بقعه چهار امامزاده قم: تفاوت میان نسخه‌ها

بقعه چهار امامزاده قم (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۲۷ آوریل ۲۰۱۴، ساعت ۱۴:۱۴

۱۱ بایت اضافه‌شده ، ‏۲۷ آوریل ۲۰۱۴

بدون خلاصۀ ویرایش

دیداریویکی‌متن

کاربر ناشناس

imported>Aghaie

@@ خط ۴: / خط ۴: @@
 [[پرونده:4 Emamzaadeh-Qom3.jpg|بندانگشتی|فضای داخلی چهار امامزاده قم]]
 [[پرونده:4 Emamzaadeh-Qom4.jpg|بندانگشتی]]
-'''چهار امامزاده''' ، محل دفن چهار تن از نوادگان [[امام سجاد (ع)]] در شهر [[قم]] است. این بقعه كه امروز در خیابان پانزده خرداد قرار دارد، در گذشته در خارج شهر، در میان گورستانى در اراضى كُمَرْ و سعدآباد قرار داشت.<ref>نک. آقا بابایى و قریشى، ص 121ـ122</ref> معماری این بنا، به قرن‌های هشتم و نهم تعلق داشته اما در بازسازی 1360، سبک معماری قدیمی آن را تغییر داده‌اند. بقعه چهار امامزاده، مدتى به نام یكى از خادمان آن، ملاآقا بابا، نامیده می‌شده است.<ref>افضل‌الملك، ص 63؛ مدرسى طباطبائى، ج 2، ص 102؛ فیض قمى، ج 2، ص 591</ref>
+'''چهار امامزاده'''، محل دفن چهار تن از نوادگان [[امام سجاد(ع)]] در شهر [[قم]] است. این بقعه که امروز در خیابان پانزده خرداد قرار دارد، در گذشته در خارج شهر، در میان گورستانی در اراضی کمَرْ و سعدآباد قرار داشت.<ref>نک. آقا بابایی و قریشی، ص۱۲۱ـ۱۲۲</ref> معماری این بنا، به قرن‌های هشتم و نهم تعلق داشته اما در بازسازی ۱۳۶۰، سبک معماری قدیمی آن را تغییر داده‌اند. بقعه چهار امامزاده، مدتی به نام یکی از خادمان آن، ملاآقا بابا، نامیده می‌شده است.<ref>افضل الملک، ص۶۳؛ مدرسی طباطبائی، ج۲، ص۱۰۲؛ فیض قمی، ج۲، ص۵۹۱</ref>
 ==دفن شدگان==
-سنگ‌مزار كنونى، دفن‌شدگان را شاهزاده حسن، شاهزاده حسین، شاهزاده ابراهیم و شاهزاده جعفر، از فرزندان [[امام زین‌العابدین (ع)]]، معرفى می‌كند. مؤلف تاریخ قم، از مهاجرت نوادگان [[امام سجاد (ع)]] به [[قم]] خبر داده است.<ref>رک. حسن‌بن محمد قمی، ص230</ref> نامبردگان در كتاب [[تاریخ قم]]<ref>حسن‌بن محمد قمی، ص230</ref> و مدفونین آرامگاه، بنابر قول [[فیض قمى]]،<ref>حسن‌بن محمد قمی، ص230</ref> عبارت‌اند از: ابومحمد حسن، ابوعلى محمد، ابوطالب محسن، به همراه پدرشان ابوعبداللّه حسین، كه نسبش به امام سجاد (ع) می‌رسد، بدین‌ترتیب: ابوعبداللّه حسین‌ بن علی‌ بن عمر بن حسن اَفْطَس‌ بن علی‌اصغر بن امام زین‌العابدین. فقیه محمدى جلالى<ref>محمدى جلالى، ج1، ص500ـ 505</ref> نیز، با استناد به مندرجات كتاب هایى چون [[المجدى فى انساب‌ الطالبیین]] عمرى<ref>المجدى فى انساب‌ الطالبیین، ص 220</ref> و [[عمدةالطالب]] [[ابن‌ عنبه]]،<ref>ابن‌ عنبه، ص 379</ref> اظهارات عباس فیض را تأیید كرده است.<ref>براى دیگر اقوال رک. نائینى، ج 2، ص 200ـ201؛ ناصرالشریعه، ص 215</ref>
