مکتب کلامی حله: تفاوت میان نسخهها
بدون خلاصۀ ویرایش
Khoshnoudi (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
خط ۱۵: | خط ۱۵: | ||
برخی محققان، [[سدیدالدین حمصی رازی|سدیدالدین حمصی]] را بنیانگذار مکتب کلامی حله دانستهاند.<ref>نادم، «رویکردهای کلامی و تحولآفرینی آن در مدرسه حله»، ص۵۸.</ref> گفته میشود سدیدالدین حمصی در سال ۵۵۰ق، به حله وارد شد.<ref>نادم، «رویکردهای کلامی و تحولآفرینی آن در مدرسه حله»، ص۵۸.</ref> او در مقدمه کتاب کلامیاش با عنوان [[المنقذ من التقلید و المرشد الی التوحید (کتاب)|المُنْقِذ من التقلید]] تصریح کرده است که در راه بازگشت از سفر [[حج]]، به اصرار برخی عالمان حله، مدتی را در این شهر اقامت گزید و به تدریس [[کلام اسلامی|علم کلام]] و مذاکره علمی پرداخت.<ref>حمصی رازی، المنقذ من التقلید، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۱۸.</ref> سدیدالدین حمصی این کتابش را در همانجا و به درخواست علمای حله تصنیف نمود.<ref>قاسمی، «سدیدالدین حمصی»، ج۲۳، ص۲۰۷.</ref> او همچنین یک دوره کلام استدلالی برای دانشمندان این مدرسه تدریس کرد.<ref>جبرئیلی، سیر تطور کلام شیعه (از عصر غیبت تا خواجه نصیر طوسی)، ۱۳۸۹ش، ص۸۳.</ref> با تدریس وی، رویکرد کلامی متفاوتی بر فضای مدرسه حله حاکم شد.<ref>نادم، «رویکردهای کلامی و تحولآفرینی آن در مدرسه حله»، ص۵۸.</ref> از مجلس درس حمصی، [[متکلم|متکلمانی]] همچون محمد بن محمد حمدانی، علی بن سعید راوندی (فرزند [[قطبالدین راوندی]]) و [[ورام بن ابی فراس حلی|ورام بن ابیفراس حلی]] تربیت یافتند<ref>پاکتچی، «سدیدالدین حمصی»، ج۲۱، ص۳۹۲.</ref> و مبانی کلامیاش بر متکلمین دورههای بعدی مکتب کلامی حله اثر گذاشت.<ref>پاکتچی، «سدیدالدین حمصی»، ج۲۱، ص۳۹۳.</ref> | برخی محققان، [[سدیدالدین حمصی رازی|سدیدالدین حمصی]] را بنیانگذار مکتب کلامی حله دانستهاند.<ref>نادم، «رویکردهای کلامی و تحولآفرینی آن در مدرسه حله»، ص۵۸.</ref> گفته میشود سدیدالدین حمصی در سال ۵۵۰ق، به حله وارد شد.<ref>نادم، «رویکردهای کلامی و تحولآفرینی آن در مدرسه حله»، ص۵۸.</ref> او در مقدمه کتاب کلامیاش با عنوان [[المنقذ من التقلید و المرشد الی التوحید (کتاب)|المُنْقِذ من التقلید]] تصریح کرده است که در راه بازگشت از سفر [[حج]]، به اصرار برخی عالمان حله، مدتی را در این شهر اقامت گزید و به تدریس [[کلام اسلامی|علم کلام]] و مذاکره علمی پرداخت.<ref>حمصی رازی، المنقذ من التقلید، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۱۸.</ref> سدیدالدین حمصی این کتابش را در همانجا و به درخواست علمای حله تصنیف نمود.