درس خارج: تفاوت میان نسخه‌ها

'''درس خارج،''' عالی‌ترین سطح دروس [[حوزه علمیه]] است. این دوره به صورت سنتی، پس از طی دو دوره مقدمات و سطح آغاز می‌شود. درس خارج، كانون ارائه آخرين دستاوردهاى علمى استادان و نيز فرصتى براى آموختن روش [[اجتهاد]] و ورزيده شدن در آن است.

درس خارج را می‌توان این‌گونه تعریف کرد: «ارائه استدلالیِ درس، بدون تکیه بر متن خاص.» در این درس، استاد نظرات مختلف درباره موضوع مورد بحث را مطرح می‌کند و ادله آن را بازگو و نقد می‌نماید و در آخر نظر خود را ارائه می‌دهد.<ref>[http://taghrir.ir/222/%D9%88%D9%82%D8%AA%DB%8C-%D9%85%DB%8C%E2%80%8C%DA%AF%D9%88%DB%8C%DB%8C%D9%85-%D8%AF%D8%B1%D8%B3-%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%AC%D8%8C-%D8%A7%D8%B2-%DA%86%D9%87-%D8%B3%D8%AE%D9%86-%D9%85%DB%8C%E2%80%8C%DA%AF/ درس خارج، پایگاه تقریر]</ref>

مشخص نیست که از چه زمانی عنوان «درس خارج» به این مرحله نهایی از تحصیلات حوزوی گفته شده است، اما به طور قطعی می‌توان گفت که در یک قرن اخیر از این عنوان استفاده می‌شده و تصویر درس خارج فقه [[آخوند خراسانی|آخوند ملامحمدکاظم خراسانی]] که آیت‌الله شیخ [[محمدحسین غروی اصفهانی]] (کمپانی) و [[آیت الله بروجردی ]] در آن دیده می‌شوند، قدیمی‌ترین تصویر از درس خارج در یک [[حوزه علمیه]] [[شیعه]] است.

برخى از [[طلبه|طلاب]] علوم دينى پس از اتمام مرحله سطح، تحصيلات خود را پايان مى‌بخشند، ولى كسانى كه به دنبال فراگيرى سطح بالاترى از دانش و رسیدن به مرتبه [[اجتهاد]] باشند، وارد مرحله خارج مى‌شوند.<ref>ملكى، ص۲۶۹.</ref>

این مرحله عالی‏‌ترین دوره دروس حوزوی محسوب می‌‏شود كه با هدف [[مجتهد]] شدن طلاب در دو رشته [[فقه]] و [[اصول]] و توان استنباط احكام از منابع اصیل ([[ادله اربعه|كتاب، سنت، عقل، اجماع]]) برپا می‌‏شود و معمولاً متن درسی خاصی ندارد.

طلابى كه به مرتبه علمى معيّنى يا درجه اجتهاد نايل مى‌شوند، حسب معمول از استادان خويش يادداشتى به نام [[اجازه اجتهاد]] دريافت مى‌كنند كه در آن به تحصيلات و توانایی‌هاى علمى آنان اشاره مى‌شود.

اساتید درس خارج از [[مجتهدان]] شناخته شده يا [[مرجع تقلید|مراجع تقليد]] هستند.<ref>غروی، ص۲۵۷</ref>

[[مراجع تقلید]] در درس خارج خود كتاب خاصى را تدريس نمى‌كنند، بلكه مباحث هر جلسه را براى بيان آراى خود همراه با بررسى آراى [[مجتهدان]] پیش از خود طراحى مى‌كنند، اما براى حفظ نظم در درس خارج اصول ترتیب کتابهای [[رسائل شیخ انصاری|رسائل]] و [[كفايةالأصول|كفايه]] و در درس خارج فقه ، ترتيب كتب ذیل را مبنا قرار می‌دهند:

#[[جواهر الکلام (کتاب)|جواهر الكلام]]

#[[شرائع الاسلام|شرايع]]

#[[وسيلة النجاة]]

#[[عروة الوثقی]]<ref>غروى، ص۲۵۷.</ref>

از آنجا كه رسیدن به قوه اجتهاد بستگی به استعداد و تلاش شخصی افراد دارد، زمان این دوره برای افراد متفاوت است. مرحله خارج، محدوديت زمانى ندارد و ممكن است كسى تا پايان عمرش در اين جلسات شركت كند، همچنان كه استادان نيز به فراخور حال و اقتضائات ديگر، مباحث خود را تفصيل مى‌دهند.

در سالیان اخیر با توجه به مسائل نو و مستحدثه، برخی از اساتید مباحثی را در درس خارج طرح کردند که پیش از آن سابقه نداشته یا اگر بحث می‎شده، ضمن ابواب دیگر به صورت مختصر طرح می‎شده است. به عنوان نمونه خارج فقه موسیقی، خارج فقه مجسمه‌سازی، خارج فقه حکومت و [[ولایت فقیه]] و ... تشکیل شده است.

{{پانویس|2}}