کاربر ناشناس
حدیث قدسی: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
imported>Mahboobi |
imported>Mahboobi بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
حدیث قدسى، نوعى حدیث كه به ذات مقدّس الهى منسوب است و | حدیث قدسى، نوعى [[حدیث]] كه به ذات مقدّس الهى منسوب است و حدیث ربانى و الهى نیز گفته می‌شود و برخى احادیث قدسى متضمن اثبات [[امامت]] و حقانیت [[امامان شیعه|ائمه(ع)]] هستند | ||
==وجه تسمیه== | ==وجه تسمیه== | ||
| خط ۱۱: | خط ۱۱: | ||
==شاخصها== | ==شاخصها== | ||
در تعاریفِ گوناگونِ حدیث قدسى، این نقطه مشترك وجود دارد كه حدیث قدسى سخنى است كه آن را [[پیامبراكرم(ص)]] از قول خدا گزارش كرده<ref>شیخ‌بهائى، الوجیزة، ص 414؛ تهانوى، ج 1، ص 629</ref>، اما مانع نبودن این تعریف موجب شده است كه محدّثان براى آن شاخصهایى معین و وجوه افتراق آن را از [[قرآن]] بیان كنند. تعداد، اهمیت و جزئیات این شاخصها و وجوه افتراق در منابع به‌طور متفاوت ذكر شده است. مثلا [[شیخ بهائى]]<ref>شیخ‌بهائى، الوجیزة، ص 414</ref> در این باره تنها به یك مورد اشاره كرده، حال آنكه بلوشى<ref>ص 36ـ38</ref> چهارده مورد ذكر كرده است. مهم‌ترین ابعاد حدیث قدسى كه مورد بحث قرار گرفته عبارت‌اند از: الفاظ آن، نحوه انتقال آن به [[پیامبراكرم]]، [[معجزه]] بودن آن و قابلیت تحدىِ آن، حكم لمس و قرائت آن، جواز قرائت آن در [[نماز]]، و محتویات آن<ref>قارى، ص 313؛ابوالبقاء، قسم 4، ص 37ـ38؛تهانوى، ج 1، ص 629ـ 630؛قاسمى، ص 65؛ابوشهبه، ص 216ـ217</ref>. | در تعاریفِ گوناگونِ حدیث قدسى، این نقطه مشترك وجود دارد كه حدیث قدسى سخنى است كه آن را [[محمد (ص)|پیامبراكرم(ص)]] از قول خدا گزارش كرده<ref>شیخ‌بهائى، الوجیزة، ص 414؛ تهانوى، ج 1، ص 629</ref>، اما مانع نبودن این تعریف موجب شده است كه محدّثان براى آن شاخصهایى معین و وجوه افتراق آن را از [[قرآن]] بیان كنند. تعداد، اهمیت و جزئیات این شاخصها و وجوه افتراق در منابع به‌طور متفاوت ذكر شده است. مثلا [[شیخ بهائى]]<ref>شیخ‌بهائى، الوجیزة، ص 414</ref> در این باره تنها به یك مورد اشاره كرده، حال آنكه بلوشى<ref>ص 36ـ38</ref> چهارده مورد ذكر كرده است. مهم‌ترین ابعاد حدیث قدسى كه مورد بحث قرار گرفته عبارت‌اند از: الفاظ آن، نحوه انتقال آن به [[محمد(ص)|پیامبراكرم]]، [[معجزه]] بودن آن و قابلیت تحدىِ آن، حكم لمس و قرائت آن، جواز قرائت آن در [[نماز]]، و محتویات آن<ref>قارى، ص 313؛ابوالبقاء، قسم 4، ص 37ـ38؛تهانوى، ج 1، ص 629ـ 630؛قاسمى، ص 65؛ابوشهبه، ص 216ـ217</ref>. | ||
==در كتابهاى درایه== | ==در كتابهاى درایه== | ||
