Automoderated users، confirmed، مدیران، templateeditor
۶٬۰۳۵
ویرایش
ابن‌ادریس حلی: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
بدون خلاصۀ ویرایش
جزبدون خلاصۀ ویرایش |
جزبدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۳۳: | خط ۳۳: | ||
ابن ادریس زمان [[بلوغ]] خود را ۵۵۸ق ذکر کرده است،<ref>مجلسی، بحارالانوار، ج۱۰۴، ص۱۹.</ref> بنابراین برخی حدس زده‌اند که وی در ۵۴۳ق به دنیا آمده است.<ref>مازندرانی حائری، منتهی المقال، ۱۴۱۶ق، ج۵، ص۳۴۸.</ref> | ابن ادریس زمان [[بلوغ]] خود را ۵۵۸ق ذکر کرده است،<ref>مجلسی، بحارالانوار، ج۱۰۴، ص۱۹.</ref> بنابراین برخی حدس زده‌اند که وی در ۵۴۳ق به دنیا آمده است.<ref>مازندرانی حائری، منتهی المقال، ۱۴۱۶ق، ج۵، ص۳۴۸.</ref> | ||
ابن ادریس در کتاب [[مصباح المتهجد]]، نام پدرش را منصور بن احمد بن ادریس آورده است.<ref>افندی‌اصفهانی، تعلیقة امل‌الآمل، ۱۴۰۱ق، ج۵، ص۳۵.</ref> اما درباره نسب مادری، اختلاف وجود دارد برخی او را نوه دختری [[شیخ طوسی]] دانسته <ref>حرّعاملی، امل‌الآمل، ۱۳۶۲ش، قسم ۲، | ابن ادریس در کتاب [[مصباح المتهجد]]، نام پدرش را منصور بن احمد بن ادریس آورده است.<ref>افندی‌اصفهانی، تعلیقة امل‌الآمل، ۱۴۰۱ق، ج۵، ص۳۵.</ref> اما درباره نسب مادری، اختلاف وجود دارد برخی او را نوه دختری [[شیخ طوسی]] دانسته<ref>حرّعاملی، امل‌الآمل، ۱۳۶۲ش، قسم ۲، ص۲۴۳؛ بحرانی، لؤلؤء بحرین، چاپ محمدصادق بحرالعلوم، ص۲۳۷، ۲۷۸؛ خوانساری، روضات الجنات، ۱۳۹۰ق، ج ۶، ص۲۷۴.</ref> و برخی منابع نیز او را نواده دختری شیخ مسعود ورام بن ابی فراس بن حمدان دانسته‌اند.<ref>علیاری تبریزی، بهجة‌الآمال، ۱۳۷۱-۱۳۷۲ش، ج۶، ص۲۷۱.افندی اصفهانی، ریاض العلماء، ۱۴۳۱ق، ج۱، ص۷۴.</ref> | ||
==استادان و شاگردان== | ==استادان و شاگردان== | ||
مهم‌ترین استادان و مشایخ روایی ابن ادریس عبارت‌اند از: | مهم‌ترین استادان و مشایخ روایی ابن ادریس عبارت‌اند از: | ||
* [[عبداللّه بن جعفر دوریستی]]؛ ابن ادریس از طریق این استاد خود از شیخ مفید نقل روایت | * [[عبداللّه بن جعفر دوریستی]]؛ ابن ادریس از طریق این استاد خود از شیخ مفید نقل روایت می‌کرده است.<ref>افندی اصفهانی، ریاض العلماء، ۱۴۳۱ق، ج۳، ص۱۹۰.</ref> | ||
* [[علی بن ابراهیم علوی عُرَیضی]] | * [[علی بن ابراهیم علوی عُرَیضی]] | ||
* [[عربی بن مسافر عبادی]]؛ ابن ادریس از این استاد خود نقل روایت | * [[عربی بن مسافر عبادی]]؛ ابن ادریس از این استاد خود نقل روایت می‌کرده است.<ref>افندی اصفهانی، ریاض العلماء، ۱۴۳۱ق، ج۳، ص۳۱۱.</ref> | ||
* جمال الدین هبةاللّه بن رطبه سوراوی؛ ابن ادریس از او نقل روایت | * جمال الدین هبةاللّه بن رطبه سوراوی؛ ابن ادریس از او نقل روایت می‌کند.<ref>افندی اصفهانی، ریاض العلماء، ۱۴۳۱ق، ج۵، ص۳۱۲.</ref> | ||
* [[حسین بن هبةاللّه سوراوی]] | * [[حسین بن هبةاللّه سوراوی]] | ||
* ابوالمکارم [[ابن زهره|ابن زهره حلبی]] مؤلف [[غنیة النزوع]] | * ابوالمکارم [[ابن زهره|ابن زهره حلبی]] مؤلف [[غنیة النزوع]] | ||
