سوره نحل: تفاوت میان نسخه‌ها

نام مشهور این [[سوره]]، '''نحل''' است. دلیل این نامگذاری هم این است که در این سوره، آیه ۶۸ به نحل (زنبور عسل) اشاره شده است.{{یادداشت| وَأَوْحَىٰ رَبُّكَ إِلَى النَّحْلِ أَنِ اتَّخِذِي مِنَ الْجِبَالِ بُيُوتًا وَمِنَ الشَّجَرِ وَمِمَّا يَعْرِشُونَ سوره نحل آیه ۶۸ ترجمه:و پروردگار تو به زنبور عسل «وحی» (و الهام غریزی) نمود که: «از کوه‌ها و درختان و داربست‌هایی که مردم می‌سازند، خانه‌هایی برگزین! }} سوره نحل را همچنین سوره '''نِعَم‌''' (جمع نعمت) نامیده‌اند؛ چراکه محور اصلی آن ذکر نعمت‌های [[الله|الهی]] است.<ref>مکارم شیرازی، تفسیرنمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱۱، ص۱۷۱.</ref>

سوره نحل جزو [[مکی و مدنی|سوره‌های مکی]] [[قرآن]]{{یادداشت| علامه طباطبایی احتمال قوی داده که ۴۰ آیه سوره نحل در اواخر اقامت پیامبر(ص) در مکه و کمی پیش از هجرت نازل شده و از آیه ۴۱ به بعد(وَالَّذِينَ هَاجَرُوا فِي اللهِ مِنْ بَعْدِ مَا ظُلِمُوا...) در اوایل هجرت پیامبر به مدینه نازل شده باشد. ودر جمع بندی نهایی برخی از آیات را (هر چند روایتی آن را تایید نکند) قطعاً مدنی می داند. طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۱ق. ج۱۲، ص۲۰۲-۲۰۳}} و در [[ترتیب نزول]]، هفتادمین سوره‌ای است که بر [[پیامبر(ص)]] [[نزول قرآن|نازل]] شده است. این سوره در [[چینش کنونی قرآن|چینش کنونی]] [[مصحف|مُصحَف]] شانزدهین سوره است<ref>معرفت، تمهید فی علوم قرآن، ۱۳۷۱ش، ج۱، ص۱۶۷.</ref> در [[جزء (قرآن)|جزء]] ۱۴ قرآن جای دارد.

پاسخ به این سؤال که [[فرشته |ملائکه]] نیز می توانند داخل در دوابّ (جنبندگان) باشند پس چرا در این آیه نامشان جداگانه آمده است از نظر نویسنده [[تفسیر المیزان]] این است که نزول و صعود و رفت وآمد آنها،  نقل و انتقال و حرکت کردن در مکان مانند موجودات مادی و انسان‌ها و جنیان نیست به همین جهت ملائکه جداگانه مطرح شده اند تا اشاره به این باشد که نوع حرکت انها مانند دیگر جنبندگان مادی (انسان ها و حیوانات) نیست. <ref>طباطبایی، المیزان، ج۱۲، ص۲۶۶</ref> اما از نظر[[ فضل بن حسن طبرسی |طبرسی]]  [[مجمع البیان فی تفسیر القرآن (کتاب) |نویسنده تفسیرمجمع البیان]] این که نام ملائکه جداگانه آمده هم  به جهت شرافت مقام آنهاست  و هم این که دابّه به موجودی گفته می شود که جنبش دراد وراه می رود در حالی که ملائکه صاحبان بال هستند وپرواز(طیران) درآنان غلبه دارد. <ref>الشيخ الطبرسي، مجمع البيان في تفسير القرآن، دار المعرفة، ج۶، ص۵۶۲</ref>  {{یادداشت| و إنما خَصّ الملائكة بالذكر تشريفا لهم و لِأن اسم الدابّة يقع على ما يدُبّ و يمشي و هم أولو الأجنحة فَصِفة الطيران أغلب عليهم.  تفسیرمجمع البیان،  ج۶، ص۵۶۲ }}

