اسماعیل پسر امام صادق(ع): تفاوت میان نسخه‌ها

'''اسماعيل‌ بن‌ جعفر''' (درگذشت ۱۳۸ق) فرزند بزرگ [[امام صادق(ع‌)]] است که‌ [[اسماعیلیه]] او یا فرزندش [[محمد بن اسماعیل بن جعفر|محمد]] را امام پس از امام صادق(ع) می‌دانند. اما از نظر [[امامیه]] و نیز بر اساس احادیث رسیده از [[پیامبر(ص)]]، [[موسی بن جعفر(ع)]] امام پس از امام صادق(ع) است. اعتقاد به امامت اسماعیل سرآغاز جدایی اسماعیلیان از [[امامیه]] و شکل‌گیری [[اسماعیلیه|فرقه اسماعیلیه]] شده است.  

درباره شخصیت اسماعیل اختلاف‌نظر وجود دارد برخی با استناد به روایات بر این باورند که وی با غالیان ارتباط داشته است. اما [[سید ابوالقاسم خوئی|آیت‌الله خویی]] با توجیه این روایات و استناد به روایات دیگر وی را شخصی جلیل و مورد عطوفت پدر دانسته است.

اسماعیل در زمان حیات امام صادق(ع) از دنیا رفت و در [[بقیع]] دفن شد. امام صادق(ع) تشییع و تدفین وی را آشکارا برگزار کرد و افرادی را بر مرگش شاهد گرفت تا شبهه امامت و موعود بودن وی از بین برود. همچنین بنا بر روایات درباره زمان مرگ اسماعیل [[بداء]] رخ داده است چرا که برخی از شیعیان او را امام می‌پنداشتند و با مرگ او آشکار شد که وی امام نبوده است.

نوادگان اسماعیل در سرزمین‌هایی چون [[نیشابور]]، خراسان، سامراء<ref> بخاری، سر السلسلة العلویه، ۱۴۱۳ق، ص۳۶.</ref> [[دمشق]]،<ref>حموی، معجم‌البلدان، ۱۹۹۵م، ج۲، ص۴۶۹.</ref> [[مصر]]،<ref>حموی، معجم‌البلدان، ۱۹۹۵م، ج۵، ص۱۴۲.</ref> [[اهواز]]، [[کوفه]]، [[بغداد]]،<ref>علوی، المجدی، ۱۴۰۹ق، ص۱۰۳.</ref> [[یمن]]،<ref>ذهبی، تاریخ الاسلام، ۱۴۱۰ق، ج۲۰، ص۳۷.</ref> [[صور]]،<ref> ذهبی، تاریخ الاسلام، ۱۴۱۰ق، ج۳۰، ص۳۰۹.</ref> [[حلب]]<ref>ذهبی، تاریخ الاسلام، ۱۴۱۰ق، ج۱۲، ص۴۰.</ref> و [[قم]]<ref> نگاه کنید به نوری، خاتمة المستدرک، ۱۴۱۵ق، ج۴، ص۴۸۵.</ref> می‌زیستند.

به گفته [[سید ابوالقاسم خوئی|آیت‌الله خویی]] درباره شخصیت اسماعیل دو دسته روایات وجود دارد. از برخی از روایات مدح و از برخی دیگر ذم او برداشت می‌شود.<ref>نگاه کنید به خویی، معجم رجال الحدیث، ۱۴۱۰ق، ج۳، ص۱۲۴-۱۲۷.</ref> بر اساس روایاتی که از آنها ذم اسماعیل‌ برداشت شده او با [[غالیان‌]] همچون مفضل بن عمر و بسام صیرفی ارتباط داشت و [[امام صادق(ع)]] از این‌ روابط ناخشنود بود.<ref> کشی، رجال الکشی، ۱۴۰۹ق، ص۲۴۵؛ خویی، معجم رجال الحدیث، ۱۴۱۰ق، ج۳، ص۱۲۵.</ref> همچنین او به محافلی‌ رفت‌وآمد داشت که‌ باعث‌ می‌شد در صلاحیت‌های اخلاقی‌ وی تردید شود.<ref> برای نمونه نگاه کنید به صدوق، کمال‌الدین‌، ۱۳۹۵ق، ج۱، ص۷۰.</ref> آیت‌الله خویی روایات ذم را دارای ضعف سندی و دلالی دانسته و روایات مدح را ترجیح داده است از این‌رو اسماعیل را شخصی جلیل و مورد عطوفت پدرش معرفی کرده است.<ref>خویی، معجم رجال الحدیث، ۱۴۱۰ق، ج۳، ص۱۲۷.</ref> با این حال برخی به ارتباط اسماعیل‌ با خطابیه‌ و نقش‌ آنها در شکل‌گیری‌ [[اسماعیلیه|فرقه اسماعیلیه‌]] اشاره کرده‌اند. به گفته اینان [[ابوالخطاب]] و اسماعیل‌ در زمان‌ حیات‌ [[امام صادق علیه‌السلام|امام‌ صادق‌(ع‌)]]، به کمک یکدیگر، عقایدی را پایه‌گذاری کردند که‌ اساس‌ [[اسماعیلیه]] شد<ref> لویس‌، The Origins of Isma'ilism، ص۴۲ به‌نقل از حبیبی مظاهری، «اسماعیل بن جعفر»، ج۹، ص۶۵۰.</ref> گفته شده دلیلی بر این ادعا وجود ندارد.<ref> حبیبی مظاهری، «اسماعیل بن جعفر»، ج۹، ۶۵۰.</ref> همچنین ماسینیون‌ اسلام‌شناس فرانسوی نیز ابوالخطاب‌ را پدر معنوی اسماعیل می‌داند.<ref> نگاه کنید به بدوی‌، شخصیات قلقة، ص۱۹ به‌نقل از حبیبی مظاهری، «اسماعیل بن جعفر»، ص۶۴۹.</ref> البته [[قاضی نعمان مغربی|قاضی نعمان]] نقشی برای ابوالخطاب در شکل‌گیری اسماعیلیه قائل نیست چراکه وی را بدعت‌گذار و مورد لعن امام صادق(ع) می‌داند.<ref> قاضی نعمان، دعائم الاسلام، ۱۳۸۵ق، ج۱، ص۴۹-۵۰.</ref>