الاستبصار فی ما اختلف من الاخبار (کتاب): تفاوت میان نسخه‌ها
الاستبصار فی ما اختلف من الاخبار (کتاب) (نمایش مبدأ)
نسخهٔ ۱ ژوئیهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۱۱:۴۴
، ۱ ژوئیهٔ ۲۰۲۳بدون خلاصۀ ویرایش
جز (جایگزینی متن - '== پانویس ==↵{{پانویس۲}}' به '== پانویس == {{پانوشت}} == یادداشت == {{یادداشت‌ها}}') برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه |
جزبدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۳۴: | خط ۳۴: | ||
این کتاب مشتمل بر احادیث فقهی است و مختصرتر از [[تهذیب الاحکام]] است. ترتیب ابواب الاستبصار بدین صورت است که دو جزء نخست آن (بخش اول و دوم) به مباحث [[عبادت|عبادات]] (به جز [[جهاد]]) و جزء اخیر (بخش سوم) به دیگر ابواب فقهی مانند [[عقود]]، [[ایقاعات]]، [[احکام]] تا [[حدود]] و [[دیات]] اختصاص داده شده است. | این کتاب مشتمل بر احادیث فقهی است و مختصرتر از [[تهذیب الاحکام]] است. ترتیب ابواب الاستبصار بدین صورت است که دو جزء نخست آن (بخش اول و دوم) به مباحث [[عبادت|عبادات]] (به جز [[جهاد]]) و جزء اخیر (بخش سوم) به دیگر ابواب فقهی مانند [[عقود]]، [[ایقاعات]]، [[احکام]] تا [[حدود]] و [[دیات]] اختصاص داده شده است. | ||
برپایه آماری که مؤلف خود از احادیث یاد شده در الاستبصار به دست داده، شمار آن‌ها ۵۵۱۱ است،<ref>طوسی، الاستبصار، ج۴، ص۳۴۳.</ref> حال آن‌که در چاپ تحقیقی از کتاب الاستبصار، شماره احادیث به ۵۵۵۸ حدیث بالغ شده است و چنین اختلافی در شماره می‌تواند به شیوه شمارش درمورد پاره‌ای از احادیث خاص مربوط گردد.<ref>بجنوردی، ج۸، ص۳۲۹۶، ذیل مدخل</ref> | برپایه آماری که مؤلف خود از احادیث یاد شده در الاستبصار به دست داده، شمار آن‌ها ۵۵۱۱ است،<ref>طوسی، الاستبصار، ۱۳۹۰ق، ج۴، ص۳۴۳.</ref> حال آن‌که در چاپ تحقیقی از کتاب الاستبصار، شماره احادیث به ۵۵۵۸ حدیث بالغ شده است و چنین اختلافی در شماره می‌تواند به شیوه شمارش درمورد پاره‌ای از احادیث خاص مربوط گردد.<ref>بجنوردی، ج۸، ص۳۲۹۶، ذیل مدخل</ref> | ||
شیخ طوسی در دو جزء نخست تقریبا این احادیث را با اسانید آن‌ها ثبت و ضبط کرده است اما در جزء اخیر، اسانید به اختصار آمده، و به سبک کتاب [[تهذیب الاحکام]] و بیش‌تر به سبک [[شیخ صدوق|ابن بابویه]] در [[کتاب من لایحضره الفقیه]]، اسناد روایات به اصول روایی در پایان اثر آمده است.<ref>حلی ج۱، ص۲۷۶؛ دانش پژوه، ج۳، ص۱۰۸۶-۱۰۸۷</ref> | شیخ طوسی در دو جزء نخست تقریبا این احادیث را با اسانید آن‌ها ثبت و ضبط کرده است اما در جزء اخیر، اسانید به اختصار آمده، و به سبک کتاب [[تهذیب الاحکام]] و بیش‌تر به سبک [[شیخ صدوق|ابن بابویه]] در [[کتاب من لایحضره الفقیه]]، اسناد روایات به اصول روایی در پایان اثر آمده است.<ref>حلی ج۱، ص۲۷۶؛ دانش پژوه، ج۳، ص۱۰۸۶-۱۰۸۷</ref> | ||
