|
|
| خط ۱۰: |
خط ۱۰: |
|
| |
|
| به‌گفته مفسران قرآن، واژه بخل در قرآن به‌معنای خودداری از پرداخت حقوق واجب، به‌ویژه [[زکات]] به کار رفته است.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۹، ص۳۴۹؛ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۲، ص۸۹۶.</ref> مستند این نظریه، وعده دوزخ و عذاب شدیدی است که در برخی آیات<ref>سوره آل عمران، آیه ۱۸۰؛ سوره نساء، آیه ۳۷.</ref> به افراد بخیل داده شده است.<ref>طارمی، «[https://rch.ac.ir/article/Details/6058 بخل]»، ص۴۴۰.</ref> در [[حدیث|روایات]] زیادی از واژه شُح به معنای بخل استفاده شده است؛ اما در برخی موارد، شح به معنای مراتب بالای بخل به‌کار رفته‌است.<ref>محمدی ری‌شهری، دانشنامه قرآن و حدیث، ۱۳۹۰ش، ج۱۱، ص۳۰۰.</ref> | | به‌گفته مفسران قرآن، واژه بخل در قرآن به‌معنای خودداری از پرداخت حقوق واجب، به‌ویژه [[زکات]] به کار رفته است.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۹، ص۳۴۹؛ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۲، ص۸۹۶.</ref> مستند این نظریه، وعده دوزخ و عذاب شدیدی است که در برخی آیات<ref>سوره آل عمران، آیه ۱۸۰؛ سوره نساء، آیه ۳۷.</ref> به افراد بخیل داده شده است.<ref>طارمی، «[https://rch.ac.ir/article/Details/6058 بخل]»، ص۴۴۰.</ref> در [[حدیث|روایات]] زیادی از واژه شُح به معنای بخل استفاده شده است؛ اما در برخی موارد، شح به معنای مراتب بالای بخل به‌کار رفته‌است.<ref>محمدی ری‌شهری، دانشنامه قرآن و حدیث، ۱۳۹۰ش، ج۱۱، ص۳۰۰.</ref> |
|
| |
| == جایگاه ==
| |
| {{گفت و گو
| |
| |عرض=33
| |
| |شکل بندی عنوان=line-height:200%; font-size:110%; font-weight: normal;
| |
| |شکل بندی ستون راست=text-align:center; line-height:130%
| |
| |شکل بندی آدرس=font-size:75%;
| |
| |تورفتگی=۰
| |
| |تراز=چپ
| |
| |عنوان={{عربی|اندازه=80%|«وَلَا يَحْسَبَنَّ الَّذِينَ يَبْخَلُونَ بِمَا آتَاهُمُ اللَّهُ مِن فَضْلِهِ هُوَ خَيْرًا لَّهُم ۖ بَلْ هُوَ شَرٌّ لَّهُمْ ۖ سَيُطَوَّقُونَ مَا بَخِلُوا بِهِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ»}}
| |
| |و کسانی که به آنچه خدا از فضل خود به آنان عطا کرده، بخل می‌ورزند، هرگز تصور نکنند که آن [بخل] برای آنان خوب است، بلکه برایشان بد است. به زودی آنچه که به آن بخل ورزیده‌اند، روز قیامت طوق گردنشان می‌شود. «سوره آل‌عمران، آیه ۱۸۰»{{سخ}}
| |
| }}
| |
|
| |
