ملا فیض‌محمد کاتب هزاره: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
اصلاح لینک
imported>Erfani جز (←اهمیت و جایگاه) |
Khoshnoudi (بحث | مشارکتها) جز (اصلاح لینک) |
||
| خط ۴۴: | خط ۴۴: | ||
== معرفی و زندگی‌نامه == | == معرفی و زندگی‌نامه == | ||
=== تولد و کودکی === | === تولد و کودکی === | ||
ملا فیض‌محمد کاتب، معروف به کاتب هزاره، فرزند سعید محمد، در سال ۱۲۷۹ق در [[قرباغ]] از توابع ولایت [[غزنی]] متولد شد و در سال ۱۳۴۹ق در [[کابل]] درگذشت.<ref>امیری، «فیضی از فیوضات در ذکر زندگی و احوال ملا فیض محمد کاتب هزاره»، ۱۳۹۶ش، ص۱۳.</ref> وی در نوجوانی و در پی بروز جنگی بین | ملا فیض‌محمد کاتب، معروف به کاتب هزاره، فرزند سعید محمد، در سال ۱۲۷۹ق در [[قرباغ]] از توابع ولایت [[غزنی]] متولد شد و در سال ۱۳۴۹ق در [[کابل]] درگذشت.<ref>امیری، «فیضی از فیوضات در ذکر زندگی و احوال ملا فیض محمد کاتب هزاره»، ۱۳۹۶ش، ص۱۳.</ref> وی در نوجوانی و در پی بروز جنگی بین هزاره‌ها و پشتون‌های دُرانی در قرباغ،<ref>کاتب، تحفة الحبیب، جلد دوم، ۱۳۹۳ش، ص۸۶۷</ref> با خانواده پدری‌اش در [[ناوُر]]/ناهور دیگر وُلُسوالی(بخش‌داری) غزنی که برخی گفته‌اند سرزمین آبایی او است، منتقل و ماندگار شدند.<ref>امیری، «فیضی از فیوضات در ذکر زندگی و احوال ملا فیض محمد کاتب هزاره»، ۱۳۹۵ش، ص۱۴، یزدانی، «شرح مختصری از زندگی ملا فیض‌محمد کاتب هزاره»۱۳۹۱ش، ص۴۲.</ref> پدر فیض‌محمد وکالت طایفه خود یعنی محمدخواجه از طوایف هزاره را در آن دیار به عهده داشت.<ref>کاتب، سراج التواریخ، ۱۳۹۱ش، ج۳، ص۳۱۶.</ref> | ||
=== تحصیلات === | === تحصیلات === | ||
کاتب تحصیلات مقدماتی را در قرباغ و ناوُر فرا گرفت<ref>امیری، «فیضی از فیوضات در ذکر زندگی و احوال ملا فیض محمد کاتب هزاره»، ۱۳۹۶ش، ص۱۶.</ref> و برای ادامه تحصیل به [[قندهار]]، لاهور، [[کابل]] و به روایتی [[نجف]] سفر کرد.<ref>یزدانی، «شرح مختصری از زندگی ملا فیض‌محمد کاتب هزاره»، ۱۳۹۱ش، ص۴۴.</ref> گفته شده است که او بیشتر از ۲۰ سال از عمر خود را از ۱۲۸۵ تا ۱۳۱۰ق به تحصیل اختصاص داده است.<ref>امیری، «فیضی از فیوضات در ذکر زندگی و احوال ملا فیض محمد کاتب هزاره»، ۱۳۹۶ش، ص۱۶، یزدانی، «شرح مختصری از زندگی ملا فیض‌محمد کاتب هزاره»۱۳۹۱ش، ص۴۴؛ نایل، جستارها؛ ۱۳۹۵ش ج۱، ص۱۰۳.</ref> | کاتب تحصیلات مقدماتی را در قرباغ و ناوُر فرا گرفت<ref>امیری، «فیضی از فیوضات در ذکر زندگی و احوال ملا فیض محمد کاتب هزاره»، ۱۳۹۶ش، ص۱۶.</ref> و برای ادامه تحصیل به [[قندهار]]، لاهور، [[کابل]] و به روایتی [[نجف]] سفر کرد.<ref>یزدانی، «شرح مختصری از زندگی ملا فیض‌محمد کاتب هزاره»، ۱۳۹۱ش، ص۴۴.</ref> گفته شده است که او بیشتر از ۲۰ سال از عمر خود را از ۱۲۸۵ تا ۱۳۱۰ق به تحصیل اختصاص داده است.<ref>امیری، «فیضی از فیوضات در ذکر زندگی و احوال ملا فیض محمد کاتب هزاره»، ۱۳۹۶ش، ص۱۶، یزدانی، «شرح مختصری از زندگی ملا فیض‌محمد کاتب هزاره»۱۳۹۱ش، ص۴۴؛ نایل، جستارها؛ ۱۳۹۵ش ج۱، ص۱۰۳.</ref> | ||