+سنگ مزار کنونی، دفن شدگان را شاهزاده حسن، شاهزاده حسین، شاهزاده ابراهیم و شاهزاده جعفر، از فرزندان [[امام زین العابدین(ع)]]، معرفی می‌کند. مؤلف تاریخ قم، از مهاجرت نوادگان [[امام سجاد(ع)]] به [[قم]] خبر داده است.<ref>رک. حسن بن محمد قمی، ص۲۳۰</ref> نامبردگان در کتاب [[تاریخ قم]]<ref>حسن بن محمد قمی، ص۲۳۰</ref> و مدفونین آرامگاه، بنابر قول [[فیض قمی]]، <ref>حسن بن محمد قمی، ص۲۳۰</ref> عبارت‌اند از: ابومحمد حسن، ابوعلی محمد، ابوطالب محسن، به همراه پدرشان ابوعبداللّه حسین، که نسبش به امام سجاد(ع) می‌رسد، بدین ترتیب: ابوعبداللّه حسین بن علی بن عمر بن حسن اَفْطَس بن علی اصغر بن امام زین العابدین. فقیه محمدی جلالی<ref>محمدی جلالی، ج۱، ص۵۰۰ـ ۵۰۵</ref> نیز، با استناد به‌مندرجات کتاب هایی چون [[المجدی فی انساب الطالبیین]] عمری<ref>المجدی فی انساب الطالبیین، ص۲۲۰</ref> و [[عمدةالطالب]] [[ابن عنبه]]، <ref>ابن عنبه، ص۳۷۹</ref> اظهارات عباس فیض را تأیید کرده است.<ref>برای دیگر اقوال رک. نائینی، ج۲، ص۲۰۰ـ۲۰۱؛ ناصرالشریعه، ص۲۱۵</ref>
 ==قدمت بنا==
-تاریخ ساخت بنا، بنابر نظر دونالد نیوتن ویلبر<ref>ویلبر، ص 126</ref> قرن هشتم و در [[ایلخانان|دوره ایلخانى]] است. تغییر وضع درون بنا به [[تیموریان|دوره تیمورى]] و قرن نهم نسبت داده شده است<ref>رک. گولومبك و ویلبر، ج 1، ص 403؛ قس هیلن‌برند، ص 335</ref> كه بیرون بنا را معمارى دوره تیمورى و داخل آن را معمارى دوره ایلخانى می‌داند. [[فیض قمى]]<ref>فیض قمی، ج 2، ص 592</ref> بناى آن را پیش از عهد [[صفویه|صفوى]] و تزیینات داخلى آن را از دوره [[شاه طهماسب اول]] (حك : 930ـ 984) دانسته است. طرح، شكل پوشش، فن ساخت گنبد و مصالح به كار رفته در این مقبره، در مقایسه با دیگر مقابر برجى [[قم]]، تعلق بنا را به قرن هشتم یا نهم تأیید می‌كند. فقط ایوان جبهه شرقى در دوره صفوى یا [[قاجاریه|قاجار]] به آن الحاق شده است، كه احتمال دارد در بازسازى نایب‌الحكومه قم در 1286 احداث گردیده باشد.<ref>رک. مدرسى طباطبائى، ص 102، پانویس</ref> در دهه 1360ش، نیكوكاران محل، با مشاركت اداره اوقاف قم، بناى هشت ضلعى امامزاده را، بدون رعایت اصول مرمت بناهاى تاریخى، نوسازى كردند.