| خط ۲۰: | خط ۲۰: | ||
درون‌مایه اصلى احادیث قدسى، مطالب عرفانى و اخلاقى، [[تهذیب نفس]]، تشویق به [[اخلاص]] و [[توبه]] و [[استغفار]]، ذكر فضائل كارهاى نیك، ترغیب به مجالست با افراد صالح و حُسن معاشرت با مردمان، انجام دادن [[امر به معروف و نهى از منكر]]، بیان فضل و كرم و جود الهى در پاداش دادن به بندگان، سرگذشت انبیاى سلف و مطالبى از این قبیل است<ref>بلوشى، ص 39ـ41</ref>. | درون‌مایه اصلى احادیث قدسى، مطالب عرفانى و اخلاقى، [[تهذیب نفس]]، تشویق به [[اخلاص]] و [[توبه]] و [[استغفار]]، ذكر فضائل كارهاى نیك، ترغیب به مجالست با افراد صالح و حُسن معاشرت با مردمان، انجام دادن [[امر به معروف و نهى از منكر]]، بیان فضل و كرم و جود الهى در پاداش دادن به بندگان، سرگذشت انبیاى سلف و مطالبى از این قبیل است<ref>بلوشى، ص 39ـ41</ref>. | ||
در حوزه احكام فقهى، در این نوع احادیث، تشریع هیچ امر واجبى ذكر نشده و تنها بر [[ثواب]] و [[عقاب]] اعمال و اهمیت جایگاه كارهاى دینى و عموماً [[مستحب]] تأكید شده است. در منابع شیعى، برخى احادیث قدسى كه متضمن اثبات امامت و حقانیت [[امامان شیعه|ائمه(ع)]] هستند، جداگانه طبقه‌بندى شده‌اند<ref>حرّعاملى، ص 201ـ315؛</ref>. | در حوزه احكام فقهى، در این نوع احادیث، تشریع هیچ امر واجبى ذكر نشده و تنها بر [[ثواب]] و [[عقاب]] اعمال و اهمیت جایگاه كارهاى دینى و عموماً [[مستحب]] تأكید شده است. در منابع شیعى، برخى احادیث قدسى كه متضمن اثبات [[امامت]] و حقانیت [[امامان شیعه|ائمه(ع)]] هستند، جداگانه طبقه‌بندى شده‌اند<ref>حرّعاملى، ص 201ـ315؛</ref>. | ||
با توجه به درون‌مایه احادیث قدسى، مهم‌ترین قلمرو تحت تأثیر آنها، مكتوبات عرفانى و اخلاقى بوده و اساساً بخش درخور توجهى از آموزه‌هاى صوفیه تحت تأثیر این‌گونه احادیث شكل گرفته یا بعداً مستند به آنها شده است<ref>هجویرى، ص 29، 155، 407، 446؛نجم‌رازى، ص 185</ref>. بعدها بیشترین كاربرد این احادیث در آثار [[محیی‌الدین ابن‌عربى]] ملاحظه می‌شود<ref>الفتوحات‌المكیة، سفر2، ص 186، سفر6، ص 234، سفر10، ص 151، سفر8، ص 294</ref>. اما استفاده از احادیث قدسى به آثار عرفانى و اخلاقى منحصر نشده و در برخى آثار فقهى<ref>مسلم‌بن حجاج، ج 2، ص 9؛شهید ثانى، ج 2، ص 75؛طباطبائى، ج 1، ص 329؛شوكانى، ج 4، ص 300</ref> و حتى پاره‌اى كتابهاى [[اصول فقه]]<ref>شهید اول، قسم 1، ص 75؛تهرانى، ج 2، ص 140؛میرزاى قمى، ج 1، ص 409</ref> نیز استشهاد به آنها دیده می‌شود. | با توجه به درون‌مایه احادیث قدسى، مهم‌ترین قلمرو تحت تأثیر آنها، مكتوبات عرفانى و اخلاقى بوده و اساساً بخش درخور توجهى از آموزه‌هاى صوفیه تحت تأثیر