کاربر ناشناس
تنبیه الامة و تنزیه الملة (کتاب): تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
imported>Aghaie (←منابع) |
imported>Smnazem بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۲۵: | خط ۲۵: | ||
| پیش از = | | پیش از = | ||
}} | }} | ||
'''تنبیه ُالاُمَّة و تَنْزیه ُالمِلَّة'''، نوشته [[میرزا محمدحسین غروی نائینی]] (متوفی 1355ق) مشهورترین رساله درباره مبانی فکری و ابعاد گوناگون حکومت [[مشروطه]]، بر اساس نگرش [[شیعه|شیعی]]، و به زبان فارسی است. هدف اصلی کتاب، نفی [[استبداد]] و اقامه دلیل بر درستی حکومت مشروطه، بر اساس مکتب تشیع، و پاسخ به اشکالات و شبهات مخالفان مشروطه است. نویسنده در سراسر کتاب، با دیدگاهی که [[اسلام]] را توجیه کننده استبداد و حاکمیت استبدادی می داند، به شدت مخالفت می کند. | |||
==تاریخ نگارش و نام کامل== | ==تاریخ نگارش و نام کامل== | ||
این اثر در 1327 نوشته شده و نام کامل آن '''تَنبیهُ الْاُمَّة و تَنْزیهُ المِلَّة فی لُزومِ مَشروطِیَّـةِ الدُولَةِ الْمُنتَخَبَةِ لِتَقْلیلِ الظُّلْمِ عَلَی اَفرادِ الاُمَّةِ و تَرْقِیـَةِ الْمُجْتَمَع'''' است.<ref>الذریعه، ج 4، ص 440</ref> | این اثر در 1327 نوشته شده و نام کامل آن '''تَنبیهُ الْاُمَّة و تَنْزیهُ المِلَّة فی لُزومِ مَشروطِیَّـةِ الدُولَةِ الْمُنتَخَبَةِ لِتَقْلیلِ الظُّلْمِ عَلَی اَفرادِ الاُمَّةِ و تَرْقِیـَةِ الْمُجْتَمَع'''' است.<ref>الذریعه، ج 4، ص 440</ref> | ||
==نویسنده== | ==نویسنده== | ||
[[میرزا محمدحسین غروی نائینی]] از شاگردان مبرِّز [[میرزاحسن شیرازی]] (متوفی 1312)، آقا [[سیدمحمد فشارکی اصفهانی]] (متوفی 1316) و آخوند [[آخوند خراسانی|ملامحمد کاظم خراسانی]] (متوفی 1328)، و مجتهدی توانا و آگاه به مسائل زمان خود بود.<ref>معارف الرجال فی تراجم العلماء و الادباء، ج 1، ص 285</ref> هر چند در طرح کلی این اثر ارزشمند، اقتباساتی از دیدگاه های دیگران دیده می شود، مؤلف توانسته است با طرح مباحث و ابتکاراتی جدید، چشم انداز تازه ای از نظریه سیاسی [[شیعه]] درباره نظام مشروطه و نفی استبداد عرضه کند و به تقریری نو از آموزه های شیعی همت گمارد. | [[میرزا محمدحسین غروی نائینی]] از شاگردان مبرِّز [[میرزاحسن شیرازی]] (متوفی 1312)، آقا [[سیدمحمد فشارکی اصفهانی]] (متوفی 1316) و آخوند [[آخوند خراسانی|ملامحمد کاظم خراسانی]] (متوفی 1328)، و مجتهدی توانا و آگاه به مسائل زمان خود بود.<ref>معارف الرجال فی تراجم العلماء و الادباء، ج 1، ص 285</ref> هر چند در طرح کلی این اثر ارزشمند، اقتباساتی از دیدگاه های دیگران دیده می شود، مؤلف توانسته است با طرح مباحث و ابتکاراتی جدید، چشم انداز تازه ای از نظریه سیاسی [[شیعه]] درباره نظام مشروطه و نفی استبداد عرضه کند و به تقریری نو از آموزه های شیعی همت گمارد. | ||
