Automoderated users، confirmed، protected، templateeditor
۳٬۳۲۷
ویرایش
ملکه سبا: تفاوت میان نسخه‌ها
←ایمان آوردن به سلیمان نبی و ازدواج با او
P.motahari (بحث | مشارکتها) (←اهمیت) |
P.motahari (بحث | مشارکتها) |
||
| خط ۴۴: | خط ۴۴: | ||
ملکه سبا پادشاه منطقه [[سبا]] بود و داستان دیدار او با [[سلیمان (پیامبر)|سلیمان نبی]]، در قرآن، در [[سوره نمل]]<ref>سوره نمل، آیات ۲۰-۴۴.</ref> و نیز در [[کتاب مقدس]]، آمده است.<ref>کتاب مقدس، کتاب اول پادشاهان، باب ۱۰.</ref> ملکه سبا تنها زن حاکم با توانایی‌های ویژه است که قرآن از او یاد کرده است.<ref>کریمیان و هوشنگی، «بلقیس»، ص۷۴.</ref> او را از خردمندترین زنان دانسته‌اند.<ref>ابن‌حبیب البغدادی، المحبر، دار الآفاق الجدیدة، ص۳۶۷.</ref> با توجه به داستان ملکه سبا در قرآن، مقالاتی در بررسی نگاه قرآن به مدیریت زنان و در راستای اثبات نقش و حضور فعال زنان در جامعه نوشته شده است.<ref>برای نمونه رجوع کنید به: عقیلی، «بررسی حاکمیت زن از نگاه عهد قدیم و قرآن کریم با تکیه بر داستان ملکه سبا»، ۱۳۹۴ش؛ روحانی‌منش، «الگوهای مدیریت زنان در قرآن»، ۱۳۹۳ش؛ رعایی، «بلقیس اشارتی بر زن از دیدگاه قرآن»، ۱۳۷۷ش؛ کریمی و دیگران، «کارآمدی زنان در عرصه‌های سیاسی - اجتماعی»، ۱۴۰۰ش.</ref> گفته شده در جریان تدوین [[قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران]]، برخی اعضا برای بیان جایگاه مدیریتی زنان، به داستان ملکه سبا در قرآن استدلال کرده‌اند.<ref>ذاکری، «ولایت زنان»، ص۵۶.</ref> بر اساس تحقیقات، داستان ملکه سبا در منابع اسلامی شرح و بسط فراوان یافته و برخی نکات آن از [[اسرائیلیات]] برگرفته شده است.<ref>الحضرانی، الملکة بلقیس، ۱۹۹۴م، ص۱۴۴.</ref> | ملکه سبا پادشاه منطقه [[سبا]] بود و داستان دیدار او با [[سلیمان (پیامبر)|سلیمان نبی]]، در قرآن، در [[سوره نمل]]<ref>سوره نمل، آیات ۲۰-۴۴.</ref> و نیز در [[کتاب مقدس]]، آمده است.<ref>کتاب مقدس، کتاب اول پادشاهان، باب ۱۰.</ref> ملکه سبا تنها زن حاکم با توانایی‌های ویژه است که قرآن از او یاد کرده است.<ref>کریمیان و هوشنگی، «بلقیس»، ص۷۴.</ref> او را از خردمندترین زنان دانسته‌اند.<ref>ابن‌حبیب البغدادی، المحبر، دار الآفاق الجدیدة، ص۳۶۷.</ref> با توجه به داستان ملکه سبا در قرآن، مقالاتی در بررسی نگاه قرآن به مدیریت زنان و در راستای اثبات نقش و حضور فعال زنان در جامعه نوشته شده است.<ref>برای نمونه رجوع کنید به: عقیلی، «بررسی حاکمیت زن از نگاه عهد قدیم و قرآن کریم با تکیه بر داستان ملکه سبا»، ۱۳۹۴ش؛ روحانی‌منش، «الگوهای مدیریت زنان در قرآن»، ۱۳۹۳ش؛ رعایی، «بلقیس اشارتی بر زن از دیدگاه قرآن»، ۱۳۷۷ش؛ کریمی و دیگران، «کارآمدی زنان در عرصه‌های سیاسی - اجتماعی»، ۱۴۰۰ش.</ref> گفته شده در جریان تدوین [[قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران]]، برخی اعضا برای بیان جایگاه مدیریتی زنان، به داستان ملکه سبا در قرآن استدلال کرده‌اند.<ref>ذاکری، «ولایت زنان»، ص۵۶.</ref> بر اساس تحقیقات، داستان ملکه سبا در منابع اسلامی شرح و بسط فراوان یافته و برخی نکات آن از [[اسرائیلیات]] برگرفته شده است.<ref>الحضرانی، الملکة بلقیس، ۱۹۹۴م، ص۱۴۴.</ref> | ||
