور از آن را دست راست و پای چپ بیان کرده است.<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۳، ص۲۹۲.</ref> افزون بر آن، گروهی منظور از قطع دست و پا را همان بریدن چهار انگشت از دست یا پا دانسته‌اند.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۴، ص۳۶۰.</ref> قطع انگشت دست و پا در صورتی است که مالِ دزدیده شده به‌اندازه [[حد نصاب سرقت]] باشد.<ref>شهید ثانی، شرح لمعه، ۱۴۱۰ق، ج۹، ص۲۵۶.</ref> | |||
# '''تبعید یا زندان،''' برای کسی است که میان مردم ایجاد ترس و ناامنی می‌کند.<ref>ابوالفتوح رازی، روض الجنان، ۱۴۰۸ق، ج۶، ص۳۵۷.</ref> گروهی از مفسران منظور از «أَو ینفَوا مِنَ الأَرضِ» (به‌فارسی: یا از سرزمین خود تبعید شوند) را تبعید کردن محارب به شهر دیگر و عده‌ای آن را زندانی کردن او دانسته‌اند.<ref>سید قطب، فی ظلال القرآن، ۱۴۲۵ق، ج۲، ص۸۸۰.</ref> همچنین گفته شده است که باید مانع رفتن محارب به شهرهایی شد که مشرکان در آنجا زندگی می‌کنند.<ref>ابوالفتوح رازی، روض الجنان، ۱۴۰۸ق، ج۶، ص۳۵۷؛ فخررازی، التفسیر الکبیر، ۱۴۲۰ق، ج۱۱، ص۳۴۷.</ref> در کتاب [[کنز العرفان فی فقه القرآن (کتاب)|کنز العرفان]]، نوشته فاضل مقداد، به‌نقل از [[شافعی]]، پایه‌گذار یکی از مذاهب چهارگانه اهل‌سنت، آمده است: با محاربی که تبعید شده نباید هیچ‌گونه ارتباطی از جمله خرید و فروش، کمک کردن و معاشرت داشت.<ref>فاضل مقداد، کنز العرفان، ۱۳۷۳ش، ج۲، ص۳۵۲.</ref> | |||
به‌عقیده مفسران مسلمان، مجازات‌های مذکور به‌تناسب شدت جرم محارب تعیین شده است؛<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۳، ص۲۹۲؛ خواجه عبدالله انصاری، کشف الاسرار، ۱۳۷۱ش، ج۳، ص۱۰۳.</ref> چنانکه از [[امام محمد باقر علیه‌السلام|امام باقر(ع)]] و [[امام صادق علیه‌السلام|امام صادق(ع)]] نیز چنین روایت شده است.<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۳، ص۲۹۲.</ref> برخی نیز چگونگی مجازات محارب را به تشخیص [[حاکم شرع|حاکم]]<ref>فخر رازی، التفسیر الکبیر، ۱۴۲۰ق، ج۱۱، ص۳۴۶.</ref> یا [[امامان شیعه(ع)|امام]]<ref>طباطبایی، تفسیر المیزان، ۱۳۹۰ش، ج۵، ص۳۳۱.</ref> دانسته‌اند. طبق آیه محاربه، این مجازات‌ها مربوط به دنیا بوده و مانع از عذاب محارب در [[آخرت]] نمی‌شود.<ref>سوره بقره، آیه ۳۳.</ref> | |||
=== توبه محارب === | |||