<ref>قاسمی، «سدیدالدین حمصی»، ج۲۳، ص۲۰۷.</ref> او همچنین یک دوره کلام استدلالی برای دانشمندان این مدرسه تدریس کرد.<ref>جبرئیلی، سیر تطور کلام شیعه (از عصر غیبت تا خواجه نصیر طوسی)، ۱۳۸۹ش، ص۸۳.</ref> با تدریس وی، رویکرد کلامی متفاوتی بر فضای مدرسه حله حاکم شد.<ref>نادم، «رویکردهای کلامی و تحولآفرینی آن در مدرسه حله»، ص۵۸.</ref> از مجلس درس حمصی، [[متکلم|متکلمانی]] همچون محمد بن محمد حمدانی، علی بن سعید راوندی (فرزند [[قطبالدین راوندی]]) و [[ورام بن ابی فراس حلی|ورام بن ابیفراس حلی]] تربیت یافتند<ref>پاکتچی، «سدیدالدین حمصی»، ج۲۱، ص۳۹۲.</ref> و مبانی کلامیاش بر متکلمین دورههای بعدی مکتب کلامی حله اثر گذاشت.<ref>پاکتچی، «سدیدالدین حمصی»، ج۲۱، ص۳۹۳.</ref> | ||
به گفته برخی محققان [[ابنادریس حلی|ابن ادریس حلی]] از جمله عالمانی بوده است که برخی دیدگاههای وی در باب حجیت [[خبر واحد]] و [[دلیل عقلی]]، بر شکلگیری مکتب کلامی حله تأثیرگذار بوده است.<ref>رضوی، «نقش متکلمان امامیه در تحکیم و توسعه علم کلام در دوره ایلخانان با محوریت علامه حلی»، ص۲۲۲.</ref> ابن ادریس خبر واحد را حجت نمیدانست و تنها [[حدیث متواتر|خبر متواتر]] و خبر واحد مقرون به قرائن قطعی را حجت میدانست و دلیل عقلی را به عنوان یکی از منابع فهم شریعت برمیشمرد.<ref>ابن ادریس، السرائر، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۴۶.</ref> این نگاه سرسختانه به [[حدیث|روایات]] و رویکردش نسبت به دلیل عقلی، زمینه را برای رشد مباحث عقلی و کلامی در حوزه حله آماده ساخت.<ref> | به گفته برخی محققان [[ابنادریس حلی|ابن ادریس حلی]] از جمله عالمانی بوده است که برخی دیدگاههای وی در باب حجیت [[خبر واحد]] و [[دلیل عقلی]]، بر شکلگیری مکتب کلامی حله تأثیرگذار بوده است.<ref>رضوی، «نقش متکلمان امامیه در تحکیم و توسعه علم کلام در دوره ایلخانان با محوریت علامه حلی»، ص۲۲۲.</ref> ابن ادریس خبر واحد را حجت نمیدانست و تنها [[حدیث متواتر|خبر متواتر]] و خبر واحد مقرون به قرائن قطعی را حجت میدانست و دلیل عقلی را به عنوان یکی از منابع فهم شریعت برمیشمرد.<ref>ابن ادریس، السرائر، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۴۶.</ref> این نگاه سرسختانه به [[حدیث|روایات]] و رویکردش نسبت به دلیل عقلی، زمینه را برای رشد مباحث عقلی و کلامی در حوزه حله آماده ساخت.<ref>رضوی، «نقش متکلمان امامیه در تحکیم و توسعه علم کلام در دوره ایلخانان با محوریت علامه حلی»، ص۲۲۲.</ref> | ||
===عوامل شکلگیری و رشد=== | ===عوامل شکلگیری و رشد=== | ||