== | == نام، نسب و حکومت ملکه سبا == | ||
نام ملکه سبا در قرآن و در عهد عتیق نیست؛<ref>نافع، عصر ما قبل الاسلام، ۲۰۱۸م، ص۷۲.</ref> اما به گفته بسیاری از مفسران و مورخان، بِلْقِیس بوده است.<ref>جواد علی، المفصل فی تاریخ العرب، ۱۴۲۲ق، ج۳، ص۲۶۴.</ref> در [[حدیث|احادیث]] متعدد شیعه نیز همین نام آمده است.<ref>ر.ک: صفار، بصائر الدرجات، ۱۴۰۴ق، ص۲۰۸، ۲۰۹ و ۲۱۰؛ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۲۳۰؛ شیخ صدوق، الخصال، ۱۳۶۲ش، ج۱، ص۳۲۷؛ شیخ صدوق، عیون اخبار الرضا(ع)، ۱۳۷۸ق، ج۱، ص۱۰۳؛ شیخ مفید، الاختصاص، ۱۴۱۳ق، ص۲۱۳.</ref> با این حال در برخی منابع، برای ملکه سبا نام‌های دیگری مانند یَلمَقه ثبت شده است.<ref>عوتبی صحاری، الأنساب، ۱۴۲۷ق، ج۱، ص۲۰۹.</ref> می‌گویند ملکه سبا در مَأرَب به دنیا آمد.<ref>شبستری، اعلام القرآن، ۱۳۷۹ش، ص۱۹۱.</ref> نام‌های مختلفی چون شَرْح<ref>قمی، تفسیر قمی، ۱۴۰۴ق، ج۲، ص۱۲۸.</ref> و هدّاد بن شراحیل برای پدرش ذکر کرده‌اند.<ref>اصفهانی، تاریخ سنی ملوک الارض، دار مکتبة الحیاة، ص۹۹.</ref> در برخی منابع آمده او از نسل [[سام بن نوح]] بوده است.<ref>خطیب عمری، الروضة الفیحاء، ۱۴۲۰ق، ص۹۶.</ref> همچنین گفته شده مادر او از [[جن|جنیان]] بوده است؛<ref>عوتبی صحاری، الأنساب، ۱۴۲۷ق، ج۱، ص۲۰۹.</ref> ولی چنین مطلبی انکار شده است.<ref>نووی، تهذیب الأسماء و اللغات، ۱۴۳۰ق، ص۴۸۱.</ref> | نام ملکه سبا در قرآن و در عهد عتیق نیست؛<ref>نافع، عصر ما قبل الاسلام، ۲۰۱۸م، ص۷۲.</ref> اما به گفته بسیاری از مفسران و مورخان، بِلْقِیس بوده است.<ref>جواد علی، المفصل فی تاریخ العرب، ۱۴۲۲ق، ج۳، ص۲۶۴.</ref> در [[حدیث|احادیث]] متعدد شیعه نیز همین نام آمده است.<ref>ر.ک: صفار، بصائر الدرجات، ۱۴۰۴ق، ص۲۰۸، ۲۰۹ و ۲۱۰؛ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۲۳۰؛ شیخ صدوق، الخصال، ۱۳۶۲ش، ج۱، ص۳۲۷؛ شیخ صدوق، عیون اخبار الرضا(ع)، ۱۳۷۸ق، ج۱، ص۱۰۳؛ شیخ مفید، الاختصاص، ۱۴۱۳ق، ص۲۱۳.</ref> با این حال در برخی منابع، برای ملکه سبا نام‌های دیگری مانند یَلمَقه ثبت شده است.<ref>عوتبی صحاری، الأنساب، ۱۴۲۷ق، ج۱، ص۲۰۹.</ref> می‌گویند ملکه سبا در مَأرَب به دنیا آمد.<ref>شبستری، اعلام القرآن، ۱۳۷۹ش، ص۱۹۱.</ref> نام‌های مختلفی چون شَرْح<ref>قمی، تفسیر قمی، ۱۴۰۴ق، ج۲، ص۱۲۸.</ref> و هدّاد بن شراحیل برای پدرش ذکر کرده‌اند.<ref>اصفهانی، تاریخ سنی ملوک الارض، دار مکتبة الحیاة، ص۹۹.</ref> در برخی منابع آمده او از نسل [[سام بن نوح]] بوده است.<ref>خطیب عمری، الروضة الفیحاء، ۱۴۲۰ق، ص۹۶.</ref> همچنین گفته شده مادر او از [[جن|جنیان]] بوده است؛<ref>عوتبی صحاری، الأنساب، ۱۴۲۷ق، ج۱، ص۲۰۹.</ref> ولی چنین مطلبی انکار شده است.<ref>نووی، تهذیب الأسماء و اللغات، ۱۴۳۰ق، ص۴۸۱.</ref> | ||