| خط ۵۰: | خط ۵۰: | ||
از منابع مرتبط با زندگی‌نامه کاتب به‌دست میاید که وی در خلال سال‌های فوق‌الذکر به امور دیگری از قبیل حضور در جبهه‌های جنگ، هیئت صلح و مسافرت‌های عادی نیز پرداخته است.<ref>نایل، جستارها؛ ۱۳۹۵ش ج۱، ص۱۱۱.</ref> | از منابع مرتبط با زندگی‌نامه کاتب به‌دست میاید که وی در خلال سال‌های فوق‌الذکر به امور دیگری از قبیل حضور در جبهه‌های جنگ، هیئت صلح و مسافرت‌های عادی نیز پرداخته است.<ref>نایل، جستارها؛ ۱۳۹۵ش ج۱، ص۱۱۱.</ref> | ||
ثمره سفرهای آموزشی کاتب، آشنایی و در مواردی تبحر در علوم مختلف اسلامی از قبیل ادبیات عرب، [[منطق]]، [[لغت]]، هیئت، [[نجوم]]، حساب، [[ | ثمره سفرهای آموزشی کاتب، آشنایی و در مواردی تبحر در علوم مختلف اسلامی از قبیل ادبیات عرب، [[منطق]]، [[لغت]]، هیئت، [[نجوم]]، حساب، جبر، [[فلسفه اسلامی|فلسفه]]، [[کلام اسلامی|کلام]]، تاریخ، [[فقه]]، [[اصول فقه|اصول]] و [[جفر]] بود.<ref>یزدانی، «شرح مختصری از زندگی ملا فیض‌محمد کاتب هزاره»۱۳۹۱ش، ص۴۳.</ref> گستره قلمرو دانشی فیض‌محمد باعث گردید که او به [[ملا]] مشهور شود و پس از وفات از او به‌عنوان [[علامه]] نیز یاد کرده‌اند.<ref>دانش، «کاتب سرآمد همۀ مورخان پیشین و پسین افغانستان است»، ۱۳۹۶ش، ص۶۵.</ref> کاتب علاوه بر زبان [[فارسی دری]]، زبان‌های [[پشتو]] و [[عربی]] را می‌دانست و با زبان‌های انگلیسی و [[اردو]] نیز به‌اندازه رفع نیاز آشنایی داشت.<ref>یزدانی، «شرح مختصری از زندگی ملا فیض‌محمد کاتب هزاره»۱۳۹۱ش، ص۴۴.</ref> در میان اساتید کاتب از مولوی سرورخان اسحاق‌زایی از علمای برجسته [[اهل سنت و جماعت|اهل سنت افغانستان]] یاد شده است.<ref>امیری، «فیضی از فیوضات در ذکر زندگی و احوال ملا فیض محمد کاتب هزاره»، ۱۳۹۶ش، ص۱۷.</ref> کاتب تحریر اُقلیدس، خلاصةالحساب و شرح چَغْمینی را نزد سرورخان اسحاق‌زایی فرا گرفته است.<ref>یزدانی، «شرح مختصری از زندگی ملا فیض‌محمد کاتب هزاره»، ۱۳۹۱ش، ص۴۴.</ref> | ||
=== اشتغال در دربار === | === اشتغال در دربار === | ||