==محتوا== | ==محتوا== | ||
کتاب شامل مقدمه، پنج فصل و خاتمه است. در مقدمه مطالبی در باره حقیقت استبداد و مشروطیت، دولت، [[قانون اساسی]]، [[مجلس شورای ملی]]، [[حریت]] و [[مساوات]] آمده است. فصول پنج گانه کتاب عبارت اند از: | کتاب شامل مقدمه، پنج فصل و خاتمه است. در مقدمه مطالبی در باره حقیقت استبداد و مشروطیت، دولت، [[قانون اساسی]]، [[مجلس شورای ملی]]، [[حریت]] و [[مساوات]] آمده است. فصول پنج گانه کتاب عبارت اند از: | ||
# پژوهش در بنیان سلطنت مجعوله در دین [[اسلام]] و توضیحِ اینکه نزد همه شرایع و حکما و عقلا سلطنت استبدادی و «دل بخواهانه» پذیرفته نیست و سلطنت فقط به اقامه «وظایف و مصالح لازمه نوعیه» محدود است.<ref>رجوع کنید به: تنبیه الامة و تنزیه الملة، 1382 ش ، ص 38، 41ـ42، 67ـ73</ref> | # پژوهش در بنیان سلطنت مجعوله در دین [[اسلام]] و توضیحِ اینکه نزد همه شرایع و حکما و عقلا سلطنت استبدادی و «دل بخواهانه» پذیرفته نیست و سلطنت فقط به اقامه «وظایف و مصالح لازمه نوعیه» محدود است.<ref>رجوع کنید به: تنبیه الامة و تنزیه الملة، 1382 ش ، ص 38، 41ـ42، 67ـ73</ref> | ||
# بحث درباره اینکه در عصر غیبت چون دسترسی به صاحب مقام [[عصمت]] ممکن نیست و نایبان عام [[امام]] (فقیهان) نیز از «اقامه وظایفِ» حکومتی به دور مانده اند، واجب است سلطنت از شکل استبدادی به صورت «تحدید استیلای جَوْری» ارجاع گردد.<ref>رجوع کنید به: تنبیه الامة و تنزیه الملة ، ص 68ـ69، 73ـ81</ref> | # بحث درباره اینکه در [[عصر غیبت]] چون دسترسی به صاحب مقام [[عصمت]] ممکن نیست و نایبان عام [[امام]] (فقیهان) نیز از «اقامه وظایفِ» حکومتی به دور مانده اند، [[واجب]] است سلطنت از شکل استبدادی به صورت «تحدید استیلای جَوْری» ارجاع گردد.<ref>رجوع کنید به: تنبیه الامة و تنزیه الملة ، ص 68ـ69، 73ـ81</ref> | ||
# کفایت حکومت [[مشروطه]] برای محدودساختن حاکمیت.<ref>تنبیه الامة و تنزیه الملة، ص 83 ـ93</ref> | # کفایت حکومت [[مشروطه]] برای محدودساختن حاکمیت.<ref>تنبیه الامة و تنزیه الملة، ص 83 ـ93</ref> | ||
# بررسی شبهه ها و ایرادهایی که در باره تأسیس حکومت مشروطه مطرح شده است.<ref>تنبیه الامة و تنزیه الملة، ص 95ـ121</ref> | # بررسی شبهه ها و ایرادهایی که در باره تأسیس حکومت مشروطه مطرح شده است.<ref>تنبیه الامة و تنزیه الملة، ص 95ـ121</ref> | ||
| خط ۴۳: | خط ۵۰: | ||
