مقام صافی‌صفا: تفاوت میان نسخه‌ها

'''صافی صَفا''' مکانی تاریخی، زیارتی و فرهنگی در جنوب [[شهر نجف]] که محل [[عبادت]] و خلوتگاه [[امام علی علیه‌السلام|امام علی(ع)]] بوده است. همچنین گفته شده این مکان، مرقد مردی از اهالی [[یمن]] است که طبق [[وصیت]] خودش، در این مکان، [[دفن]] شده است. طبق برخی شواهد تاریخی، مقام صافی‌صفا، محل عبادت [[موسی(ع)]] و بخشی از [[کوه جودی]] و [[طور سیناء]] بوده است. این مکان در طول تاریخ، بارها مورد حمله و خرابی قرار گرفته و سپس مرمت و بازسازی شده است. هم‌اکنون این مقام در ۴ طبقه با کاربری‌های فرهنگی،‌ علمی و تاریخی، محل [[زیارت]] و بازدید زائران [[عتبات عالیات]] است.  

«صافی صَفا»، [[بقعه|مرقد]] اُثیب الیمانی و مقام (‌محل اقامت و [[عبادت]]) [[امام علی علیه‌السلام|امام علی(ع)]] است.<ref>حرزالدین، تاریخ النجف الاشرف، ۱۳۸۵ش، ج۱، ص۱۸۲ ؛ بحرالعلوم،‌ [http://lib.hajj.ir/View/fa/Book/BookView/Image/1472/1/5 زیارتگاه‌های عراق، مرقد صافی صفا]، ج۱، ص۷۳.</ref> این مکان از آثار تاریخی و مذهبی [[نجف]] به‌شمار می‌رود.<ref>[https://fa.shafaqna.com/news/613006/اختصاصی-شفقنا-تاریخ-مقام-امیرالمومنی/ «تاریخ مقام امیرالمومنین(ع) و مرقد صحابی «أُثیب الیمانی»»]</ref> به‌گفته تولیت این بارگاه،‌ مقام صافی‌صفا پس از [[حرم امام علی(ع)]] در [[نجف اشرف]]، از جایگاه والایی نزد مردم برخوردار است.<ref>[https://fa.shafaqna.com/news/613006/اختصاصی-شفقنا-تاریخ-مقام-امیرالمومنی/ «تاریخ مقام امیرالمومنین(ع) و مرقد صحابی «أُثیب الیمانی»»]، خبرگزاری شفقنا.</ref> به‌گفته تولیت، دلیل نام‌گذاری این مکان به صافی‌صفا انتساب آن به «صفاة الصفا» است، صفا به‌معنای سنگ و صفاة الصاف در قدیم مکانی جهت استراحت کاروانیان بوده است.<ref>[https://fa.shafaqna.com/news/613006/اختصاصی-شفقنا-تاریخ-مقام-امیرالمومنی/ «تاریخ مقام امیرالمومنین(ع) و مرقد صحابی «أُثیب الیمانی»»]، خبرگزاری شفقنا.</ref> بنابر بعضی نقل‌های تاریخی، اُثَیب یمانی (از یاران امام علی) در این مکان، مدفون است.<ref>بحرالعلوم،‌ [http://lib.hajj.ir/View/fa/Book/BookView/Image/1472/1/5 زیارتگاه‌های عراق، مرقد صافی صفا]، ج۱، ص۷۳.</ref> این مکان با نام‌هایی چون «صُفّه صافی‌صفا»، «مسبل»، «العماره» نیز شناخته می‌شود.<ref>[https://aghigh.ir/fa/news/85750/%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%8A-%D8%A7%D8%B2-%D9%8A%D9%85%D9%86-%D9%83%D9%87-%D8%A8%D8%A7-%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85-%D8%B9%D9%84%DB%8C-%D8%A8%D9%87-%D8%AE%D8%A7%D9%83-%D8%B3%D9%BE%D8%B1%D8%AF%D9%87-%D «مردی از یمن که با دستان امام علی به‌خاک سپرده شد»]، پایگاه اطلاع‌رسانی عقیق.</ref>