+تاریخ ساخت بنا، بنابر نظر دونالد نیوتن ویلبر<ref>ویلبر، ص۱۲۶</ref> قرن هشتم و در [[ایلخانان|دوره ایلخانی]] است. تغییر وضع درون بنا به [[تیموریان|دوره تیموری]] و قرن نهم نسبت داده شده است<ref>رک. گولومبک و ویلبر، ج۱، ص۴۰۳؛ قس هیلن برند، ص۳۳۵</ref> که بیرون بنا را معماری دوره تیموری و داخل آن را معماری دوره ایلخانی می‌داند. [[فیض قمی]]<ref>فیض قمی، ج۲، ص۵۹۲</ref> بنای آن را پیش از عهد [[صفویه|صفوی]] و تزیینات داخلی آن را از دوره [[شاه طهماسب اول]] (حک: ۹۳۰ـ ۹۸۴) دانسته است. طرح، شکل پوشش، فن ساخت گنبد و مصالح به کار رفته در این مقبره، در مقایسه با دیگر مقابر برجی [[قم]]، تعلق بنا را به قرن هشتم یا نهم تأیید می‌کند. فقط ایوان جبهه شرقی در دوره صفوی یا [[قاجاریه|قاجار]] به آن الحاق شده است، که احتمال دارد در بازسازی نایب الحکومه قم در ۱۲۸۶ احداث گردیده باشد.<ref>رک. مدرسی طباطبائی، ص۱۰۲، پانویس</ref> در دهه ۱۳۶۰ش، نیکوکاران محل، با مشارکت اداره اوقاف قم، بنای هشت ضلعی امامزاده را، بدون رعایت اصول مرمت بناهای تاریخی، نوسازی کردند.
 ==توصیف بنا==
-=== قبل از بازسازی در 1360===
+=== قبل از بازسازی در ۱۳۶۰===
-بناى اولیه امامزاده، مانند اغلب مقابر برجى قم، از بیرون هشت ضلعى و از درون چهار ضلعى با پوشش آجرى بوده<ref>مدرسى طباطبائى؛ ص 102؛ فیض قمى، ج 2، ص 591</ref> و هر یك از دیوارهاى درونىِ بنا، طاق‌نمایى به عرض سه متر و عمق یك متر با طاقى تیزه‌دار داشته است. ارتفاع این قسمتِ چهار ضلعى، شش متر بوده و با كمك گوشوارهایى در كنجها به هشت ضلعى و سپس به گریو شانزده ضلعى تبدیل می‌شده و گنبد دو پوسته گسسته با پوشش درونى نیم كره و پوشش بیرونى شانزده ترك بر آن استوار بوده است. این گنبد در گذشته به كاشیهاى فیروزه‌فامى از عهد صفویه مزین بوده است.
+بنای اولیه امامزاده، مانند اغلب مقابر برجی قم، از بیرون هشت ضلعی و از درون چهار ضلعی با پوشش آجری بوده<ref>مدرسی طباطبائی؛ ص۱۰۲؛ فیض قمی، ج۲، ص۵۹۱</ref> و هر یک از دیوارهای درونی بنا، طاق نمایی به عرض سه متر و عمق یک متر با طاقی تیزه دار داشته است. ارتفاع این قسمتِ چهار ضلعی، شش متر بوده و با کمک گوشوارهایی در کنجها به هشت ضلعی و سپس به گریو شانزده ضلعی تبدیل می‌شده و گنبد دو پوسته گسسته با پوشش درونی نیم کره و پوشش بیرونی شانزده ترک بر آن استوار بوده است. این گنبد در گذشته به کاشیهای فیروزه فامی از عهد صفویه مزین بوده است.