نخستین روایت کتاب از امام صادق(ع) است که فرمود: آب هنگامی که به اندازه [[آب کر|کر]] باشد هیچ چیز آن را نجس نخواهد کرد. <ref>شیخ طوسی، الإستبصار، ج۱، ص۶.</ref>{{یاد|إذا كان الماء قدر كر لم ينجسه شئ}} | نخستین روایت کتاب از امام صادق(ع) است که فرمود: آب هنگامی که به اندازه [[آب کر|کر]] باشد هیچ چیز آن را نجس نخواهد کرد. <ref>شیخ طوسی، الإستبصار، ۱۳۹۰ق، ج۱، ص۶.</ref>{{یاد|إذا كان الماء قدر كر لم ينجسه شئ}} | ||
آخرین روایت کتاب نیز از [[امام صادق علیه‌السلام|امام صادق(ع)]] درباره [[دیه انسان|دیه]] زنی است که دارویی خورده تا [[سقط جنین]] کند وفرزندش را سقط کرده است. <ref>شیخ طوسی، الإستبصار، ج۴، ص۳۰۱.</ref> | آخرین روایت کتاب نیز از [[امام صادق علیه‌السلام|امام صادق(ع)]] درباره [[دیه انسان|دیه]] زنی است که دارویی خورده تا [[سقط جنین]] کند وفرزندش را سقط کرده است. <ref>شیخ طوسی، الإستبصار، ۱۳۹۰ق، ج۴، ص۳۰۱.</ref> | ||
==هدف از تألیف== | ==هدف از تألیف== | ||
| خط ۵۱: | خط ۵۱: | ||
اگرچه شیخ طوسی در تألیف الاستبصار تا حد زیادی بر تألیف پیشین خود - تهذیب الاحکام - اتکا داشته است، اما الاستبصار از نظر هدف کلی تألیف، هم از دیدگاه باب بندی و هم از نظر شیوه ترتیب احادیث در هر باب ویژگی‌های خود را داراست و اثری مستقل شناخته می‌شود. | اگرچه شیخ طوسی در تألیف الاستبصار تا حد زیادی بر تألیف پیشین خود - تهذیب الاحکام - اتکا داشته است، اما الاستبصار از نظر هدف کلی تألیف، هم از دیدگاه باب بندی و هم از نظر شیوه ترتیب احادیث در هر باب ویژگی‌های خود را داراست و اثری مستقل شناخته می‌شود. | ||
این استقلال در فهرستی که مؤلف از آثار خود به دست داده است<ref>طوسی، الفهرست، ج۱، ص۲۴۰</ref>و هم در کلام عالم معاصرش [[احمد بن علی نجاشی|نجاشی]]<ref>نجاشی، ج۱، ص۴۰۳</ref>به روشنی تأیید شده است. | این استقلال در فهرستی که مؤلف از آثار خود به دست داده است<ref>طوسی، الفهرست، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۲۴۰</ref>و هم در کلام عالم معاصرش [[احمد بن علی نجاشی|نجاشی]]<ref>نجاشی، الرجال، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۴۰۳</ref>به روشنی تأیید شده است. | ||
==ویژگی‌ها== | ==ویژگی‌ها== | ||
| خط ۷۴: | خط ۷۴: | ||
==نسخ کهن== | ==نسخ کهن== | ||
درباره نسخ کهن الاستبصار، نخست باید از نسخه‌ای ناقص یاد کرد که به گزارش [[آقابزرگ تهرانی]]<ref>آقابزرگ تهرانی، ج۲، ص۱۴ - ۱۵</ref> در کتابخانه سیدهادی کاشف الغطاء در نجف به خط جعفر بن علی مشهدی وجود داشته است. برپایه این گزارش، نسخه یاد شده با دستخط شیخ طوسی مقابله شده، و تاریخ فراغ از آن ۵۷۳ق بوده است. | درباره نسخ کهن الاستبصار، نخست باید از نسخه‌ای ناقص یاد کرد که به گزارش [[آقابزرگ تهرانی]]<ref>آقابزرگ تهرانی، دار‌الاضواء، ج۲، ص۱۴ - ۱۵</ref> در کتابخانه سیدهادی کاشف الغطاء در نجف به خط جعفر بن علی مشهدی وجود داشته است. برپایه این گزارش، نسخه یاد شده با دستخط شیخ طوسی مقابله شده، و تاریخ فراغ از آن ۵۷۳ق بوده است. | ||