* [[ابن شهر آشوب|ابن شهر آشوب]]<ref>حرّ عاملی، قسم ۲، ص۸۰، ۱۰۶؛ ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ۱۴۰۱-۱۴۰۹، ج۲۰، | * [[ابن شهر آشوب|ابن شهر آشوب]]<ref>حرّ عاملی، قسم ۲، ص۸۰، ۱۰۶؛ ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ۱۴۰۱-۱۴۰۹، ج۲۰، ص۱۷۵، ج ۲۱، ص۳۳۲؛ مجلسی، بحارالانوار، ج ۱۰۶، ص۶۹.</ref> | ||
*[[محمد بن علی طبری|عمادالدین طبری]] و الیاس بن ابراهیم حائری، واسطه نقل روایت ابن ادریس (از جمله [[صحیفه سجادیه|صحیفه سجادیه]]) از [[ابوعلی طوسی]] شمرده شده است.<ref> افندی‌اصفهانی، تعلیقة امل‌الآمل، ۱۴۰۱ق، ج ۵، | *[[محمد بن علی طبری|عمادالدین طبری]] و الیاس بن ابراهیم حائری، واسطه نقل روایت ابن ادریس (از جمله [[صحیفه سجادیه|صحیفه سجادیه]]) از [[ابوعلی طوسی]] شمرده شده است.<ref> افندی‌اصفهانی، تعلیقة امل‌الآمل، ۱۴۰۱ق، ج ۵، ص۳۲ و ص۲۴۵.</ref> | ||
برخی شاگردان ابن ادریس و راویان حدیث از او عبارت‌اند از: | برخی شاگردان ابن ادریس و راویان حدیث از او عبارت‌اند از: | ||
* [[فخار بن معد|سید شمس الدین فخار بن مَعْد موسوی]]؛ او استادِ [[محقق حلی]] است.<ref>آقابزرگ طهرانی، الذریعة، ۱۴۰۳، ج۶، ص۲۶۱.</ref> | * [[فخار بن معد|سید شمس الدین فخار بن مَعْد موسوی]]؛ او استادِ [[محقق حلی]] است.<ref>آقابزرگ طهرانی، الذریعة، ۱۴۰۳، ج۶، ص۲۶۱.</ref> | ||
* نجیب‌الدین [[محمد بن جعفر ابن نما]] و پدر بزرگش [[جعفر بن محمد بن نما حلی|جعفر بن نما]] <ref>بحرانی، لؤلؤء بحرین، بی‌تا، ص۲۷۹؛ خوانساری، روضات الجنات، ۱۳۹۰ق، ج ۶، ص۲۷۷.</ref> | * نجیب‌الدین [[محمد بن جعفر ابن نما]] و پدر بزرگش [[جعفر بن محمد بن نما حلی|جعفر بن نما]]<ref>بحرانی، لؤلؤء بحرین، بی‌تا، ص۲۷۹؛ خوانساری، روضات الجنات، ۱۳۹۰ق، ج ۶، ص۲۷۷.</ref> | ||
* ابوالحسن [[علی بن یحیی خیاط]]؛ <ref>حرّعاملی، امل‌الآمل، ۱۳۶۲ش، قسم۲، ص۲۱۰؛ حسینی اشکوری، تراجم الرجال، ۱۴۱۴ق، ج۱، ص۳۹۱</ref> | * ابوالحسن [[علی بن یحیی خیاط]]؛<ref>حرّعاملی، امل‌الآمل، ۱۳۶۲ش، قسم۲، ص۲۱۰؛ حسینی اشکوری، تراجم الرجال، ۱۴۱۴ق، ج۱، ص۳۹۱</ref> | ||
* [[سید محیی الدین حسینی حلبی]]؛ برادرزاده ابن زهره حلبی. | * [[سید محیی الدین حسینی حلبی]]؛ برادرزاده ابن زهره حلبی. | ||
* [[جعفربن احمد قمرویه حائری]]؛ کتاب ''المسائل'' به خط او و املای ابن ادریس است.<ref>آقابزرگ طهرانی، طبقات اعلام الشیعة، ۱۴۳۰ق، ج۴، ص۳۰.</ref> | * [[جعفربن احمد قمرویه حائری]]؛ کتاب ''المسائل'' به خط او و املای ابن ادریس است.<ref>آقابزرگ طهرانی، طبقات اعلام الشیعة، ۱۴۳۰ق، ج۴، ص۳۰.</ref> | ||
* [[بهاءالدین ورّام]]؛ | * [[بهاءالدین ورّام]]؛ | ||
* [[حسن بن یحیی حلی|حسن بن یحیی حلّی]]، پدر [[محقق حلی]]<ref>حسینی‌اشکوری، تراجم الرجال، ۱۴۱۴ق، ج۲، ص۸۵۷؛ قمی، هدیة‌الاحباب، ۱۳۶۳ش، | * [[حسن بن یحیی حلی|حسن بن یحیی حلّی]]، پدر [[محقق حلی]]<ref>حسینی‌اشکوری، تراجم الرجال، ۱۴۱۴ق، ج۲، ص۸۵۷؛ قمی، هدیة‌الاحباب، ۱۳۶۳ش، ص۲۷۲؛ افندی اصفهانی، تعلیقة امل‌الآمل، ۱۴۰۱ق، ج ۱، ص۳۵۱.</ref> | ||