به‌باور مفسران، اگر محارب قبل از دستگیری [[توبه]] کند، توبه‌اش پذیرفته شده و مجازات نمی‌شود.<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۳، ص۲۹۲؛ طباطبایی، تفسیر المیزان، ۱۳۹۰ش، ج۵، ص۳۲۸.</ref> بنابر گزارش سیوطی، محدث قرن دهم هجری، حارث بن بدر در [[مصر]] بر روی مردم شمشیر کشیده بود، اما توبه کرد و عده‌ای از مسلمانان او را نزد امام علی(ع) بردند و [[امام علی(ع)]] پس از اطمینان از پشیمانی او، توبه‌اش را پذیرفته و به او امان‌نامه داد.<ref>سیوطی، الدر المنثور، ۱۴۰۴ق، ج۲، ص۲۷۹.</ref> البته در صورت توبه محارب، فقط جرمِ اخلال در امنیت عمومی او نادیده گرفته می‌شود؛ ولی اگر دزدی یا قتل انجام داده باشد، باید متناسب با آن مجازات شود.<ref>محقق حلی، شرایع الاسلام، ۱۴۰۸ق، ج۴، ص۱۶۸؛ صالحی نجف‌آبادی، «تفسیر آیه محاربه و احکام فقهی آن»، ص۷۹.</ref> همچنین اگر پس از دستگیری توبه کرد، مجازات او ساقط نمی‌شود.<ref>محقق حلی، شرایع الاسلام، ۱۴۰۸ق، ج۴، ص۱۶۸.</ref> | |||
=== توبه === | |||
به‌باور مفسران، اگر محارب قبل از دستگیری [[توبه]] کند، توبه‌اش پذیرفته شده و مجازات نمی‌شود.<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۳، ص۲۹۲؛ طباطبایی، تفسیر المیزان، ۱۳۹۰ش، ج۵، ص۳۲۸.</ref> بنابر گزارش سیوطی، محدث قرن دهم هجری، حارث بن بدر در [[مصر]] بر روی مردم شمشیر کشیده بود، اما توبه کرد و عده‌ای از مسلمانان او را نزد امام علی(ع) بردند و [[امام علی(ع)]] پس از اطمینان از پشیمانی او، توبه‌اش را پذیرفته و به او امان‌نامه | |||
== کاربرد فقهی == | == کاربرد فقهی == | ||
{{اصلی|محاربه}} | {{اصلی|محاربه}} | ||
در کتاب‌های فقهی، [[حکم شرعی]] محارب با توجه به آیه محاربه بیان شده است. به [[فتوا|فتوای]] فقیهان هر کس که آشکارا و به‌زور، مال دیگری را بگیرد یا مردم را به اسارت ببرد، محارِب است.<ref>مشکینی، مصطلحات الفقه و اصطلاحات الاصول، ۱۴۳۱ق، ص۴۷۵.</ref> برای تحقق محاربه شروط مختلفی از جمله کشیدن سلاح، ایجاد ترس در مردم و فاسد بودن شخص محارب بیان شده است.<ref>موسوی اردبیلی، فقه الحدود و التعزیرات، ۱۴۲۷ق، ج۳، ص۵۱۱-۵۲۴.</ref> | در کتاب‌های فقهی، [[حکم شرعی]] محارب با توجه به آیه محاربه بیان شده است. به گفته [[علی‌اکبر فیض مشکینی|آیت‌الله مشکینی]]، به [[فتوا|فتوای]] فقیهان هر کس که آشکارا و به‌زور، مال دیگری را بگیرد یا مردم را به اسارت ببرد، محارِب است.<ref>مشکینی، مصطلحات الفقه و اصطلاحات الاصول، ۱۴۳۱ق، ص۴۷۵.</ref> برای تحقق محاربه شروط مختلفی از جمله کشیدن سلاح، ایجاد ترس در مردم و فاسد بودن شخص محارب بیان شده است.<ref>موسوی اردبیلی، فقه الحدود و التعزیرات، ۱۴۲۷ق، ج۳، ص۵۱۱-۵۲۴.</ref> | ||
گروهی از فقها برای محارب مصداق‌هایی از جمله [[اهل ذمه]]، [[ | گروهی از فقها برای محارب مصداق‌هایی از جمله [[کافر ذمی|اهل ذمه]]، [[ارتداد|مرتدان]]، راهزنان و هر کسی که مسلمانان را بترساند، بیان کرده‌اند.<ref>شیخ طوسی، المبسوط، ۱۳۸۷ق، ج۸، ص۴۷.</ref> همچنین برخی فقها منظور از محاربه را جنگ با مسلمانان دانسته‌اند.<ref>صالحی نجف‌آبادی، «تفسیر آیه محاربه و احکام فقهی آن»، ص۶۱.</ref> | ||