-فضاى داخلى بنا سفیدكارى ساده‌اى داشته و تنها لچكیها و اِسْپَرِ طاق‌نماها با گچ‌برى مُضَرَّس (دندانه‌دار) از دوره [[صفویه]] تزیین شده بوده است.<ref>رک. فیض قمى، ج 2، ص 592ـ593</ref> در جانب شرقىِ بنا ایوانى از آجر كه ورودى اصلى بنا بوده، قرار داشته كه الحاقى بودن آن در دوره متأخرتر قطعى است.<ref>فیض قمى، ج 2، ص 593</ref> این ایوان تزییناتى از آجر و كاشى داشته<ref>مدرسى طباطبائى؛ ص 102؛ فیض قمى، ج 2، ص 591</ref> كه به كاشیهاى هفت رنگ دوره [[قاجاریه|قاجار]] شبیه بوده است.
+فضای داخلی بنا سفیدکاری ساده‌ای داشته و تنها لچکی‌ها و اِسْپَرِ طاق نماها با گچ بری مُضَرَّس (دندانه دار) از دوره [[صفویه]] تزیین شده بوده است.<ref>رک. فیض قمی، ج۲، ص۵۹۲ـ۵۹۳</ref> در جانب شرقی بنا ایوانی از آجر که ورودی اصلی بنا بوده، قرار داشته که الحاقی بودن آن در دوره متأخرتر قطعی است.<ref>فیض قمی، ج۲، ص۵۹۳</ref> این ایوان تزییناتی از آجر و کاشی داشته<ref>مدرسی طباطبائی؛ ص۱۰۲؛ فیض قمی، ج۲، ص۵۹۱</ref> که به کاشیهای هفت رنگ دوره [[قاجاریه|قاجار]] شبیه بوده است.
 ===بعد از بازسازی 1360===
 در بازسازى دهه 1360ش، اسپرهاى (دیوارهاى غیر باربر) بنا در چهار ضلع داخلى و به تبع آن، ایوان تاریخى، تخریب شد و رواقى مستطیل‌شكل و محصور به بنا اضافه گردید كه از طریق طاق‌نماهاى تخریب شده، به ضریح و فضاى مركزى ارتباط یافته است. بدین ترتیب، طاق‌نماى شمالى و جنوبى رو به رواق محصور جدید، و طاق‌نماى جبهه غربى به كفش‌كن، كه ورودى اصلى بنا از خیابان است، اتصال یافته است. همچنین ایوان ستون‌دار جدیدى، در جانب شرقى، بنا شده است.
@@ خط ۳۱: / خط ۳۰: @@
 ==منابع==
 {{ستون-شروع|2}}
 * رضا آقا بابایی و حسن قریشی، آثار تاریخی و فرهنگی استان قم، قم ۱۳۸۴ش؛
 * ابن عنبه، عمدةالطالب فی انساب آل ابی طالب، بیروت: دارالمکتبة الحیاة، (بی‌تا.)؛
 * غلامحسین افضل الملک، تاریخ و جغرافیای قم، (تهران ? ۱۳۹۶)؛
 * علی بن محمدعمری، المجدی فی انساب الطالبیین، چاپ احمد مهدوی دامغانی، قم ۱۴۰۹؛
 * محمدمهدی فقیه محمدی جلالی، انوار پراکنده: در ذکر احوال امامزادگان و بقاع متبرکه ایران، ج۱، قم ۱۳۷۶ش؛
 * عباس فیض قمی، کتاب گنجینه آثار قم، قم ۱۳۴۹ـ۱۳۵۰ش؛
 * [http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/4377 حسن بن محمد قمی، تاریخ قم، ترجمه حسن بن علی قمی، چاپ جلال الدین طهرانی، تهران ۱۳۶۱ش؛ ]
 * حسین مدرسی طباطبائی، تربت پاکان: آثار و بناهای قدیم محدوده کنونی دارالمؤمنین قم، قم ۱۳۵۵ش؛
 * محمدحسین ناصرالشریعه، تاریخ قم، چاپ علی دوانی، تهران ۱۳۸۳ش؛
 * محمدعلی بن حسین نائینی، انوار المشعشعین فی ذکر شرافة قم و القمیین، چاپ محمدرضا انصاری قمی، قم ۱۳۸۱ش؛
 * دونالد نیوتن ویلبر، معماری اسلامی ایران در دوره ایلخانان، ترجمه عبداللّه فریار، تهران ۱۳۶۵ش؛
 {{پایان}}
 === منابع انگلیسی===