*شیخ معین الدین ابوالحسن سالم مازنی؛ او استادِ [[خواجه نصیر الدین طوسی]] است.<ref>امین، اعیان الشیعه، ۱۴۰۳ق، ج۷، | *شیخ معین الدین ابوالحسن سالم مازنی؛ او استادِ [[خواجه نصیر الدین طوسی]] است.<ref>امین، اعیان الشیعه، ۱۴۰۳ق، ج۷، ص۱۷۲.</ref> | ||
==تاثیرات در فقه== | ==تاثیرات در فقه== | ||
تا پیش از ابن ادریس تمامی [[فقیهان]] به مدت یک قرن دنباله رو شیخ طوسی بوده و جرأت مخالفت با شیوه استنباط و فتاوای وی را نداشتند اما ابن ادریس این سد را شکسته و فقه را وارد مرحله جدیدی نمود. به نظر محققان، بیشتر فقیهان پس از [[شیخ طوسی]]، به‌سبب اعتماد و حسن اعتقاد به شیخ، در آرای فقهی و غیرفقهی، از او پیروی می‌کردند؛ ازاین‌رو استنباط و اجتهاد در فقه شیعه رو به افول نهاد.<ref>گرجی، تاریخ فقه وفقهاء، ۱۳۸۷ش، | تا پیش از ابن ادریس تمامی [[فقیهان]] به مدت یک قرن دنباله رو شیخ طوسی بوده و جرأت مخالفت با شیوه استنباط و فتاوای وی را نداشتند اما ابن ادریس این سد را شکسته و فقه را وارد مرحله جدیدی نمود. به نظر محققان، بیشتر فقیهان پس از [[شیخ طوسی]]، به‌سبب اعتماد و حسن اعتقاد به شیخ، در آرای فقهی و غیرفقهی، از او پیروی می‌کردند؛ ازاین‌رو استنباط و اجتهاد در فقه شیعه رو به افول نهاد.<ref>گرجی، تاریخ فقه وفقهاء، ۱۳۸۷ش، ص۱۴۰.</ref> | ||
شماری معدود از فقها مانند ابن ادریس که به ضرورت استقلال فکری [[فقیه]] سخت پایبند بود، به تقلید از آرا و افکار گذشتگان خرده گرفتند و باب نقد آرای شیخ طوسی را گشودند. این شیوه بر فقهای ادوار بعد تأثیر گذاشت و به حرکت اجتهادی در فقه شیعه جانی دوباره بخشید.<ref>ابن‌طاووس، کشف المَحَجَّة، ۱۳۷۵ش، ص۱۸۵؛ شهیدثانی، الرعایة، ۱۴۰۸ق، ص۹۳؛ شوشتری، قاموس | شماری معدود از فقها مانند ابن ادریس که به ضرورت استقلال فکری [[فقیه]] سخت پایبند بود، به تقلید از آرا و افکار گذشتگان خرده گرفتند و باب نقد آرای شیخ طوسی را گشودند. این شیوه بر فقهای ادوار بعد تأثیر گذاشت و به حرکت اجتهادی در فقه شیعه جانی دوباره بخشید.<ref>ابن‌طاووس، کشف المَحَجَّة، ۱۳۷۵ش، ص۱۸۵؛ شهیدثانی، الرعایة، ۱۴۰۸ق، ص۹۳؛ شوشتری، قاموس الرجال، ۱۴۱۰ق، ج۹، ص۹۴؛ صدر، پیدایش و تطور علم اصول، فروردین ۱۳۶۴ش، ص۴۳.</ref> | ||
آرای فقهی ابن ادریس در منابع فقهی بعدی همواره مورد توجه قرار گرفته است<ref>حسینی‌عاملی، مفتاح الکرامة، ۱۴۱۹-۱۴۲۳ق، ج۱، ص۵۱۴ و ج۹، ص۹ و ج۱۰، ص۵۷، ۱۷۷، ۳۳۶؛ نجفی، جواهرالکلام، ۱۹۸۱م، ج۱۳، ص۷۷-۷۸.</ref> و گاهی آرای او همراه با نظر گروهی از فقهای حلّه (اصطلاحا: حِلّیون) ذکر شده است.<ref>شهید اول، الدروس، ۱۴۱۴ق، ج۱، ص۴۲۰، ۳۱۵ و ج۲، ص۱۴۴، ۲۰۶ و ج۳، ص۲۳۲، ۲۳۷؛ حسینی‌عاملی، مفتاح الکرامة، ۱۴۲۳ق، ج۶، ص۱۵۳؛ نجفی، جواهرالکلام، ۱۹۸۱م، ج۲۵، ص۳۲۱.</ref> | آرای فقهی ابن ادریس در منابع فقهی بعدی همواره مورد توجه قرار گرفته است<ref>حسینی‌عاملی، مفتاح الکرامة، ۱۴۱۹-۱۴۲۳ق، ج۱، ص۵۱۴ و ج۹، ص۹ و ج۱۰، ص۵۷، ۱۷۷، ۳۳۶؛ نجفی، جواهرالکلام، ۱۹۸۱م، ج۱۳، ص۷۷-۷۸.</ref> و گاهی آرای او همراه با نظر گروهی از فقهای حلّه (اصطلاحا: حِلّیون) ذکر شده است.<ref>شهید اول، الدروس، ۱۴۱۴ق، ج۱، ص۴۲۰، ۳۱۵ و ج۲، ص۱۴۴، ۲۰۶ و ج۳، ص۲۳۲، ۲۳۷؛ حسینی‌عاملی، مفتاح الکرامة، ۱۴۲۳ق، ج۶، ص۱۵۳؛ نجفی، جواهرالکلام، ۱۹۸۱م، ج۲۵، ص۳۲۱.</ref> | ||