بارگاه صافی صفا در خیابان کمربندی در جنوب [[نجف]]، ۵۰۰متری غرب [[حرم امام علی(ع)]] و در قسمت انتهایی [[صحن حضرت زهرا(س)]] واقع شده است،<ref>بحرالعلوم،‌ [http://lib.hajj.ir/View/fa/Book/BookView/Image/1472/1/5 زیارتگاه‌های عراق، مرقد صافی صفا]، ج۱، ص۷۳.</ref> این مکان مُشرف به [[بحر نجف]] بوده و در سمت جنوبی آن [[مقام زین العابدین(ع)]] واقع شده است.<ref>بحرالعلوم،‌ [http://lib.hajj.ir/View/fa/Book/BookView/Image/1472/1/5 زیارتگاه‌های عراق، مرقد صافی صفا]، ج۱، ص۷۳ ؛ حرزالدین،‌ تاریخ النجف الاشرف، ۱۳۸۵ش، ج۱،‌ص۳۳۷.</ref>

بر اساس اشعار منقّش بر سنگ‌نگاشته‌های قدیمی [[محراب]] این بارگاه، این مکان را محل اقامت و عبادت امام علی(ع)<ref>حرزالدین، تاریخ النجف الاشرف، ۱۳۸۵ش، ج۱، ص۳۳۸ ؛ بحرالعلوم،‌ [http://lib.hajj.ir/View/fa/Book/BookView/Image/1472/1/5 زیارتگاه‌های عراق، مرقد صافی صفا]، ج۱، ص۷۳.</ref> و اولین [[مسجد|مسجدی]] که وی آنرا به جهت عبادت بناکرد لقب داده‌اند.<ref>حرزالدین، تاریخ النجف الاشرف، ۱۳۸۵ش، ج۱، ص۳۳۸.</ref> همچنین گفته می‌شود، اُثیب یمانی در [[سال ۳۸ قمری]]، توسط امام علی(ع) در این مکان [[دفن]] گردید.<ref>[https://fa.shafaqna.com/news/613006/اختصاصی-شفقنا-تاریخ-مقام-امیرالمومنی/ «تاریخ مقام امیرالمومنین(ع) و مرقد صحابی «أُثیب الیمانی»»]، خبرگزاری شفقنا.</ref>

در [[ارشاد القلوب (کتاب)|ارشاد القلوب]] نقل شده است:‌ روزی [[امام علی علیه‌السلام|امام علی(ع)]] برای عبادت به خارج از کوفه (صحرای نجف)‌ رفته بود؛ ناگاه فردی سوار بر شتر، در حالی‌که جنازه‌ای را حمل می‌کرد به امام نزدیک شد و خود را از اهالی [[یمن]] و آن جنازه را جسد پدرش معرفی کرد. وی گفت: «پدرم چنین [[وصیت]] کرده تا او را در این‌جا [[دفن]] کنیم؛ چراکه مردی در اینجا دفن خواهد شد که به [[شفاعت]] او به تعداد ربیعه و مُضر (دو قبیله بزرگ عرب) آمرزیده می‌شوند». امام علی(ع) فرمود: «آن مرد را می‌شناسی؟... به خدا! آن مرد، منم. حال برخیز و پدرت را به خاک بسپار».<ref>دیلمی،‌ ارشاد القلوب، ذوی القربی، ج۲، ص۳۵۲.</ref> گفته می‌شود قبری که در مقبره صافی صفا است، قبر اُثیب یمانی است.<ref>دیلمی،‌ ارشاد القلوب، ذوی القربی، ج۲، ص۳۵۲ ؛ [https://fa.shafaqna.com/news/613006/اختصاصی-شفقنا-تاریخ-مقام-امیرالمومنی/ «تاریخ مقام امیرالمومنین(ع) و مرقدصحابی «أُثیب الیمانی»»]، خبرگزاری شفقنا.</ref> به گفته برخی، اُثیب یمانی همان شخصیتی است که در زمان خلافت علی(ع) به کوفه آمد و امام علی(ع) به او دعایی آموخت که به [[حرز یمانی]] معروف است.<ref>[https://www.labbayk.ir/index.php/main/detail/amaken/663 «اثیب یمانی معروف به صافی صفا یمانی»]، ستاد عمره و عتبات دانشگاهیان</ref>. او را شخصیتی نیکوکار، ثروتمند،‌ و از یاران علی(ع) دانسته‌اند.<ref>[https://www.labbayk.ir/index.php/main/detail/amaken/663 «اثیب یمانی معروف به صافی صفا یمانی»]، ستاد عمره و عتبات دانشگاهیان</ref>