جمله پایانی آیه('''وَ هُمْ لَا يَسْتَكْبِرُونَ''' ترجمه: و نیز فرشتگان همه بی‌هیچ تکبر به سجده و عبادت خدا مشغولند. ) نیز در مقام معرفی ملائکه است و چون بحث آیه در عبودیت است منظور از عدم استکبار  ملائکه این است که هیچ غفلتی از خدای سبحان ندارند وهیچ استکباری در ذات و در افعالشان نیست و هیچ مخالفتی در برابر دستورات خدای سبحان  و [[عبادت]]  او ندارند و چون فرشتگان هیچ گونه استکباری ندارند در آیه بعد{{یادداشت| يَخَافُونَ رَبَّهُمْ مِنْ فَوْقِهِمْ وَيَفْعَلُونَ مَا يُؤْمَرُونَ (ترجمه: و از قهر خدا که فوق همه آنهاست می‌ترسند و هر چه مأمورند اطاعت می‌کنند.) }} به ترس آنها اشاره می کند با این که در پیشگاه الهی جز خیر نیست و لی ترس آنان جنسش از جنس ترس های عادی که ترس از شر و بدی و عذاب است نیست؛ بلکه ترس از مشاهده پیوسته مقام کبریایی خدای متعال است که هر گز از این مقام پروردگارشان غافل نمی‌شوند، و پیوسته در مقام امتثالِ بی چون و چرای دستورات خدواند هستند. <ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۱ق. اعلمی بیروت، ج۱۲، ص ۲۶۶-۲۶۸</ref>   

بسیاری از [[آیه|آیات]] سوره نحل را جزو [[آیات الاحکام]] دانسته‌اند.<ref>ر.ک: ایروانی، دروس تمهیدیه، ج۱، ص۱۳۲، ۲۶۸، ۴۵۳، ۴۵۵، ۴۶۱، ۵۱۹، ۶۱۰، ۶۱۳، ۶۲۷، ۶۲۹، ۶۳۳، ۶۳۷، ۶۳۸ و ج۲، ص۶۹۹ و ۷۱۳.</ref> آیه ۱۱۵ این سوره خوردن سه چیز را [[حرام]] اعلام می‌کند: [[مردار]]، خون و گوشت خوک. همچنین گفته شده است از آیات ۵، ۱۰، ۱۱، ۱۴ و ۶۶ـ۶۹ این سوره، [[حلال|حلال بودن]] عسل، ماهی‌ها، چارپایان و میوه‌هایی چون خرما، انگور و زیتون برداشت می‌شود.<ref>ر.ک: ایروانی، دروس تمهیدیه، ج۱، ص۶۱۰، ۶۱۳، ۶۲۷، ۶۲۹، ۶۳۳، ۶۳۷ و ۶۳۸.</ref> در مورد آیات دیگری از این سوره (آیات ۹۱ـ۹۴) نیز که درباره [[عهد]] و [[قسم]] است، گفته شده از این آیات حرام‌بودن شکستن قسم فهمیده می‌شود.<ref>ر.ک: ایروانی، دروس تمهیدیه، ج۱، ص۴۵۳ـ۴۵۵.</ref> همچنین آیه ۱۰۶ این سوره{{یادداشت| مَنْ كَفَرَ بِالله  مِنْ بَعْدِ إِيمَانِهِ إِلَّا مَنْ أُكْرِهَ وَقَلْبُهُ مُطْمَئِنٌّ بِالْإِيمَانِ وَلَٰكِنْ مَنْ شَرَحَ بِالْكُفْرِ صَدْرًا فَعَلَيْهِمْ غَضَبٌ مِنَ اللَّهِ وَلَهُمْ عَذَابٌ عَظِيمٌ (ترجمه: کسانی که بعد از ایمان کافر شوند -بجز آنها که تحت فشار واقع شده‌اند در حالی که قلبشان آرام و با ایمان است- آری، آنها که سینه خود را برای پذیرش کفر گشوده‌اند، غضب خدا بر آنهاست؛ و عذاب عظیمی در انتظارشان!) این آیه در مورد گروهی از مسلمانان نازل گردید که در چنگال مشرکان گرفتار شدند و آنها را مجبور به بازگشت از اسلام و اظهار کلمات کفر و شرک کردند.آنها «عمار» و پدرش «یاسر» و مادرش «سمیّه» و «صهیب» و «بلال» و «خبّاب» بودند پدر و مادر عمار در این ماجرا سخت مقاومت کردند و کشته شدند، ولی عمار که جوان بود آنچه را مشرکان می‌خواستند به زبان آورد. مكارم شيرازى، ناصر،  تفسير نمونه‌ ج11 ص417  }} را یکی از دلایل قرآنیِ جایزبودن [[تقیه]] برشمرده‌اند<ref>ایروانی، دروس تمهیدیه، ج۲، ص۷۱۳؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ج۱۱، ص۴۱۹.</ref>