| خط ۶۵: | خط ۶۵: | ||
==جایگاه روایی و فقهی ابن ادریس== | ==جایگاه روایی و فقهی ابن ادریس== | ||
پیرامون جایگاه روایی و فقهی ابن ادریس دیدگاه‌های متفاوتی بیان شده است | پیرامون جایگاه روایی و فقهی ابن ادریس دیدگاه‌های متفاوتی بیان شده است | ||
[[سدیدالدین حمصی رازی|سدیدالدین حِمّصی]] او را اهل تخلیط و غیرقابل اعتماد دانسته است <ref>قمی، الفهرست، ۱۴۰۸ق، ص۱۱۳.</ref> [[حسن بن داوود حلی |ابن داود حلی]] عدم پذیرش [[خبر واحد]] توسط او را به معنی اعراض کلی از اخبار ائمه(ع) دانسته و او را در شمار ضعفا آورده است. <ref>حلی، رجال ابن داود، ۱۳۸۳ق، ص۴۹۸.</ref>[[ محمدباقر مجلسی |علامه مجلسی]] او را توثیق کرده است | [[سدیدالدین حمصی رازی|سدیدالدین حِمّصی]] او را اهل تخلیط و غیرقابل اعتماد دانسته است<ref>قمی، الفهرست، ۱۴۰۸ق، ص۱۱۳.</ref> [[حسن بن داوود حلی|ابن داود حلی]] عدم پذیرش [[خبر واحد]] توسط او را به معنی اعراض کلی از اخبار ائمه(ع) دانسته و او را در شمار ضعفا آورده است.<ref>حلی، رجال ابن داود، ۱۳۸۳ق، ص۴۹۸.</ref>[[محمدباقر مجلسی|علامه مجلسی]] او را توثیق کرده است<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۱، ص۳۳</ref> [[سید ابوالقاسم خویی|خویی]] و [[محمدتقی شوشتری|شوشتری]] نسبتی را که حِمَّصی به وی از جهت (کمی بی‌دقتی در نقلِ اسنادِ روایات و به اصطلاح رجالی تخلیط) داده؛ صحیح دانسته ولی تهمت اعراض کلی از اخبار ائمه(ع) به بهانه عمل نکردن به [[خبر واحد|اخبار آحاد]] را نپذیرفته‌اند.<ref>خویی، معجم الرجال الحدیث،۱۴۱۳ق، ج۱۶، ص۶۷؛ شوشتری، قاموس الرجال، ۱۴۱۹ق، ج۹، ص۹۳</ref>{{یادداشت| أما ما ذکره الشیخ محمود الحمصی من أن ابن إدریس مخلط، لا یعتمد علی تصنیفه، فهو صحیح من جهة و باطل من جهة، أما إنه مخلط فی الجملة فمما لا شک فیه (خویی، معجم الرجال)و کان مخلّطا فی الفقه و فی الحدیث فی أسانیدها و متونها و فی الأدب و فی التاریخ و فی اللغة(شوشتری،قاموس الرجال)حمصی درباره ابن ادریس تعبیر به مخلط کرده است و مُخلّط یعنی کسی که احادیث درست و نادرست، هر دو را نقل می‌کند، ولی اگر روایتی را بگویند تخلیط است یعنی باطل و نادرست است.https://www.eshia.ir/feqh/archive/text/shobeiry_mohammad/feqh/96/960803/ سید جواد شبیری}} [[محقق حلی]]، وی را بازکننده باب طعن بر شیخ طوسی دانسته و الفاظ خاصی را در مورد ابن ادریس و فتاوای وی بکار برده است<ref>محقق حلی، رسائل تسع، ۱۴۱۳ق، ص۲۰۰؛ نکت النهایه، ۱۴۱۲ق، ج۲، ص۴۰۲؛ بحرانی، لؤلؤه البحرین، آل بیت، ص۲۸۶.</ref> [[میرزا حسین نوری|محدث نوری]] ابن ادریس را بالاتر از فخرالدین رازی و در فقه مقدم بر [[محمد بن ادریس شافعی|محمدبن ادریس شافعی]] می‌داند.<ref>محدث نوری، خاتمه المستدرک، ۱۴۱۷ق، ج۳، ص۴۲</ref> ذهبی او را علامه عصر خویش<ref>ذهبی، ۱۴۰۴ق، ج۲۱، ص۳۳۲.</ref> و ابن حجر عسقلانی وی را برترین دانشمند شیعه در عصر خویش معرفی می‌نماید.<ref>ابن حجر عسقلانی، ۱۳۹۰ق، ج۴،ص۶۴.</ref> | ||