به گفته حرزالدین در «تاریخ النجف الاشرف»، بر اساس کتبیه سنگی مکتوب در ورودی این مکان، اولین [[گنبد]] این بارگاه در دوران سلطان اویس جلائری و به‌دست سید معظم علاءالدین و کمک «حاج محتشم فهمانی» در سال ۷۵۹ق بنا<ref>حرزالدین،‌ تاریخ النجف الاشرف، ۱۳۸۵ش، ج۲، ص۲۳۶.</ref> و تا سال ۱۰۴۴ق، چندین بار مرمت و بازسازی شد.<ref>[https://fa.shafaqna.com/news/613006/اختصاصی-شفقنا-تاریخ-مقام-امیرالمومنی/ «تاریخ مقام امیرالمومنین(ع) و مرقد صحابی «أُثیب الیمانی»»]، خبرگزاری شفقنا.</ref> بنا بر نقل تولیت بارگاه اُثیب الیمانی، پرده‌داری صافی صفا از سال ۵۵۰ق با خاندان آل‌ الدروایش مخزومیه{{یادداشت|به گفته حرزالدین، آل الدراویش خاندانی معروف در عراق‌اند که به دینداری، اخلاق، و گشاده‌دستی و کرامت شناخته می‌شوند.(حرزالدین،‌ تاریخ النجف الاشرف، ۱۳۸۵ش، ج۱، ص۳۳۷.)}} بوده است.<ref>[https://fa.shafaqna.com/news/613006/اختصاصی-شفقنا-تاریخ-مقام-امیرالمومنی/ «تاریخ مقام امیرالمومنین(ع) و مرقد صحابی «أُثیب الیمانی»»]، خبرگزاری شفقنا.</ref> همچنین بارگاه صافی صفای نجف، سه بار پس از شکست [[انتفاضه شعبانیه عراق|انتفاضه شعبانیه]] از سوی حکومت [[صدام حسین|صدام]] و یک‌بار هم هنگام حمله آمریکا به [[عراق]] در ۲۰۰۳م در معرض انفجار قرار گرفت و سبب خرابی این بارگاه شد.<ref>[https://fa.shafaqna.com/news/613006/اختصاصی-شفقنا-تاریخ-مقام-امیرالمومنی/ «تاریخ مقام امیرالمومنین(ع) و مرقد صحابی «أُثیب الیمانی»»]، خبرگزاری شفقنا.</ref>

در پِی تصمیم بازسازی مراقد آسیب‌دیده عراق توسط اداره کل زیارتگاه‌های شیعه این کشور، بارگاه اثیب الیمانی در ساختمانی چهارطبقه و به مساحت ۳۷۵۰ مترمربع بازسازی شد.<ref>[https://fa.shafaqna.com/news/613006/اختصاصی-شفقنا-تاریخ-مقام-امیرالمومنی/ «تاریخ مقام امیرالمومنین(ع) و مرقد صحابی «أُثیب الیمانی»»]</ref> سال [[۱۳۹۸ش]]،‌ [[حرم حضرت عباس(ع)|آستان عباسی]]، خبر از تکمیل پروژه ساخت ضریح صافی صفا داد.<ref>[http://shabestan.ir/detail/News/889680 «تکمیل ساخت ضریح صافی صفا در نجف اشرف»]، خبرگزاری شبستان.</ref>