سپس باید به نسخه‌ای محفوظ در [[کتابخانه مرعشی]] اشاره کرد که در [[قرن هشتم]] قمری کتابت شده است.<ref>کتابخانه مرعشی، نسخ خطی، ج۴، ص۳۸۶-۳۸۷</ref> | سپس باید به نسخه‌ای محفوظ در [[کتابخانه مرعشی]] اشاره کرد که در [[قرن هشتم]] قمری کتابت شده است.<ref>کتابخانه مرعشی، نسخ خطی، ج۴، ص۳۸۶-۳۸۷</ref> | ||
| خط ۸۰: | خط ۸۰: | ||
==شروح و تعلیقات== | ==شروح و تعلیقات== | ||
تألیف آثاری به عنوان شرح، تعلیقه یا حاشیه بر الاستبصار از اواخر [[قرن دهم هجری قمری|قرن دهم قمری]] به‌طور شاخص دیده می‌شود، از مهم‌ترین آن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: | تألیف آثاری به عنوان شرح، تعلیقه یا حاشیه بر الاستبصار از اواخر [[قرن دهم هجری قمری|قرن دهم قمری]] به‌طور شاخص دیده می‌شود، از مهم‌ترین آن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: | ||
*حاشیه‌ای از [[محمدبن علی بن حسین عاملی]]، صاحب [[مدارک الاحکام]] (د ۱۰۰۹ق) که به‌همراه متن الاستبصار در نسخه [[سید محمد علی روضاتی|روضاتی]] محفوظ مانده است.<ref>آقابزرگ تهرانی، ج۲، ص۱۶</ref> | *حاشیه‌ای از [[محمدبن علی بن حسین عاملی]]، صاحب [[مدارک الاحکام]] (د ۱۰۰۹ق) که به‌همراه متن الاستبصار در نسخه [[سید محمد علی روضاتی|روضاتی]] محفوظ مانده است.<ref>آقابزرگ تهرانی، دار‌الاضواء، ج۲، ص۱۶</ref> | ||
*حاشیه‌ای از [[حسن بن زین الدین عاملی]]، صاحب [[معالم الدین]] (د ۱۰۱۱ق) که [[افندی اصفهانی|افندی]] در [[ریاض العلماء]] از آن یاد کرده است.<ref>افندی، ج۱، ص۲۳۲</ref> | *حاشیه‌ای از [[حسن بن زین الدین عاملی]]، صاحب [[معالم الدین]] (د ۱۰۱۱ق) که [[افندی اصفهانی|افندی]] در [[ریاض العلماء]] از آن یاد کرده است.<ref>افندی، ریاض‌العلما و حیاض‌الفضلاء، ۱۴۰۱ق، ج۱، ص۲۳۲</ref> | ||
*حاشیه‌ای از [[محمد بن علی بن ابراهیم استرآبادی]] صاحب [[منهج المقال]] (د ۱۰۲۸ق) که نسخ آن در [[نجف]] و [[مشهد]] نشان داده شده است.<ref> | *حاشیه‌ای از [[محمد بن علی بن ابراهیم استرآبادی]] صاحب [[منهج المقال]] (د ۱۰۲۸ق) که نسخ آن در [[نجف]] و [[مشهد]] نشان داده شده است.<ref>فاضل، فهرست نسخه های خطی کتابخانه جامع گوهر‌شاد، ۱۳۶۵، ج۱، ص۲۱۹-۲۲۰</ref> | ||
*[[استقصاء الاعتبار]]، که شرحی است از ابوجعفر [[محمد بن حسن بن زین الدین عاملی]] (د ۱۰۳۰ق) و [[آقابزرگ تهرانی]] نسخی چند از آن را معرفی کرده است.<ref>آقابزرگ تهرانی، ج۲، ص۳۰-۳۱</ref> | *[[استقصاء الاعتبار]]، که شرحی است از ابوجعفر [[محمد بن حسن بن زین الدین عاملی]] (د ۱۰۳۰ق) و [[آقابزرگ تهرانی]] نسخی چند از آن را معرفی کرده است.<ref>آقابزرگ تهرانی، ج۲، ص۳۰-۳۱</ref> | ||
*مناهج الاخبار، که شرحی است از کمال الدین (یا نظام الدین) احمد بن زین العابدین عاملی.<ref>کتابخانه آستان قدس، فهرست، ج۵، ص۱۸۲</ref> | *مناهج الاخبار، که شرحی است از کمال الدین (یا نظام الدین) احمد بن زین العابدین عاملی.<ref>کتابخانه آستان قدس، فهرست، ج۵، ص۱۸۲</ref> | ||