علوم غریبه: تفاوت میان نسخه‌ها

علوم غریبه (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۲۷ ژوئن ۲۰۲۳، ساعت ۱۳:۴۰

۱۶ بایت حذف‌شده ، ‏۲۷ ژوئن ۲۰۲۳

جز

جایگزینی متن - '{{یادداشت|' به '{{یاد|'

Image-reviewer، abusefilter، autopatrolled، botadmin، دیوان‌سالاران، eliminator، import، مدیران رابط کاربری، ipblock-exempt، movedable، oversight، patroller، reviewer، rollbacker، مدیران، translationadmin

۹٬۴۳۸

ویرایش

@@ خط ۱۳: / خط ۱۳: @@
 ==زیرمجموعه‌ها==
-در روند تمدن اسلامی، علوم غریبه دارای محدوده و اجزاء متغیر بوده است. علوم غریبه ابتدا شامل سِحر، پیشگویی با ستاره‌ها (احکام نجوم یا تَنجیم)، چشم زدن و شعبده بازی بوده،<ref>برای نمونه:فارابی، احصاءالعلوم، ۱۹۴۸م، ص۴۴؛ابن‌سینا، الشفاء، ۱۹۵۲م، ص۱۲-۱۴.</ref> و سپس پنج علم یونانی به آنان اضافه شد: کیمیا، لیمیا، هیمیا، سیمیا و ریمیا.<ref>بهایی، الکشکول، ۱۴۰۳ق، ج۳، ص۲۵۴.</ref>به گفته شیخ بهایی برخی از حکما کتابی مفصل درباره این پنج دانش با عنوان اختصاری (کلّه سِر) تألیف کرده که اشاره به این علوم پنجگانه است.{{یادداشت| شیخ بهایی ادعا کرده که این کتاب را درسال ۹۵۷هجری قمری در هرات دیده است و آن را یکی از بهترین کتاب‌ها ی نوشته شده در این موضوع دانسته است.}}<ref>بهایی، الکشکول، ۱۴۰۳ق، ج۳، ص۲۵۴.</ref> به این دانش‌ها، خَمسه مُحتَجِبه (پنج‌گانه پوشیده) گفته می‌شد.<ref>نراقی، الخزائن، ۱۳۸۰ق، ص۶۲.</ref> کیمیا که پایه علم شیمی امروزی است، درباره تبدیل عناصر به یکدیگر بخصوص نقره و طلا بکار برده می‌شد.<ref>مؤمن، تحفة المومنین، ۱۳۷۸ش، ص۲۹۵.</ref> سیمیا شامل تاثیر اراده و نیروهای قوی بر تخیلات و ذهن افراد است.<ref>مؤمن، تحفة المومنین، ۱۳۷۸ش، ص۲۹۵.</ref> هیمیا درباره تسخیر اجرام آسمانی از طریق ارتباط و تاثیر بر نیروهای آسمانی، ارواح و جن است.<ref>مؤمن، تحفة المومنین، ۱۳۷۸ش، ص۲۹۵.</ref> لیمیا علم طلسم‌ها و ترکیب نیروهای معنوی و زمینی برای انجام دادن کارهای شگفت‌انگیز است.<ref>مؤمن، تحفة المومنین، ۱۳۷۸ش، ص۲۹۵.</ref> ریمیا نیز علم شعبده است.<ref>مؤمن، تحفة المومنین، ۱۳۷۸ش، ص۲۹۵.</ref>