==وفات== | ==وفات== | ||
| خط ۷۱: | خط ۷۱: | ||
به نظر برخی مؤلفان، ابن ادریس در حدود ۵۹۷<ref>رازی، الفهرست، ۱۳۶۶ش، ص۳۹۸؛ ابن‌حجر عسقلانی، لسان‌المیزان، ج۵، ص۶۹۳.</ref>، و به گفته فرزندش صالح<ref>آقابزرگ طهرانی، الذریعة، ۱۴۰۳ق، ج۱۲، ص۱۵۵.</ref> در حدود ۵۹۸ درگذشته است. بنابراین، اینکه در بعضی منابع آمده است او در ۲۵ یا ۳۵ سالگی وفات کرد،<ref>رجوع کنید به: مازندرانی‌حائری، منتهی‌المقال، ۱۴۱۶ق، ج۵، ص۳۴۸؛ مجلسی، بحارالانوار، ج۱۰۴، ص۱۹.</ref> نادرست است و به نظر برخی، ناشی از خطا در نوشتن کلمه تسعین به صورت سبعین [در گزارش سال وفات او] بوده است.<ref>نوری، خاتمة مستدرک الوسائل، ۱۴۲۰ق، ج۳، ص۴۲؛ مجلسی، بحارالانوار، ج صفر، مقدمه عبدالرحیم ربانی شیرازی، ص۱۹۸.</ref> | به نظر برخی مؤلفان، ابن ادریس در حدود ۵۹۷<ref>رازی، الفهرست، ۱۳۶۶ش، ص۳۹۸؛ ابن‌حجر عسقلانی، لسان‌المیزان، ج۵، ص۶۹۳.</ref>، و به گفته فرزندش صالح<ref>آقابزرگ طهرانی، الذریعة، ۱۴۰۳ق، ج۱۲، ص۱۵۵.</ref> در حدود ۵۹۸ درگذشته است. بنابراین، اینکه در بعضی منابع آمده است او در ۲۵ یا ۳۵ سالگی وفات کرد،<ref>رجوع کنید به: مازندرانی‌حائری، منتهی‌المقال، ۱۴۱۶ق، ج۵، ص۳۴۸؛ مجلسی، بحارالانوار، ج۱۰۴، ص۱۹.</ref> نادرست است و به نظر برخی، ناشی از خطا در نوشتن کلمه تسعین به صورت سبعین [در گزارش سال وفات او] بوده است.<ref>نوری، خاتمة مستدرک الوسائل، ۱۴۲۰ق، ج۳، ص۴۲؛ مجلسی، بحارالانوار، ج صفر، مقدمه عبدالرحیم ربانی شیرازی، ص۱۹۸.</ref> | ||
این مطلب با گفته خود ابن ادریس <ref>ابن‌ادریس حلی، السرائر، ۱۴۱۰-۱۴۱۱ق، ج۱، ص۵۷۷، ج۳، ص۲۵۸.</ref> درباره سال تألیف سرائر و نیز تصریح فخار، شاگرد او که در ۵۹۳ از او حدیث شنیده ناسازگار است. ابن ادریس در حلّه وفات یافت. مرقد او در محله | این مطلب با گفته خود ابن ادریس<ref>ابن‌ادریس حلی، السرائر، ۱۴۱۰-۱۴۱۱ق، ج۱، ص۵۷۷، ج۳، ص۲۵۸.</ref> درباره سال تألیف سرائر و نیز تصریح فخار، شاگرد او که در ۵۹۳ از او حدیث شنیده ناسازگار است. ابن ادریس در حلّه وفات یافت. مرقد او در محله «جامِعَین» [[حله (شهر)|حلّه]] قرار دارد و در ۱۳۴۰ش تجدید بنا شده است.<ref>بحرانی، لؤلؤء بحرین، چاپ محمدصادق بحرالعلوم، ص۲۷۷-۲۷۸.</ref> | ||
==آثار== | ==آثار== | ||
=== سرائر=== | === سرائر=== | ||
{{اصلی|سرائر}} | {{اصلی|سرائر}} | ||
اثر مشهور ابن‌ادریس، کتاب [[سرائر| الحاوی لتحریر الفتاوی]]، معروف به السرائر، شامل تمام [[ابواب فقه]] (عبادات، عقود، ایقاعات و احکام) است که آن را در سال‌های ۵۸۷ و ۵۸۸ تألیف کرد.<ref>صفدی، | اثر مشهور ابن‌ادریس، کتاب [[سرائر| الحاوی لتحریر الفتاوی]]، معروف به السرائر، شامل تمام [[ابواب فقه]] (عبادات، عقود، ایقاعات و احکام) است که آن را در سال‌های ۵۸۷ و ۵۸۸ تألیف کرد.<ref>صفدی، الوافی بالوفیات، ۱۴۰۱ق، ج۲، ص۱۸۳، بناری، زندگی و اندیشه‌های ابن ادریس، ۱۳۸۱ش، ص۱۳۵، ۳۱۸.</ref> | ||