# در «استقصاء قوای ملعونه [[استبداد]]»<ref>تنبیه الامة و تنزیه الملة، ص 141ـ 158</ref> | # در «استقصاء قوای ملعونه [[استبداد]]»<ref>تنبیه الامة و تنزیه الملة، ص 141ـ 158</ref> | ||
# علاج قوای استبدادی <ref>تنبیه الامة و تنزیه الملة، ص 158ـ166</ref> | # علاج قوای استبدادی <ref>تنبیه الامة و تنزیه الملة، ص 158ـ166</ref> | ||
==هدف کتاب== | ==هدف کتاب== | ||
هدف از نگارش این کتاب، چنانکه نائینی <ref>تنبیه الامة و تنزیه الملة، 1382 ش، ص 38</ref> به صراحت بیان کرده، تنبیه امت به ضروریات شریعت و مبرّا کردن ساحَت دین (ملت) از [[زندقه]] و [[الحاد]] و [[بدعت]] (ظلم و استبداد) است. | هدف از نگارش این کتاب، چنانکه نائینی <ref>تنبیه الامة و تنزیه الملة، 1382 ش، ص 38</ref> به صراحت بیان کرده، تنبیه امت به ضروریات شریعت و مبرّا کردن ساحَت دین (ملت) از [[زندقه]] و [[الحاد]] و [[بدعت]] (ظلم و استبداد) است. | ||
| خط ۵۰: | خط ۵۹: | ||
به عقیده مؤلف، [[استبداد دینی]] و قوای نفرین شده آن، از تمام جنبه های استبداد، برای جامعه خطرناکتر و مقابله با آن نیز مشکلتر و «در حدود امتناع است».<ref>تنبیه الامة و تنزیه الملة، ص 161ـ162</ref> | به عقیده مؤلف، [[استبداد دینی]] و قوای نفرین شده آن، از تمام جنبه های استبداد، برای جامعه خطرناکتر و مقابله با آن نیز مشکلتر و «در حدود امتناع است».<ref>تنبیه الامة و تنزیه الملة، ص 161ـ162</ref> | ||
==اهمیت کتاب== | ==اهمیت کتاب== | ||
به دلیل حساس بودن موضوع و نظریه ابراز شده در این کتاب، از بدو نگارش آن تا امروز نظرهای متفاوتی درباره آن اظهار شده است، ولی حتی جدّیترین منتقدان،<ref>برای نمونه رجوع کنید به: تشیع و مشروطیت در ایران و نقش ایرانیان مقیم عراق، ص 223ـ224؛ ایدئولوژی نهضت مشروطیت ایران، ج 1، ص 230</ref> نتوانسته اند عمق مباحث و دقت علمی آن را نادیده بگیرند و از ستایش و تحسین آن خودداری ورزند. | به دلیل حساس بودن موضوع و نظریه ابراز شده در این کتاب، از بدو نگارش آن تا امروز نظرهای متفاوتی درباره آن اظهار شده است، ولی حتی جدّیترین منتقدان،<ref>برای نمونه رجوع کنید به: تشیع و مشروطیت در ایران و نقش ایرانیان مقیم عراق، ص 223ـ224؛ ایدئولوژی نهضت مشروطیت ایران، ج 1، ص 230</ref> نتوانسته اند عمق مباحث و دقت علمی آن را نادیده بگیرند و از ستایش و تحسین آن خودداری ورزند. | ||
| خط ۶۱: | خط ۷۲: | ||
[[حمید عنایت]] آن را «از نوشته های معدود مربوط به دوره انقلاب مشروطه ایران، در توجیه نظام [[مشروطیت|مشروطه]] از دیدگاه مذهب شیعه»<ref>سیری در اندیشة سیاسی عرب، 1356 ش ، ص 174، پانویس</ref> و تنها رساله منظم و منسجم شناخته شده می داند که «یک شخصیت مذهبی آن زمان، در دفاع از [[دموکراسی پارلمانی]]» نگاشته <ref>تفکر نوین سیاسی اسلام، 1362 ش، ص 179</ref> و معتقد است این کتاب بهترین شاهد بر پیوند نظریه فقهی و نگرش سیاسی علمای شیعه است.