+در روند تمدن اسلامی، علوم غریبه دارای محدوده و اجزاء متغیر بوده است. علوم غریبه ابتدا شامل سِحر، پیشگویی با ستاره‌ها (احکام نجوم یا تَنجیم)، چشم زدن و شعبده بازی بوده،<ref>برای نمونه:فارابی، احصاءالعلوم، ۱۹۴۸م، ص۴۴؛ابن‌سینا، الشفاء، ۱۹۵۲م، ص۱۲-۱۴.</ref> و سپس پنج علم یونانی به آنان اضافه شد: کیمیا، لیمیا، هیمیا، سیمیا و ریمیا.<ref>بهایی، الکشکول، ۱۴۰۳ق، ج۳، ص۲۵۴.</ref>به گفته شیخ بهایی برخی از حکما کتابی مفصل درباره این پنج دانش با عنوان اختصاری (کلّه سِر) تألیف کرده که اشاره به این علوم پنجگانه است.{{یاد| شیخ بهایی ادعا کرده که این کتاب را درسال ۹۵۷هجری قمری در هرات دیده است و آن را یکی از بهترین کتاب‌ها ی نوشته شده در این موضوع دانسته است.}}<ref>بهایی، الکشکول، ۱۴۰۳ق، ج۳، ص۲۵۴.</ref> به این دانش‌ها، خَمسه مُحتَجِبه (پنج‌گانه پوشیده) گفته می‌شد.<ref>نراقی، الخزائن، ۱۳۸۰ق، ص۶۲.</ref> کیمیا که پایه علم شیمی امروزی است، درباره تبدیل عناصر به یکدیگر بخصوص نقره و طلا بکار برده می‌شد.<ref>مؤمن، تحفة المومنین، ۱۳۷۸ش، ص۲۹۵.</ref> سیمیا شامل تاثیر اراده و نیروهای قوی بر تخیلات و ذهن افراد است.<ref>مؤمن، تحفة المومنین، ۱۳۷۸ش، ص۲۹۵.</ref> هیمیا درباره تسخیر اجرام آسمانی از طریق ارتباط و تاثیر بر نیروهای آسمانی، ارواح و جن است.<ref>مؤمن، تحفة المومنین، ۱۳۷۸ش، ص۲۹۵.</ref> لیمیا علم طلسم‌ها و ترکیب نیروهای معنوی و زمینی برای انجام دادن کارهای شگفت‌انگیز است.<ref>مؤمن، تحفة المومنین، ۱۳۷۸ش، ص۲۹۵.</ref> ریمیا نیز علم شعبده است.<ref>مؤمن، تحفة المومنین، ۱۳۷۸ش، ص۲۹۵.</ref>
 در برخی منابع [[شیعی]]، علوم دیگری نیز جزء علوم غریبه به حساب آمده است.<ref>سجادی، «علوم غریبه»، ۱۳۹۰ش، ص۴۰۷-۳۸۶.</ref> {{ستون-شروع|۲}}
@@ خط ۵۲: / خط ۵۲: @@
 علوم غریبه پس از سقوط [[بنی عباس]] و در زمان حکومت [[ایلخانیان]]، [[تیموریان]] و [[صفویه]] گسترش بیشتری پیدا کرد. بعضی دلایل این رواج را کاهش تدریس و تحقیق علوم طبیعی، گسترش عقاید [[مغولان]]، روی‌آوری گروه‌هایی از مردم به دلیل سرخوردگی از تسلط مغولان و صدمات بسیار آن و نیز رواج اندیشه‌های [[صوفیه]] عنوان کرده‌اند.<ref>گوهری، کاظم بیگی؛ «وضعیت علوم غریبه پس از حمله مغول»، ۱۳۹۴ش، ص۱۵۷-۱۳۷.</ref> [[ابن طاووس]] (درگذشت ۶۶۴ق)، [[شهید اول]] (درگذشت ۷۸۶ق)، [[ابن فهد حلی]] (درگذشت ۸۴۱ق)، ملاحسین [[واعظ کاشفی]] (درگذشت ۹۱۰ق)، [[شهید ثانی]] (درگذشت ۹۶۶ق)، [[شیخ بهایی]] (درگذشت ۱۰۳۱ق)، [[محمدباقر مجلسی]] (درگذشت ۱۱۱۰ق) و [[احمد نراقی]] (درگذشت۱۲۴۵ق) در این دوره مطالعات و تجربیاتی در علوم غریبه داشتند.