بنا به گزارش مورخان، با حمله مغولها به ممالک اسلامی در نیمه نخست قرن هفتم هجری، بسیاری از شهرها، از جمله [[بغداد]] مورد هجوم واقع شد و [[بنیعباس|خلافت عباسی]] (در سال ۶۵۶ق) ساقط گردید.<ref>حلی، تاریخ الحلة، ۱۴۳۰ق، ج۱، ص۸۳؛ جعفریان، تاریخ تشیع در | بنا به گزارش مورخان، با حمله مغولها به ممالک اسلامی در نیمه نخست قرن هفتم هجری، بسیاری از شهرها، از جمله [[بغداد]] مورد هجوم واقع شد و [[بنیعباس|خلافت عباسی]] (در سال ۶۵۶ق) ساقط گردید.<ref>حلی، تاریخ الحلة، ۱۴۳۰ق، ج۱، ص۸۳؛ جعفریان، تاریخ تشیع در ایران، ۱۳۸۷ش، ص۶۴۰ و ص۶۵۳.</ref> با درایت و تلاش عالمانی از شهر حله همچون سدیدالدین یوسف بن علی بن مطهر حلی (پدر علامه حلی)، سید مجدالدین بن طاووس و شمسالدین محمد بن العزّ و گفتگو و مذاکره با حاکمان مغول<ref>علامه حلی، کشف الیقین، ۱۴۱۱ق، ص۸۰-۸۱؛ اشمیتکه، اندیشههای کلامی علامه حلی، ۱۳۸۹ش، ص۲۴-۲۵.</ref> و بعدها بهواسطه نفوذ خواجه نصیرالدین طوسی در دربار هلاکوخان مغول، <ref>جعفریان، تاریخ تشیع در ایران، ۱۳۸۷ش، ص۶۴۰ و ص۶۵۳.</ref> شهر حله از هجوم و غارت مغولها مصون ماند و بستر مناسب و امنی برای رشد و ترویج علوم، از جمله علم کلام فراهم گردید.<ref>جبرئیلی، سیر تطور کلام شیعه (از عصر غیبت تا خواجه نصیر طوسی)، ۱۳۸۹ش، ص۸۱؛ سبحانی و رضایی، «جریانهای فکری مدرسه کلامی حله»، ص۹.</ref> بدین سبب بسیاری از عالمان و طالبان علوم از شهرهای مختلف، بهویژه بغداد و [[ری]] به حله آمدند و بر رونق علمی مدرسه حله افزوده شد.<ref>جبرئیلی، «مدرسه حله»، ص۲۱؛ سبحانی و رضایی، «جریانهای فکری مدرسه کلامی حله»، ص۹.</ref> | ||
آزادیهای مذهبی و وجود عالمان فرقههای مختلف دینی در حله را از دیگر عوامل مؤثر در رشد علمی حوزه حله، بهویژه مدرسه کلامی آن بر شمردهاند.<ref>جبرئیلی، «مدرسه حله»، ص۲۲.</ref> گفته میشود پس از سقوط خلافت عباسیان (که نماد اسلام سنی محسوب میشد) به دست مغولان، با پذیرش اسلام از سوی حاکمان مغول و آمد و شد عالمان مذاهب مختلف، بهویژه عالمان شیعه به دربار، از شدت اختلافات مذهبی بین شیعه و اهل سنت کاسته شد.<ref>جعفریان، تاریخ تشیع در | آزادیهای مذهبی و وجود عالمان فرقههای مختلف دینی در حله را از دیگر عوامل مؤثر در رشد علمی حوزه حله، بهویژه مدرسه کلامی آن بر شمردهاند.<ref>جبرئیلی، «مدرسه حله»، ص۲۲.</ref> گفته میشود پس از سقوط خلافت عباسیان (که نماد اسلام سنی محسوب میشد) به دست مغولان، با پذیرش اسلام از سوی حاکمان مغول و آمد و شد عالمان مذاهب مختلف، بهویژه عالمان شیعه به دربار، از شدت اختلافات مذهبی بین شیعه و اهل سنت کاسته شد.<ref>جعفریان، تاریخ تشیع در ایران، ۱۳۸۷ش، ص۶۴۰ و ص۶۹۱.