<ref>تفکر نوین سیاسی اسلام، ص 230</ref> | [[حمید عنایت]] آن را «از نوشته های معدود مربوط به دوره انقلاب مشروطه ایران، در توجیه نظام [[مشروطیت|مشروطه]] از دیدگاه مذهب شیعه»<ref>سیری در اندیشة سیاسی عرب، 1356 ش ، ص 174، پانویس</ref> و تنها رساله منظم و منسجم شناخته شده می داند که «یک شخصیت مذهبی آن زمان، در دفاع از [[دموکراسی پارلمانی]]» نگاشته <ref>تفکر نوین سیاسی اسلام، 1362 ش، ص 179</ref> و معتقد است این کتاب بهترین شاهد بر پیوند نظریه فقهی و نگرش سیاسی علمای شیعه است.<ref>تفکر نوین سیاسی اسلام، ص 230</ref> | ||
==چاپ== | ==چاپ== | ||
رساله تنبیه الامّة و تنزیه الملّة اولین بار در 1327 در [[بغداد]] و یک سال بعد در [[تهران]] چاپ شد.<ref>رجوع کنید به مشار، ستون 2، ص 1429؛الذریعه، ج 4، ص 440</ref> | رساله تنبیه الامّة و تنزیه الملّة اولین بار در 1327 در [[بغداد]] و یک سال بعد در [[تهران]] چاپ شد.<ref>رجوع کنید به مشار، ستون 2، ص 1429؛الذریعه، ج 4، ص 440</ref> | ||
| خط ۶۸: | خط ۸۱: | ||
این کتاب در 1419ق بار دیگر به عربی ترجمه شده و [[مؤسسه احسن الحدیث]] در [[قم]] آن را منتشر کرده است. | این کتاب در 1419ق بار دیگر به عربی ترجمه شده و [[مؤسسه احسن الحدیث]] در [[قم]] آن را منتشر کرده است. | ||
اخیراً سیدجواد ورعی این کتاب را تصحیح و تحقیق نموده و آن را با مقدمه ای در 1382 ش به چاپ رسانده است. | اخیراً سیدجواد ورعی این کتاب را تصحیح و تحقیق نموده و آن را با مقدمه ای در 1382 ش به چاپ رسانده است. | ||
== پانویس == | == پانویس == | ||
{{پانویس|2}} | {{پانویس|2}} | ||
== منابع == | == منابع == | ||
{{ستون-شروع|2}} | {{ستون-شروع|2}} | ||
* فریدون آدمیت، ایدئولوژی نهضت مشروطیت ایران، تهران ۱۳۵۵ـ ۱۳۷۰ ش. | * فریدون آدمیت، ایدئولوژی نهضت مشروطیت ایران، تهران ۱۳۵۵ـ ۱۳۷۰ ش. | ||
| خط ۸۲: | خط ۹۹: | ||
*نائینی، محمدحسین، تنبیه الامة و تنزیه الملة، چاپ جواد ورعی، قم ۱۳۸۲ ش. | *نائینی، محمدحسین، تنبیه الامة و تنزیه الملة، چاپ جواد ورعی، قم ۱۳۸۲ ش. | ||
{{پایان}} | {{پایان}} | ||
==پیوند به بیرون== | ==پیوند به بیرون== | ||
* منبع مقاله: [http://encyclopaediaislamica.com/madkhal2.php?sid=3922 دانشنامه جهان اسلام] | * منبع مقاله: [http://encyclopaediaislamica.com/madkhal2.php?sid=3922 دانشنامه جهان اسلام] | ||
* [http://ensani.ir/fa/content/111502/default.aspx تصحیح و شرح و تعلیق کتاب تنبیه الامه و تنزیه المله] | * [http://ensani.ir/fa/content/111502/default.aspx تصحیح و شرح و تعلیق کتاب تنبیه الامه و تنزیه المله] | ||