بلقیس را از قبیله حِمیَر معرفی کرده<ref>ابن‌صاعد اندلسی، التعریف بطبقات الأمم، ۱۳۷۶ش، ص۲۰۴.</ref> و گفته‌اند در سرزمین [[سبا]] ([[یمن]] کنونی)،<ref>مسعودی، مروج الذهب، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۱۶۱.</ref> حکومتی قدرتمندانه و باشکوه داشته <ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۷، ص۳۴۱.</ref> و پایتخت حکومتش مَأرَب بوده است.<ref>شبستری، اعلام القرآن، ۱۳۷۹ش، ص۱۹۱.</ref> به گزارش اِبن‌عَساکِر محدث قرن ششم قمری، او پیش از دیدار با حضرت سلیمان نُه سال و پس از آن چهار سال از طرف او بر یمن حکومت کرد.<ref>ابن‌عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ۱۴۱۵ق، ج۶۹، ص۶۷.</ref> البته سال‌های دیگری را هم برای مدت حکومت او ذکر کرده‌اند.<ref>اصفهانی، تاریخ سنی ملوک الارض، دار مکتبة الحیاة، ص۹۹.</ref> بر اساس گزارشی که [[ابوالفتوح رازی]] مؤلف [[روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن (کتاب)|کتاب روض‌الجِنان]] نقل کرده، ملکه سبا سد عَرِم را ساخت که بعدها در [[سیل عرم|سیل عَرِم]] ویران شد.<ref>ابوالفتوح رازی، روض الجنان، ۱۴۰۸ق، ج۱۶، ص۶۱.</ref> ساخت این سد، به افراد دیگر هم نسبت داده شده است.<ref>مسعودی، مروج الذهب، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۱۶۱.</ref> | بلقیس را از قبیله حِمیَر معرفی کرده<ref>ابن‌صاعد اندلسی، التعریف بطبقات الأمم، ۱۳۷۶ش، ص۲۰۴.</ref> و گفته‌اند در سرزمین [[سبا]] ([[یمن]] کنونی)،<ref>مسعودی، مروج الذهب، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۱۶۱.</ref> حکومتی قدرتمندانه و باشکوه داشته <ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۷، ص۳۴۱.</ref> و پایتخت حکومتش مَأرَب بوده است.<ref>شبستری، اعلام القرآن، ۱۳۷۹ش، ص۱۹۱.</ref> به گزارش اِبن‌عَساکِر محدث قرن ششم قمری، او پیش از دیدار با حضرت سلیمان نُه سال و پس از آن چهار سال از طرف او بر یمن حکومت کرد.<ref>ابن‌عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ۱۴۱۵ق، ج۶۹، ص۶۷.</ref> البته سال‌های دیگری را هم برای مدت حکومت او ذکر کرده‌اند.<ref>اصفهانی، تاریخ سنی ملوک الارض، دار مکتبة الحیاة، ص۹۹.</ref> بر اساس گزارشی که [[ابوالفتوح رازی]] مؤلف [[روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن (کتاب)|کتاب روض‌الجِنان]] نقل کرده، ملکه سبا سد عَرِم را ساخت که بعدها در [[سیل عرم|سیل عَرِم]] ویران شد.<ref>ابوالفتوح رازی، روض الجنان، ۱۴۰۸ق، ج۱۶، ص۶۱.</ref> ساخت این سد، به افراد دیگر هم نسبت داده شده است.<ref>مسعودی، مروج الذهب، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۱۶۱.</ref> | ||