</ref> مناظرهها و تعاملات علمی میان عالمان شیعه با علمای سایر مذاهب، بهویژه در مسائل کلامی، با رعایت اعتدال و میانهروی رواج یافت و این امور بر غنای حوزه شیعی حله و بهویژه تفکرات کلامی، اثر گذاشت.<ref>برای نمونه نگاه کنید به اشمیتکه، اندیشههای کلامی علامه حلی، ۱۳۸۹ش، ص۳۶-۳۸؛ جعفریان، تاریخ تشیع در ایران، ۱۳۸۷ش، ص۶۹۰.</ref> اموری همچون موقعیت جغرافیایی، تعادل آب و هوا و وضعیت اقتصادی حله در آن زمان را از دیگر عوامل مؤثر در شکوفایی مدرسه آن، بر شمردهاند.<ref>نادم، «تطور و قلمرو علم امام در مدرسه کلامی حله»، ص۲۴۹.</ref> | ||
==مراحل و دورهها== | ==مراحل و دورهها== | ||
خط ۶۷: | خط ۶۷: | ||
| ۴ || [[علی بن عیسی اربلی]] || [[۶۲۰ق]] || [[۶۹۲ق]] || [[کشف الغمة فی معرفة الائمة (کتاب)|کشف الغمة فی معرفة الائمة]] || نقلی | | ۴ || [[علی بن عیسی اربلی]] || [[۶۲۰ق]] || [[۶۹۲ق]] || [[کشف الغمة فی معرفة الائمة (کتاب)|کشف الغمة فی معرفة الائمة]] || نقلی | ||
|- | |- | ||
| ۵ || [[ابنمیثم بحرانی]] || [[۶۳۶ق]] || [[۶۹۹ق]] || [[قواعد المرام فی علم الکلام (کتاب)|قواعد المرام فی علم الکلام]] • [[النجاة فی القیامة فی تحقیق امر الامامة (کتاب)|النجاة فی القیامة]] | | ۵ || [[ابنمیثم بحرانی]] || [[۶۳۶ق]] || [[۶۹۹ق]] || [[قواعد المرام فی علم الکلام (کتاب)|قواعد المرام فی علم الکلام]] • [[النجاة فی القیامة فی تحقیق امر الامامة (کتاب)|النجاة فی القیامة]] || عقلی و فلسفی | ||
|- | |- | ||
| ۶ || [[علامه حلی]] || [[۶۴۸ق]] || [[۷۲۶ق]] || [[کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد (کتاب)|کشف المراد]] • [[نهج الحق و کشف الصدق (کتاب)|نهج الحق و کشف الصدق]] • [[مناهج الیقین فی اصول الدین (کتاب)|منهاج الیقین]] || عقلی و فلسفی | | ۶ || [[علامه حلی]] || [[۶۴۸ق]] || [[۷۲۶ق]] || [[کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد (کتاب)|کشف المراد]] • [[نهج الحق و کشف الصدق (کتاب)|نهج الحق و کشف الصدق]] • [[مناهج الیقین فی اصول الدین (کتاب)|منهاج الیقین]] || عقلی و فلسفی | ||
|- | |- | ||
| ۷ || [[حسن بن سلیمان حلی]] || زنده در [[۸۰۲ق]] || | | ۷ || [[حسن بن سلیمان حلی]] || زنده در [[۸۰۲ق]] || || [[المحتضر (کتاب)|المحتضر]] || نقلی | ||
|- | |- | ||
| ۸ || [[مقداد بن عبدالله حلی]] || | | ۸ || [[مقداد بن عبدالله حلی]] || || [[۸۲۶ق]] || [[اللوامع الالهیة فی المباحث الکلامیة (کتاب)|اللوامع الالهیة فی المباحث الکلامیة]] || عقلی | ||
|- | |- | ||
| ۹ || [[احمد بن فهد حلی]] || [[۷۵۷ق]] || [[۸۴۱ق]] || | | ۹ || [[احمد بن فهد حلی]] || [[۷۵۷ق]] || [[۸۴۱ق]] || || عرفانی | ||
|} | |} | ||