| واژه بخل و مشتقات آن ۱۲ بار در قرآن ذکر شده است؛ آیه ۳۷ نساء، آیه ۲۴ حدید، آیه ۸ لیل، آیه ۱۸۰ آل‌عمران، آیه ۷۶ توبه، آیه ۳۷ و ۳۸ محمد. همچنین به گفته مفسران عبارت‌های شُحّ<ref>طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، ۱۴۱۷ق، ج۵، ص۱۰۱.</ref> در آیه «وَ أُحْضِرَتِ الْأَنْفُسُ الشُّحَّ»<ref>سوره نساء، آیه ۱۲۸</ref>، قَتر<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱۲، ص۳۰۱.</ref> در آیه «وَ كانَ الْإِنْسانُ قَتُوراً»<ref>سوره اسراء، آیه ۱۰۰.</ref> و ضَنّ<ref>مدرسی، من هدی القرآن، ۱۴۱۹ق، ج۱۷، ص۳۷۱.</ref> در آیه «وَ ما هُوَ عَلَى الْغَيْبِ بِضَنينٍ»،<ref>سوره تکویر، آیه ۲۴</ref> در معنای بخل به کار رفته‌است.<ref>جمالی، «[https://quran.isca.ac.ir/fa/Article/Detail/5027/بخل بخل]».</ref>
| |
|
| |
| طبق حدیثی از [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]]، بخیل کسی است که خود از دارایی‌اش استفاده می‌کند ولی به کسی عطا نمی‌کند. سپس می‌گوید که بدتر از بخیل، شخص لئیم است که نه خود استفاده می‌کند و نه به دیگران می‌بخشد.<ref>شعیری، جامع الاخبار، مطبعه حیدریه، ص۱۱۳.</ref> در ادامه این حدیث آمده است که در مقابل این دو رذیله، دو عنوان سخی و کریم قرار می‌گیرد. سخی کسی است که هم خود استفاده می‌کند و هم دیگران از او بهره می‌برند و کریم به کسی گفته می‌شود که خود استفاده نمی‌کند و در مقابل به دیگران کمک می‌کند.<ref>شعیری، جامع الاخبار، مطبعه حیدریه، ص۱۱۳.</ref>
| |
|
| |
| {{گفت و گو
| |
| |عرض=33
| |
| |شکل بندی عنوان=line-height:200%; font-size:110%; font-weight: normal;
| |
| |شکل بندی ستون راست=text-align:center; line-height:130%
| |
| |شکل بندی آدرس=font-size:75%;
| |
| |تورفتگی=۰
| |
| |تراز=چپ
| |
| |عنوان={{عربی|اندازه=80%|امام صادق (ع):{{سخ}}
| |
| «'''وَالسَّخاءُ وَضِدَّهُ الْبُخْلُ'''»}}
| |
| |سخاوت [از لشکریان عقل است] که در مقابل آن بخل قرار دارد.{{سخ}}
| |
| }}
| |
|
| |
| [[امام صادق علیه‌السلام|امام صادق (ع)]] در روایتی این صفت رذیله را جزء [[حدیث جنود عقل و جهل|لشکر جهل]] عنوان کرده؛ همان گونه که سخاوت جزء لشکریان عقل قرار گرفته است.<ref>برقی، المحاسن، ۱۳۷۱ش، ج۱، ص۱۹۷.</ref> علامه مجلسی در شرح این حدیث می‌گوید عقل نیرویی است که انسان را به سمت خوبی‌ها و بندگی خدا دعوت می‌کند و جهل نیرویی است که انسان را به سمت بدی‌ها دعوت می‌کند.<ref>علامه مجلسی، مرآه العقول، ۱۴۰۴ق، ج۱، ص۶۶.</ref> اوصاف رذیله همچون بخل، جهل را در مایل ساختن انسان به بدی‌ها توانمند می|سازند؛ همان‌گونه اوصاف پسندیده همچون سخاوت، عقل را در متمایل ساختن انسان به خوبی‌ها یاری می‌دهند.<ref>علامه مجلسی، مرآه العقول، ۱۴۰۴ق، ج۱، ص۶۶.</ref>
| |
|
| |
| در آموزه‌های دینی، دستوراتی در تعامل با شخص بخیل ذکر شده است. طبق این آموزه‌ها از همنشینی با بخیل، بردن نیاز و خواسته خود نزد بخیل، مشورت کردن با او<ref>ابن بابویه، الخصال، ۱۳۶۲ش، ج۲، ص۱۰۲.</ref> و سپردن اداره امور مردم به چنین شخصی نهی شده است.<ref>طارمی، «[https://rch.ac.ir/article/Details/6058 بخل]»، ص۴۴۱.</ref>
| |
|
| |
|
| == مراتب == | | == مراتب == |