<ref>گوهری، کاظم بیگی؛ «وضعیت علوم غریبه پس از حمله مغول»، ۱۳۹۴ش، ص۱۵۷-۱۳۷.</ref> شاهان صفوی و [[قاجار]]،<ref>حاتمی، «باورهای نجومی در قاجاریه»، ۱۳۸۹ش، ص۸۲-۶۵.</ref> نیز به این علوم علاقه و اعتقاد داشتند. اواخر دوره قاجار انتقادهایی به رواج این علوم و آمیختگی آن با خرافات شد که گستره آن‌ها را محدود گردانید.<ref>حاتمی، علوم غریبه در دوره قاجاریه، ۱۳۸۷ش، چکیده.</ref>
-در روند تقسیم‌بندی علوم توسط [[مسلمانان]] نیز، زیرمجموعه‌های علوم غریبه در گروه‌های مختلف قرار گرفتند. [[فارابی]] (درگذشت۳۳۹ق)، احکام نجوم (پیشگویی حوادث از نجوم) و حِیَل (شامل جبر و مهندسی و ساختن آلات نجوم و ظرف‌های عجیب) را در دسته علم تَعالیم قرار داد.<ref>فارابی، احصاءالعلوم، ۱۹۴۸م، ص۴۴.</ref> پس از او [[ابن‌سینا]] در مقدمه [[کتاب شفاء]] عناوین احکام نجوم، تعبیر، طلسم‌ها، نیرنگ‌ها و کیمیا را زیرگروه حکمت طبیعی فرعی معرفی کرد.<ref>ابن‌سینا، الشفاء، ۱۹۵۲م، ص۱۲-۱۴.</ref> [[اخوان الصفا]] (قرن۴و۵) علوم سحر، کیمیا، عَزایم {{یادداشت|عزایم:افسون ها و دعاهایی که بر بیماران برای شفا یافتن می خوانند.فرهنگ فارسی معین}}
+در روند تقسیم‌بندی علوم توسط [[مسلمانان]] نیز، زیرمجموعه‌های علوم غریبه در گروه‌های مختلف قرار گرفتند. [[فارابی]] (درگذشت۳۳۹ق)، احکام نجوم (پیشگویی حوادث از نجوم) و حِیَل (شامل جبر و مهندسی و ساختن آلات نجوم و ظرف‌های عجیب) را در دسته علم تَعالیم قرار داد.<ref>فارابی، احصاءالعلوم، ۱۹۴۸م، ص۴۴.</ref> پس از او [[ابن‌سینا]] در مقدمه [[کتاب شفاء]] عناوین احکام نجوم، تعبیر، طلسم‌ها، نیرنگ‌ها و کیمیا را زیرگروه حکمت طبیعی فرعی معرفی کرد.<ref>ابن‌سینا، الشفاء، ۱۹۵۲م، ص۱۲-۱۴.</ref> [[اخوان الصفا]] (قرن۴و۵) علوم سحر، کیمیا، عَزایم {{یاد|عزایم:افسون ها و دعاهایی که بر بیماران برای شفا یافتن می خوانند.فرهنگ فارسی معین}}
 و حیل را جزء گروه ریاضی نوشت.<ref>اخوان الصفا، رسائل اخوان الصفا، ۱۹۶۴م، ص</ref>. [[ابن‌ندیم]] در کتاب الفهرست، افسانه‌گویی و خرافات، سحر و افسون و شعبده را در یک مقاله یا دسته، و کیمیا و صنعت را در دسته دیگر جای داده است.<ref>ابن الندیم، الفهرست، ۱۳۶۶ش، ص۴.</ref> [[ابن‌خلدون]] (درگذشت۸۰۸ق) سحر و طلسمات و کیمیا را زیرمجموعه علوم عقلی قرار داد.<ref>ابن خلدون، مقدمه، ۱۳۹۱ق، ص۳۹۰.</ref>