برخی نویسندگان، با توجه به هم‌عصر بودن ملکه سبا با حضرت سلیمان، دوران حکومت بلقیس را مربوط نیمه قرن دهم پیش از میلاد دانسته‌اند.<ref>نافع، عصر ما قبل الاسلام، ۲۰۱۸م، ص۷۲.</ref> بر همین اساس، تردید در وجود داشتن ملکه سبا را به دلیل نبودن نام هیچ پادشاه زنی در کتیبه‌های کشف شده در یمن، ناصحیح دانسته‌اند؛ زیرا این کتیبه‌ها مربوط به قرن هشتم پیش از میلاد است.<ref>خزائلی، اعلام قرآن، ۱۳۷۱ش، ص۳۷۶.</ref> به گفته برخی پژوهشگران، در فاصله ۱۲۰ کیلومتری شرق [[صنعا]]، باقیماندههایی از ستون‌های قصر بلقیس وجود دارد.<ref>بی‌آزار شیرازی، باستان‌شناسی و جغرافیای تاریخی قصص قرآن، ۱۳۸۲ش، ص۳۲۲.</ref> [[جواد علی]]، تاریخ‌پژوه قرن چهاردهم نوشته است حبشی‌ها خود را از نسل بلقیس، ملکه سبا می‌دانند.<ref>جواد علی، المفصل فی تاریخ العرب، ۱۴۲۲ق، ج۱، ص۲۳۷.</ref> | |||
== ایمان آوردن به سلیمان نبی و ازدواج با او == | == ایمان آوردن به سلیمان نبی و ازدواج با او == | ||
بر اساس آیات قرآن، ملکه سبا در ابتدا خورشید را می‌پرستید؛<ref>سوره نمل، آیه ۲۴.</ref> ولی پس از دیدار با سلیمان، به [[خدا]] ایمان آورد.<ref>سوره نمل، آیه ۴۴.</ref> طبق برخی منابع تفسیری، او با حضرت سلیمان ازدواج کرد.<ref>قمی، تفسیر القمی، ۱۴۰۴ق، ج۲، ص۱۲۸.</ref> بر اساس آنچه دایرةالمعارف فارسی از برخی منابع یهود نقل کرده، [[بختنصر|'''بُختُنَصَّر''']] ثمره ازدواج سلیمان و بلقیس بوده است؛<ref>مصاحب و دیگران، «بلقیس»، ص۵۲۷.</ref> ولی طبق سخن بعضی، او با فرد دیگری غیر از سلیمان ازدواج کرد<ref>ابن‌کلبی، نسب معد و الیمن الکبیر، ۱۴۲۵ق، ج۲، ص۵۴۶.</ref> و بر اساس برخی گزارش‌ها او هرگز ازدواج نکرد.<ref>عوتبی صحاری، الأنساب، ۱۴۲۷ق، ج۱، ص۲۱۰.</ref> | بر اساس آیات قرآن، ملکه سبا در ابتدا خورشید را می‌پرستید؛<ref>سوره نمل، آیه ۲۴.</ref> ولی پس از دیدار با سلیمان، به [[خدا]] ایمان آورد.<ref>سوره نمل، آیه ۴۴.</ref> طبق برخی منابع تفسیری، او با حضرت سلیمان ازدواج کرد.<ref>قمی، تفسیر القمی، ۱۴۰۴ق، ج۲، ص۱۲۸.</ref> بر اساس آنچه دایرةالمعارف فارسی از برخی منابع یهود نقل کرده، [[بختنصر|'''بُختُنَصَّر''']] ثمره ازدواج سلیمان و بلقیس بوده است؛<ref>مصاحب و دیگران، «بلقیس»، ص۵۲۷.</ref> ولی طبق سخن بعضی، او با فرد دیگری غیر از سلیمان ازدواج کرد<ref>ابن‌کلبی، نسب معد و الیمن الکبیر، ۱۴۲۵ق، ج۲، ص۵۴۶.</ref> و بر اساس برخی گزارش‌ها او هرگز ازدواج نکرد.<ref>عوتبی صحاری، الأنساب، ۱۴۲۷ق، ج۱، ص۲۱۰.</ref> | ||
== گزارش قرآن و عهدین از دیدار سلیمان و ملکه سبا == | == گزارش قرآن و عهدین از دیدار سلیمان و ملکه سبا == | ||