در پایان این کتاب فصلی با نام زیادات آمده که به مُستَطرَفات السرائر شهرت یافته و در آن احادیثی از آثار متقدمان گردآوری شده که در میان آن‌ها، احادیث نادر و منحصر به‌فردی دیده می‌شود.<ref>مجلسی، بحارالانوار، ج۱، ص۱۶.</ref> | در پایان این کتاب فصلی با نام زیادات آمده که به مُستَطرَفات السرائر شهرت یافته و در آن احادیثی از آثار متقدمان گردآوری شده که در میان آن‌ها، احادیث نادر و منحصر به‌فردی دیده می‌شود.<ref>مجلسی، بحارالانوار، ج۱، ص۱۶.</ref> | ||
ابن‌ادریس حلّی هدف از تألیف سرائر را نگارش کتابی مستند به دلایل و براهین صحیح و به دور از تقلید دیگران و بدون پیروی از اخبار آحاد ذکر کرده است.<ref>ابن‌ادریس حلی، السرائر، ۱۴۱۰ق، ج۱، | ابن‌ادریس حلّی هدف از تألیف سرائر را نگارش کتابی مستند به دلایل و براهین صحیح و به دور از تقلید دیگران و بدون پیروی از اخبار آحاد ذکر کرده است.<ref>ابن‌ادریس حلی، السرائر، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۵۱.</ref> وی در این کتاب، علاوه بر بیان دیدگاه‌های خود، آرای فقهای معاصرش را نیز ذکر و احیانا نقد کرده که گاه واکنش آن‌ها را برانگیخته است.<ref>صدر، «پیدایش و تطور علم اصول»، ص۴۲؛ برای مناظره ابن ادریس با حمصی و ابن‌زهره رک: ابن‌ادریس حلی، السرائر، ۱۴۱۱ق، ج۲، ص۱۹۰-۱۹۱، ۴۴۳.</ref> | ||
هر چند ابن ادریس در سرائر اقوال فقهای بسیاری را نقل و احیانا نقد کرده، اما عمدتا به نقد و بررسی آرای فقهی و گاه اصولی [[شیخ طوسی]] پرداخته و با ذکر ادله و مستندات، برخی از آن‌ها را پذیرفته<ref> مثلا رک: ابن‌ادریس حلی، السرائر، ۱۴۱۱ق، ج۱، ص۳۲۳، ۳۳۴-۳۳۵.</ref> و شماری دیگر را نپذیرفته است،<ref>به عنوان نمونه رک: ابن‌ادریس حلی، السرائر، ۱۴۱۱ق، ج۱، ص۶۶، ۱۰۰، ۲۲۶.</ref> به‌طوری که می‌توان سرائر را کتابی در نقد آثار طوسی به‌شمار آورد.<ref>رک: ابن‌ادریس حلی، السرائر، ۱۴۱۱ق، ج۱، ص۴۶۰، ج۲، ص۲۵۲، ۵۲۳، ۵۶۳.</ref> | هر چند ابن ادریس در سرائر اقوال فقهای بسیاری را نقل و احیانا نقد کرده، اما عمدتا به نقد و بررسی آرای فقهی و گاه اصولی [[شیخ طوسی]] پرداخته و با ذکر ادله و مستندات، برخی از آن‌ها را پذیرفته<ref> مثلا رک: ابن‌ادریس حلی، السرائر، ۱۴۱۱ق، ج۱، ص۳۲۳، ۳۳۴-۳۳۵.</ref> و شماری دیگر را نپذیرفته است،<ref>به عنوان نمونه رک: ابن‌ادریس حلی، السرائر، ۱۴۱۱ق، ج۱، ص۶۶، ۱۰۰، ۲۲۶.</ref> به‌طوری که می‌توان سرائر را کتابی در نقد آثار طوسی به‌شمار آورد.<ref>رک: ابن‌ادریس حلی، السرائر، ۱۴۱۱ق، ج۱، ص۴۶۰، ج۲، ص۲۵۲، ۵۲۳، ۵۶۳.</ref> | ||
| خط ۸۷: | خط ۸۷: | ||
آثار دیگر ابن ادریس عبارتند از: | آثار دیگر ابن ادریس عبارتند از: | ||
#''خلاصة الاستدلال فی المُواسَعَة و المُضایقَة''؛<ref>ابن‌ادریس حلی، السرائر، ۱۴۱۱ق، ج۱، ص۲۷۳؛ آقابزرگ طهرانی، الذریعة، ۱۴۰۳ق، ج۷، ص۲۱۱.</ref> | #''خلاصة الاستدلال فی المُواسَعَة و المُضایقَة''؛<ref>ابن‌ادریس حلی، السرائر، ۱۴۱۱ق، ج۱، ص۲۷۳؛ آقابزرگ طهرانی، الذریعة، ۱۴۰۳ق، ج۷، ص۲۱۱.</ref> | ||