==معرفی بخش‌های مختلف صافی صفا==

به‌دلیل موقعیت جغرافیایی خاص بارگاه صافی صفا و مشرف‌بودن این مکان به دریای نجف،‌ رصدخانه‌ای در طبقه چهارم این مکان قرار گرفته‌است.<ref>[https://fa.shafaqna.com/news/613006/اختصاصی-شفقنا-تاریخ-مقام-امیرالمومنی/ «تاریخ مقام امیرالمومنین(ع) و مرقد صحابی «أُثیب الیمانی»»]، خبرگزاری شفقنا.</ref> رئیس رصدخانه صافی صفا، این رصدخانه را به جهت [[رؤیت هلال]] ماه‌ها، [[خسوف و کسوف]]، برگزاری کنفرانس‌های ستاره‌شناسی و... دارای اهمیت دانسته است.<ref>[https://fa.shafaqna.com/news/613006/اختصاصی-شفقنا-تاریخ-مقام-امیرالمومنی/ «تاریخ مقام امیرالمومنین(ع) و مرقد صحابی «أُثیب الیمانی»»]، خبرگزاری شفقنا.</ref>

موزه صافی‌صفا که در طبقه دوم این مکان قرار دارد که دارای اسناد منحصربه‌فردی از جمله تعهدنامه‌ها و قراردادهای مختلف، شناسنامه‌ها، برگه‌های اعزام به خدمت سربازی، احکام علما، [[مرجع تقلید|مراجع]]، در برهه‌های مختلف تاریخ قابل مشاهده است.<ref>[https://www.razavi.news/fa/gallery/34265/1/اختصاصی-موزه-صافی-صفا-یمانی-نجف-اشرف «موزه صافی‌صفای یمانی در نجف اشرف»]، خبرگزاری رضوی.</ref> همچنین این موزه اشیاء قدیمی، [[قرآن|قرآن‌های دستنویس]]، تصاویر و کتیبه‌های فارسی و... از بقعه صافی صفا را در خود جای داده است.<ref>[https://www.razavi.news/fa/gallery/34265/1/اختصاصی-موزه-صافی-صفا-یمانی-نجف-اشرف «موزه صافی‌صفای یمانی در نجف اشرف»]، خبرگزاری رضوی.</ref> کلاهک موشک آمریکایی هوا به زمین، که در حمله جنگنده‌های آمریکایی به این بارگاه اصابت کرده نیز در این موزه نگهداری می‌شود.<ref>[https://www.razavi.news/fa/gallery/34265/1/اختصاصی-موزه-صافی-صفا-یمانی-نجف-اشرف «موزه صافی‌صفای یمانی در نجف اشرف»]، خبرگزاری رضوی.</ref> قطعه‌های سنگی و سنگ‌نگاره‌هایی که در این موزه نگهداری می‌شوند بیان‌گر قدمت بالای این بارگاه است.<ref>[https://fa.shafaqna.com/news/613006/اختصاصی-شفقنا-تاریخ-مقام-امیرالمومنی/ «تاریخ مقام امیرالمومنین(ع) و مرقد صحابی «أُثیب الیمانی»»]، خبرگزاری شفقنا.</ref>

* [http://shabestan.ir/detail/News/889680 «تکمیل ساخت ضریح صافی صفا در نجف اشرف»]، خبرگزاری شبستان، تاریخ درج مطلب:‌ ۱۵ بهمن ۱۳۹۸ش،‌ تاریخ بازدید، ۹ دی ۱۴۰۱ش.

* [https://www.labbayk.ir/index.php/main/detail/amaken/663 «اثیب یمانی معروف به صافی صفا یمانی»]، ستاد عمره و عتبات دانشگاهیان؛ تاریخ درج مطلب:بی‌تا، تاریخ بازدید: ۹ دی ۱۴۰۱ش.