| خط ۶۲: | خط ۶۰: | ||
اگر چه گزارش قرآن و گزارش عهد عتیق در بعضی موارد مشترک است، اما اختلافات مهمی نیز در این دو گزارش دیده می‌شود؛<ref>حسینی بجدنی، و دیگران، «بررسی و تحلیل تفسیری داستان سلیمان(ع) و ملکه سبا در نگاه قرآن کریم و تطبیق آن با عهد قدیم»، ص۲۲۲.</ref> از جمله این اختلاف‌ها می‌توان به مفصل بودن گزارش قرآن نسبت به گزارش عهد قدیم و رویکرد هدایتی داشتن قرآن اشاره کرد.<ref>حسینی بجدنی، و دیگران، «بررسی و تحلیل تفسیری داستان سلیمان(ع) و ملکه سبا در نگاه قرآن کریم و تطبیق آن با عهد قدیم»، ص۲۲۲-۲۲۴.</ref> در قرآن به محل دیدار سلیمان و ملکه سبا اشاره نشده است<ref>سوره نمل، آیات ۲۰-۴۴.</ref>، اما در عهد عتیق، [[اورشلیم]] به عنوان محل دیدار آنها ذکر شده است.<ref>کتاب مقدس، کتاب اول پادشاهان، باب ۱۰، آیه ۲.</ref> با این حال مطابق آنچه در برخی منابع اسلامی آمده، این دیدار در جایی غیر از اورشلیم و در جریان سفر حضرت سلیمان به [[مکه]] انجام شده است.<ref>ابن‌هشام، التیجان فی ملوک حمیر، ۱۳۴۷ق، ص۱۶۳-۱۷۰؛ بیضاوی، انوار التنزیل، ص۱۴۱۸ق، ج۴، ص۱۵۸.</ref> | اگر چه گزارش قرآن و گزارش عهد عتیق در بعضی موارد مشترک است، اما اختلافات مهمی نیز در این دو گزارش دیده می‌شود؛<ref>حسینی بجدنی، و دیگران، «بررسی و تحلیل تفسیری داستان سلیمان(ع) و ملکه سبا در نگاه قرآن کریم و تطبیق آن با عهد قدیم»، ص۲۲۲.</ref> از جمله این اختلاف‌ها می‌توان به مفصل بودن گزارش قرآن نسبت به گزارش عهد قدیم و رویکرد هدایتی داشتن قرآن اشاره کرد.<ref>حسینی بجدنی، و دیگران، «بررسی و تحلیل تفسیری داستان سلیمان(ع) و ملکه سبا در نگاه قرآن کریم و تطبیق آن با عهد قدیم»، ص۲۲۲-۲۲۴.</ref> در قرآن به محل دیدار سلیمان و ملکه سبا اشاره نشده است<ref>سوره نمل، آیات ۲۰-۴۴.</ref>، اما در عهد عتیق، [[اورشلیم]] به عنوان محل دیدار آنها ذکر شده است.<ref>کتاب مقدس، کتاب اول پادشاهان، باب ۱۰، آیه ۲.</ref> با این حال مطابق آنچه در برخی منابع اسلامی آمده، این دیدار در جایی غیر از اورشلیم و در جریان سفر حضرت سلیمان به [[مکه]] انجام شده است.<ref>ابن‌هشام، التیجان فی ملوک حمیر، ۱۳۴۷ق، ص۱۶۳-۱۷۰؛ بیضاوی، انوار التنزیل، ص۱۴۱۸ق، ج۴، ص۱۵۸.</ref> | ||
== درگذشت و محل دفن == | |||
بر پایه برخی منابع تاریخی، بلقیس پس از هفت سال و چند ماه بعد از دیدار با سلیمان درگذشت و او را در شهر تَدمُر [[شام]] به خاک سپردند.<ref>دیار بکری، تاریخ الخمیس، دار صادر، ج۱، ص۲۴۹.</ref> هیچکس از محل قبر او خبر نداشت تا آنکه در زمان حکومت [[ولید بن عبدالملک|ولید بن عبدالمَلِک]]، قبرش آشکار گردید و به دستور او، بنایی بر آن ساخته شد.<ref>دیار بکری، تاریخ الخمیس، دار صادر، ج۱، ص۲۴۹.</ref> | |||
== بازتاب ملکه سبا در ادبیات == | == بازتاب ملکه سبا در ادبیات == | ||