#''المختصر فی المضایقة''؛ جعفر بن احمد قمرویه حائری، شاگرد ابن ادریس، نسخه آن را در ۵۸۸ق کتابت کرده است.<ref>آقابزرگ طهرانی، الذریعة، ۱۴۰۳، ج۲۰، | #''المختصر فی المضایقة''؛ جعفر بن احمد قمرویه حائری، شاگرد ابن ادریس، نسخه آن را در ۵۸۸ق کتابت کرده است.<ref>آقابزرگ طهرانی، الذریعة، ۱۴۰۳، ج۲۰، ص۱۷۵. </ref>هر چند در برخی منابع فقهی به آرای ابن ادریس در این کتاب اشاره شده،<ref>حسینی عاملی، مفتاح الکرامة، ۱۴۲۳ق، ج ۹، ص۶۲۶، ۶۳۲؛ نجفی، جواهرالکلام، ۱۹۸۱ق، ج۱۳، ص۷۷-۷۸؛ انصاری، فرائدالاصول، ۱۴۲۷ق، ج۱، ص۳۳۷.</ref> اما نسخه‌ای از این کتاب در دسترس نیست. | ||
#''رسالة فی معنی الناصب''؛ [[محقق کرکی]] آن را به ابن ادریس نسبت داده است.<ref> افندی‌اصفهانی، تعلیقه امل الآمل، ۱۴۰۱ق، ج۵، ص۳۳.</ref> | #''رسالة فی معنی الناصب''؛ [[محقق کرکی]] آن را به ابن ادریس نسبت داده است.<ref> افندی‌اصفهانی، تعلیقه امل الآمل، ۱۴۰۱ق، ج۵، ص۳۳.</ref> | ||
#''جوابات المسائل''؛ برخی پرسش‌های فقهی را پاسخ داده و جعفر بن احمد قمرویه حائری آن را در ۵۸۸ق با املای ابن ادریس نوشته است.<ref>بحرانی، لؤلؤء بحرین، چاپ محمدصادق بحرالعلوم، ص۲۷۹-۲۸۰؛ آقابزرگ طهرانی، الذریعة، ۱۴۰۳ق، ج۲۰، ص۳۳۰-۳۳۱.</ref> | #''جوابات المسائل''؛ برخی پرسش‌های فقهی را پاسخ داده و جعفر بن احمد قمرویه حائری آن را در ۵۸۸ق با املای ابن ادریس نوشته است.<ref>بحرانی، لؤلؤء بحرین، چاپ محمدصادق بحرالعلوم، ص۲۷۹-۲۸۰؛ آقابزرگ طهرانی، الذریعة، ۱۴۰۳ق، ج۲۰، ص۳۳۰-۳۳۱.</ref> | ||
# ''مناسک الحج''؛<ref>ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ۱۴۰۹ق، ج۲۱، ص۳۳۲. </ref> | # ''مناسک الحج''؛<ref>ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ۱۴۰۹ق، ج۲۱، ص۳۳۲. </ref> | ||
# ''التعلیقات''؛ که حواشی و ایراداتی بر [[التبیان]] شیخ طوسی است <ref>تهرانی،طبقات اعلام الشیعه، ۱۳۹۲ق، ج۳، | # ''التعلیقات''؛ که حواشی و ایراداتی بر [[التبیان]] شیخ طوسی است<ref>تهرانی،طبقات اعلام الشیعه، ۱۳۹۲ق، ج۳، ص۲۹۰.</ref> | ||
== پانویس == | == پانویس == | ||
{{ | {{پانویس۲}} | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||
*آقابزرگ طهرانی، محمدمحسن، [[الذریعة الی تصانیف الشیعة]]، بیروت، چاپ علی‌نقی منزوی و احمد منزوی، ۱۴۰۳ق/۱۹۸۳م. | *آقابزرگ طهرانی، محمدمحسن، [[الذریعة الی تصانیف الشیعة]]، بیروت، چاپ علی‌نقی منزوی و احمد منزوی، ۱۴۰۳ق/۱۹۸۳م. | ||
*آقابزرگ طهرانی، محمدمحسن، طبقات اعلام الشیعة، | *آقابزرگ طهرانی، محمدمحسن، طبقات اعلام الشیعة، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چ۱، ۱۴۳۰ق. | ||
*ابن‌ادریس حلی، حاشیة ابن ادریس علی‌الصحیفة السجادیة، قم، چاپ حسن موسوی خرسان، ۱۳۸۷ش. | *ابن‌ادریس حلی، حاشیة ابن ادریس علی‌الصحیفة السجادیة، قم، چاپ حسن موسوی خرسان، ۱۳۸۷ش. | ||
*ابن‌ادریس حلی، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین، ۱۴۱۰-۱۴۱۱ق. | *ابن‌ادریس حلی، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین، ۱۴۱۰-۱۴۱۱ق. | ||
*عسقلانی، ابن‌حجر، لسان‌المیزان، بیروت، چاپ محمد عبدالرحمان مرعشلی، ۱۴۱۵-۱۴۱۷ق/ ۱۹۹۵-۱۹۹۶م. | *عسقلانی، ابن‌حجر، لسان‌المیزان، بیروت، چاپ محمد عبدالرحمان مرعشلی، ۱۴۱۵-۱۴۱۷ق/ ۱۹۹۵-۱۹۹۶م. | ||