=== تخییر یا ترتیب === | === تخییر یا ترتیب در مجازات === | ||
بنابر آیه محاربه، برای محارب چهار مجازات در نظر گرفته شده؛<ref>سوره مائده، آیه۳۳.</ref> اما [[فقیهان]] در چگونگی مجازات محارب اختلاف کرده‌اند؛<ref>موسوی اردبیلی، فقه الحدود و التعزیرات، ۱۴۲۷ق، ج۳، ص۵۵۸.</ref> [[شیخ صدوق]]،<ref>شیخ صدوق، المقنع، ۱۴۱۵ق، ص۴۵۰.</ref> [[شیخ مفید]]،<ref>شیخ مفید، المقنعه، ۱۴۱۳ق، ص۸۰۴.</ref> [[علامه حلی]]،<ref>علامه حلی، مختلف الشیعه، ۱۴۱۳ق، ج۹، ص۲۵۸.</ref> و [[سید | بنابر آیه محاربه، برای محارب چهار مجازات در نظر گرفته شده؛<ref>سوره مائده، آیه۳۳.</ref> اما [[مجتهد|فقیهان]] در چگونگی مجازات محارب اختلاف کرده‌اند؛<ref>موسوی اردبیلی، فقه الحدود و التعزیرات، ۱۴۲۷ق، ج۳، ص۵۵۸.</ref> [[شیخ صدوق]]،<ref>شیخ صدوق، المقنع، ۱۴۱۵ق، ص۴۵۰.</ref> [[شیخ مفید]]،<ref>شیخ مفید، المقنعه، ۱۴۱۳ق، ص۸۰۴.</ref> [[علامه حلی]]،<ref>علامه حلی، مختلف الشیعه، ۱۴۱۳ق، ج۹، ص۲۵۸.</ref> و [[سید روح‌الله موسوی خمینی|امام خمینی]]<ref>خمینی، تحریرالوسیله، مطبوعات دارالعلم، ج۲، ص۴۹۳.</ref> اجرای مجازات را تخییری می‌دانند و معتقدند قاضی می‌تواند یکی از چهار مجازات را انتخاب کند. در مقابل، گفته شده [[شیخ طوسی]]، [[محمدحسن نجفی|محمدحسن نجفی]]، [[سید علی طباطبایی|صاحب ریاض]] و [[سید ابوالقاسم خویی]]، معتقدند که مجازات محارب به‌شیوهٔ ترتیبی و به‌تناسب جرمی است که انجام داده است.<ref>موسوی اردبیلی، فقه الحدود و التعزیرات، ۱۴۲۷ق، ج۳، ص۵۶۲.</ref> | ||
در مقابل، [[شیخ طوسی]]، [[محمدحسن نجفی|محمدحسن نجفی]]، [[سید علی طباطبایی|صاحب ریاض]] و [[سید ابوالقاسم خویی]]، معتقدند که مجازات محارب به‌شیوهٔ ترتیبی و به‌تناسب جرمی است که انجام داده است.<ref>موسوی اردبیلی، فقه الحدود و التعزیرات، ۱۴۲۷ق، ج۳، ص۵۶۲.</ref> | |||
== پانویس == | == پانویس == | ||
{{پانوشت}} | {{پانوشت}} | ||
== منابع == | == منابع == | ||
| خط ۹۴: | خط ۸۶: | ||
== پیوند به بیرون == | == پیوند به بیرون == | ||
* [http://ensani.ir/fa/article/262772/ «تفسیر آیه محاربه و احکام فقهی آن»] | * [http://ensani.ir/fa/article/262772/ «تفسیر آیه محاربه و احکام فقهی آن»]. | ||
* [https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1353774/ «درآمدی بر تفسیر آیه ۳۳ سوره مائده(محاربه)»] | * [https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1353774/ «درآمدی بر تفسیر آیه ۳۳ سوره مائده(محاربه)»]. | ||
{{آیات مشهور قرآن}} | {{آیات مشهور قرآن}} | ||