این‌گونه احادیث شكل گرفته یا بعداً مستند به آنها شده است<ref>هجویرى، ص 29، 155، 407، 446؛نجم‌رازى، ص 185</ref>. بعدها بیشترین كاربرد این احادیث در آثار [[محیی‌الدین ابن‌عربى]] ملاحظه می‌شود<ref>الفتوحات‌المكیة، سفر2، ص 186، سفر6، ص 234، سفر10، ص 151، سفر8، ص 294</ref>. اما استفاده از احادیث قدسى به آثار عرفانى و اخلاقى منحصر نشده و در برخى آثار فقهى<ref>مسلم‌بن حجاج، ج 2، ص 9؛شهید ثانى، ج 2، ص 75؛طباطبائى، ج 1، ص 329؛شوكانى، ج 4، ص 300</ref> و حتى پاره‌اى كتابهاى [[اصول فقه]]<ref>شهید اول، قسم 1، ص 75؛تهرانى، ج 2، ص 140؛میرزاى قمى، ج 1، ص 409</ref> نیز استشهاد به آنها دیده می‌شود. | ||
| خط ۴۱: | خط ۴۱: | ||
در عین حال، مجموع احادیث قدسى را به دو دسته می‌توان تقسیم كرد: احادیثى كه فقط سخنى را از خدا نقل می‌كنند، و احادیثى از قبیل داستانها كه در آنها سخنى از خدا نقل شده است. | در عین حال، مجموع احادیث قدسى را به دو دسته می‌توان تقسیم كرد: احادیثى كه فقط سخنى را از خدا نقل می‌كنند، و احادیثى از قبیل داستانها كه در آنها سخنى از خدا نقل شده است. | ||
محدّثان [[اهل‌سنّت]] احادیث قدسى را تنها به واسطه نقل [[پیامبر اكرم]] می‌پذیرند، اما [[صوفیه]] مطالبى را از غیر طریق آن حضرت از قول خدا یا پیامبران پیشین گزارش كرده‌اند كه پاره‌اى از آنها از [[عهدین]] گرفته شده و از كسانى چون [[كعب الاحبار]] نقل شده است. مثلاً [[محیی‌الدین ابن‌عربى]] در [[مشكاةالانوار]] همین شیوه را پیش گرفته است. او احادیث بخش دوم كتاب خود را تحت عنوان «مرفوعةً الی‌اللّه بغیر اسنادٍ الى رسول‌اللّه» آورده<ref>ص 4</ref> و از طریق [[وَهْب‌بن منبِّه]] و [[كعب الاحبار]] مطالبى را در این‌باره از [[تورات]] نقل كرده است<ref>ص 30ـ31</ref>. در این باب، ترجمه چهل [[سوره]] از [[تورات]] از زبان عبرانى به عربى به [[حضرت على(ع) | محدّثان [[اهل‌سنّت]] احادیث قدسى را تنها به واسطه نقل [[پیامبر اكرم]] می‌پذیرند، اما [[صوفیه]] مطالبى را از غیر طریق آن حضرت از قول خدا یا پیامبران پیشین گزارش كرده‌اند كه پاره‌اى از آنها از [[عهدین]] گرفته شده و از كسانى چون [[كعب الاحبار]] نقل شده است. مثلاً [[محیی‌الدین ابن‌عربى]] در [[مشكاةالانوار]] همین شیوه را پیش گرفته است. او احادیث بخش دوم كتاب خود را تحت عنوان «مرفوعةً الی‌اللّه بغیر اسنادٍ الى رسول‌اللّه» آورده<ref>ص 4</ref> و از طریق [[وَهْب‌بن منبِّه]] و [[كعب الاحبار]] مطالبى را در این‌باره از [[تورات]] نقل كرده است<ref>ص 30ـ31</ref>. در این باب، ترجمه چهل [[سوره]] از [[تورات]] از زبان عبرانى به عربى به [[حضرت على]](ع) هم منسوب است<ref>آقابزرگ طهرانى، ج 1، ص 278ـ279</ref>. در پاره‌اى احادیثِ قدسىِ منقول از [[پیامبر اكرم]] تعبیر «مكتوب فی‌التوراة»<ref>ترمذى، ج 5، ص 249؛كلینى، ج 5، ص 554؛حاكم نیشابورى، ج 2، ص 414</ref> و «مكتوب فی‌الانجیل» <ref>حاكم نیشابورى، ج 2، ص 614</ref> آمده است. | ||
