برهان صدیقین: تفاوت میان نسخه‌ها

تقریر او از این قرار است: واجب الوجود بالذات، مطابق تعریف، موجودی است که وجود برای آن ضرورت و وجوب دارد. حال اگر برای مفهوم واجب الوجود بالذات، مصداقی وجود نداشته باشد، از این حالات خارج نیست: عدم مصداق یا به این دلیل است که وجود واجب الوجود بالذات در خارج ممتنع است، و یا این‌که وجود او، ممکن و نیازمند علت است. در هر دو صورت، لازم می‌آید که واجب الوجود بالذات، واجب الوجود نباشد، در صورتی که ما در ابتدا فرض کردیم که واجب الوجود بالذات است، و نه ممتنع الوجود و یا ممکن الوجود.<ref>محمدحسین اصفهانی، تحفة الحکیم، ص۱۰۲.</ref><ref>محمدرضائی، الهیات فلسفی، ۱۳۹۱ش، ص۲۲۷و۲۲۸.</ref>{{یادداشت| لو لم يكن مطابق للواجب/لكان إما هو لامتناعه/وهو خلاف مقتضى طباعه/أو هو لافتقاره إلى السبب/والفرض فرديته لما وجب}}

بنابراین تقریر، مسئله اثبات واجب، دیگر به هیچ مبدأ تصدیقی فلسفی نیاز ندارد و می‌تواند اولین مسئله فلسفی قرار گیرد. البته شناخت و اعتماد به برخی مبادی تصوری برای این تقریر لازم است. مبادی تصوریه‌ای مانند مفهوم هستی، مفهوم ضرورت ذاتی، ضرورت ازلی و مانند اینها، که از جمله مفاهیم عامه بدیهی هستند.<ref>جوادی آملی، تبیین براهین اثبات خدا، ۱۳۹۰ش، ص۲۲۴.</ref> همچنین طبق این تقریر، اصل وجود واجب بدیهی می‌شود نه نظری.  به باور جوادی آملی تنها برهانی که به‌حق بهره مند از معیار برهان صدّیقین است و راه و مقصد در آن یکی است، برهان علامه طباطبایی در «تعلیقات بر اسفار» <ref>ملاصدرا، اسفار،  پاورقی، ج۶، ص۱۴.</ref>{{یادداشت|و إذ كانت أصل الواقعية لا تقبل العدم و البطلان لذاتها فهي واجبة بالذات فهناك واقعية واجبة بالذات و الأشياء التي لها واقعية مفتقرة إليها في واقعيتها قائمة الوجود بها.

{{عربی|اَوَلَمْ یکْفِ بِرَبِّکَ اَنَّهُ عَلی کُلِّ شَیءٍ شَهیدٌ}} (آیا پروردگار تو که بر هر چیز گواه است خودش بس نیست.)<ref>سوره فصلت، آیه ۵۳.</ref> {{یادداشت|عبارت اخیر آیه «أنه علی کلّ شیء شهید» که مورد استشهاد بوعلی قرار گرفته، به معنای این است که خداوند فوق هر شیء مشهود است؛ یعنی حتی اگر بخواهید خودتان را بشناسید، اول خدا مشهود بوده و بعد خود شما(جوادی آملی، تبین براهین اثبات خدا، ۱۳۹۰ش، ص۲۲۰و۲۲۱)}}

:کَیفَ یسْتَدَلُّ عَلَیکَ بِماهُوَ فی وُجودِهِ مُفْتَقِرٌ اِلَیکَ. اَیکُونُ لِغَیرِکَ مِنَ الظُهورِ ما لَیسَ لَکَ حَتّی یکُونَ هُوَالْمُظْهِرُ لَکَ، مَتی غِبْتَ حَتّی تَحْتاجَ اِلی دَلیلٍ یدُلُّ عَلَیکَ...(چگونه می‌توان با چیزی که در هستی‌اش نیازمند به توست، بر تو استدلال کرد؟ آیا چیزی جز تو ظهوری دارد که تو نداشته باشی تا بتواند روشنگر تو باشد؟ کِی ناپدید شده‌ای تا به دلیلی که بر تو گواه باشد نیاز داشته باشی؟)<ref>کلیات مفتاح الجنان، دعای امام حسین علیه‌السلام در روز عرفه، ص۴۶۷؛</ref> {{یادداشت|البته عبارت مذکور، در بخش پایانی [[دعای عرفه]] آمده است که طبق گفته برخی از پژوهشگران از [[امام حسین]](ع) نیست و مربوط به یکی از عرفای قرن هفتم هجری قمری است. رجوع کنید به: [[دعای عرفه امام حسین(ع)#سند بخش پایانی]]}}