از آنجایی که کاتب در هنر خوش‌نویسی و خطاطی نیز ورزیده بود، ابتدا در سال ۱۳۱۰ق، برای نوشتن نامه‌ها، فرامین دولتی و استنساخ کتب کمیاب، در دفتر شاهزداه حبیب‌الله خان فرزند [[امیر عبدالرحمن خان]] (۱۸۸۰-۱۹۰۱م) استخدام شده و مشتهر به کاتب گردید.<ref>یزدانی، «شرح مختصری از زندگی ملا فیض‌محمد کاتب هزاره»۱۳۹۱ش، ص۴۶.</ref> کاتب خود نیز به نحوه استخدامش در دربار پرداخته تصریح می‌کند که استادش ملا محمدسرورخان اسحاق‌زایی دوست یکی از فرزندان امیر، معرف وی بوده است.<ref>نایل، جستارها؛ ج۱، ۱۳۹۵ش، ص۱۰۳، امیری، «فیضی از فیوضات در ذکر زندگی و احوال ملا فیض محمد کاتب هزاره»، ۱۳۹۵ش.</ref> کاتب در عهد سلطنت حبیب‌الله(۱۹۰۱-۱۹۱۹م) با توجه با توانایی‌های علمی و نگارشی‌اش مأموریت یافت که به تدوین تاریخ افغانستان از احمدشاه ابدالی (۱۷۴۷م) تا سلطنت امیر حبیب الله خان بپردازد.<ref>یزدانی، «شرح مختصری از زندگی ملا فیض‌محمد کاتب هزاره»۱۳۹۱ش.</ref> محصول این مأموریت، کتاب‌های [[تحفة الحبیب]] و [[سراج التواریخ]] است.<ref>نایل، جستارها؛ ج۱، ۱۳۹۵ش، ص۱۱۲.</ref> از این رو تمامی اسناد، مدارک، نامه‌ها، فرامین دولتی و گزارش‌های موجود در آرشیو قصر شاهی در اختیار وی قرار داده شد.<ref>یزدانی، «شرح مختصری از زندگی ملا فیض‌محمد کاتب هزاره»، ۱۳۹۱ش، ص۲۸.</ref> کاتب در مجموع ۲۸ سال در دفتر خاص حبیب الله و بعدا در عهد سلطنت امیر حبیب‌الله در دارالانشاء و مجلس تألیف، ایفای وظیفه کرده است.<ref>نایل، جستارها؛ ج۱، ۱۳۹۵ش، ص۱۱۲.</ref> | از آنجایی که کاتب در هنر خوش‌نویسی و خطاطی نیز ورزیده بود، ابتدا در سال ۱۳۱۰ق، برای نوشتن نامه‌ها، فرامین دولتی و استنساخ کتب کمیاب، در دفتر شاهزداه حبیب‌الله خان فرزند [[امیر عبدالرحمن خان]] (۱۸۸۰-۱۹۰۱م) استخدام شده و مشتهر به کاتب گردید.<ref>یزدانی، «شرح مختصری از زندگی ملا فیض‌محمد کاتب هزاره»۱۳۹۱ش، ص۴۶.</ref> کاتب خود نیز به نحوه استخدامش در دربار پرداخته تصریح می‌کند که استادش ملا محمدسرورخان اسحاق‌زایی دوست یکی از فرزندان امیر، معرف وی بوده است.<ref>نایل، جستارها؛ ج۱، ۱۳۹۵ش، ص۱۰۳، امیری، «فیضی از فیوضات در ذکر زندگی و احوال ملا فیض محمد کاتب هزاره»، ۱۳۹۵ش.</ref> کاتب در عهد سلطنت حبیب‌الله(۱۹۰۱-۱۹۱۹م) با توجه با توانایی‌های علمی و نگارشی‌اش مأموریت یافت که به تدوین تاریخ افغانستان از احمدشاه ابدالی (۱۷۴۷م) تا سلطنت امیر حبیب الله خان بپردازد.<ref>یزدانی، «شرح مختصری از زندگی ملا فیض‌محمد کاتب هزاره»۱۳۹۱ش.</ref> محصول این مأموریت، کتاب‌های [[تحفة الحبیب]] و [[سراج التواریخ]] است.<ref>نایل، جستارها؛ ج۱، ۱۳۹۵ش، ص۱۱۲.</ref> از این رو تمامی اسناد، مدارک، نامه‌ها، فرامین دولتی و گزارش‌های موجود در آرشیو قصر شاهی در اختیار وی قرار داده شد.<ref>یزدانی، «شرح مختصری از زندگی ملا فیض‌محمد کاتب هزاره»، ۱۳۹۱ش، ص۲۸.</ref> کاتب در مجموع ۲۸ سال در دفتر خاص حبیب الله و بعدا در عهد سلطنت امیر حبیب‌الله در دارالانشاء و مجلس تألیف، ایفای وظیفه کرده است.<ref>نایل، جستارها؛ ج۱، ۱۳۹۵ش، ص۱۱۲.</ref> | ||