==اعتبار== | ==اعتبار== | ||
| خط ۶۲: | خط ۶۲: | ||
بنابر این، اگر این تردید صحیح باشد، [[الاحادیث الالهیة]] تألیف [[ظاهربن طاهربن محمد نیشابورى]] قدیم‌ترین اثر در این باره است<ref>بلوشى، ص 53</ref>. از مشهورترین مؤلفان در این موضوع، [[محیی‌الدین ابن‌عربى]]، [[ملاعلى قارى]]، [[محمد عبدالرؤوف مناوى]] و [[محمد مدنى]] بوده‌اند<ref>مرعشلى، ج1، ص 192ـ195؛بلوشى، ص53ـ60، 67ـ 74</ref>. در بین علماى [[شیعه]] كهن‌ترین اثر [[البلاغ المبین]]، منسوب به [[سیدخلف حویزى]] (متوفى 1074)، است<ref>آقابزرگ طهرانى، ج 3، ص 141، ج 5، ص271</ref> كه البته اثبات اقدمیت آن دشوار است<ref>مامقانى، ج 5، ص 48</ref>. پس از آن، [[الجواهر السنیة فی‌الاحادیث القدسیة]]، از [[شیخ حرّعاملى]]، قدیم‌ترین اثر در این موضوع است<ref>آقابزرگ طهرانى، ج 5، ص 271</ref>. | بنابر این، اگر این تردید صحیح باشد، [[الاحادیث الالهیة]] تألیف [[ظاهربن طاهربن محمد نیشابورى]] قدیم‌ترین اثر در این باره است<ref>بلوشى، ص 53</ref>. از مشهورترین مؤلفان در این موضوع، [[محیی‌الدین ابن‌عربى]]، [[ملاعلى قارى]]، [[محمد عبدالرؤوف مناوى]] و [[محمد مدنى]] بوده‌اند<ref>مرعشلى، ج1، ص 192ـ195؛بلوشى، ص53ـ60، 67ـ 74</ref>. در بین علماى [[شیعه]] كهن‌ترین اثر [[البلاغ المبین]]، منسوب به [[سیدخلف حویزى]] (متوفى 1074)، است<ref>آقابزرگ طهرانى، ج 3، ص 141، ج 5، ص271</ref> كه البته اثبات اقدمیت آن دشوار است<ref>مامقانى، ج 5، ص 48</ref>. پس از آن، [[الجواهر السنیة فی‌الاحادیث القدسیة]]، از [[شیخ حرّعاملى]]، قدیم‌ترین اثر در این موضوع است<ref>آقابزرگ طهرانى، ج 5، ص 271</ref>. | ||
در دوران معاصر هم در زمینه جمع‌آورى و تبویب احادیث قدسى آثار مهمى پدید آمده، كه از آن جمله است: | در دوران معاصر هم در زمینه جمع‌آورى و تبویب احادیث قدسى آثار مهمى پدید آمده، كه از آن جمله است: | ||
#[[موسوعة الاحادیث القدسیة الصحیحة و الضعیفة]]<ref>دمشق 1424/2004</ref>، اثر [[یوسف حاج‌احمد]]. | #[[موسوعة الاحادیث القدسیة الصحیحة و الضعیفة]]<ref>دمشق 1424/2004</ref>، اثر [[یوسف حاج‌احمد]]. | ||
#[[الجامع فى الاحادیث القدسیة]]<ref>بیروت 1422/ 2001</ref>، اثر [[عبدالسلام علّوش]]. | #[[الجامع فى الاحادیث القدسیة]]<ref>بیروت 1422/ 2001</ref>، اثر [[عبدالسلام علّوش]]. | ||