*ابن داوود حلی، حسن، کتاب الرجال، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، ۱۳۸۳ق. | *ابن داوود حلی، حسن، کتاب الرجال، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، ۱۳۸۳ق. | ||
*ابن زهره حلبی، حمزه بن علی، غنیة‌النزوع الی علمی الاصول و الفروع، قم، | *ابن زهره حلبی، حمزه بن علی، غنیة‌النزوع الی علمی الاصول و الفروع، قم، موسسه امام صادق(ع)، ۱۴۱۷ق. | ||
*ابن‌شهرآشوب، رشید الدین محمد بن علی، متشابه القرآن و مختلفه، تهران ۱۳۲۸ش، چاپ افست قم، ۱۴۱۰ق. | *ابن‌شهرآشوب، رشید الدین محمد بن علی، متشابه القرآن و مختلفه، تهران ۱۳۲۸ش، چاپ افست قم، ۱۴۱۰ق. | ||
*ابن طاووس، سید علی بن موسی، کشف المَحَجَّة لثمرة‌المُهْجَة، چاپ محمد حسون، قم، ۱۳۷۵ش. | *ابن طاووس، سید علی بن موسی، کشف المَحَجَّة لثمرة‌المُهْجَة، چاپ محمد حسون، قم، ۱۳۷۵ش. | ||
| خط ۱۱۳: | خط ۱۱۳: | ||
*انصاری، مرتضی بن محمدامین، فرائدالاصول، قم، بی‌نا، ۱۴۲۷ق. | *انصاری، مرتضی بن محمدامین، فرائدالاصول، قم، بی‌نا، ۱۴۲۷ق. | ||
*بحرالعلوم، محمد مهدی بن مرتضی، رجال السید بحرالعلوم، المعروف بالفوائد الرجالیة، چاپ محمدصادق بحرالعلوم و حسین بحرالعلوم، تهران، ۱۳۶۳ش. | *بحرالعلوم، محمد مهدی بن مرتضی، رجال السید بحرالعلوم، المعروف بالفوائد الرجالیة، چاپ محمدصادق بحرالعلوم و حسین بحرالعلوم، تهران، ۱۳۶۳ش. | ||
*بحرانی، یوسف بن احمد، | *بحرانی، یوسف بن احمد، لؤلؤة‌البحرین، چاپ محمدصادق بحرالعلوم، قم (بی‌تا.). | ||
*بناری، علی‌همت، زندگی و اندیشه‌های ابن ادریس، قم، ۱۳۸۱ش. | *بناری، علی‌همت، زندگی و اندیشه‌های ابن ادریس، قم، ۱۳۸۱ش. | ||
*تفرشی، مصطفی بن حسین، نقدالرجال، قم، ۱۴۱۸ق. | *تفرشی، مصطفی بن حسین، نقدالرجال، قم، ۱۴۱۸ق. | ||
*حرّعاملی، محمد بن حسن، امل‌الآمل فی علماء جبل عامل، چاپ احمد حسینی، بغداد( ۱۳۸۵)، چاپ افست قم، ۱۳۶۲ش. | *حرّعاملی، محمد بن حسن، امل‌الآمل فی علماء جبل عامل، چاپ احمد حسینی، بغداد(۱۳۸۵)، چاپ افست قم، ۱۳۶۲ش. | ||
*حسینی‌اشکوری، احمد، تراجم الرجال، قم، ۱۴۱۴ق. | *حسینی‌اشکوری، احمد، تراجم الرجال، قم، ۱۴۱۴ق. | ||
*حسینی عاملی، محمد جواد، مفتاح الکرامة فی شرح قواعدالعلامة، چاپ محمدباقر خالصی، قم، ۱۴۱۹-۱۴۲۳ق. | *حسینی عاملی، محمد جواد، مفتاح الکرامة فی شرح قواعدالعلامة، چاپ محمدباقر خالصی، قم، ۱۴۱۹-۱۴۲۳ق. | ||
*خوانساری، محمدباقر، روضات الجنات | *خوانساری، محمدباقر، روضات الجنات فی أحوال العلماء و السادات، قم، خاسماعیلیان، ۱۳۹۰ق. | ||
*خویی، ابوالقاسم، معجم رجال | *خویی، ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرواة، بی‌جا، بی‌نا، چ۵، ۱۴۱۳ق. | ||
*ذهبی، محمدبن احمد، تاریخ‌الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، چاپ عمر عبدالسلام تدمری، حوادث و وفیات ۵۹۱-۶۰۰ه، بیروت، ۱۴۱۷ق/۱۹۹۶م. | *ذهبی، محمدبن احمد، تاریخ‌الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، چاپ عمر عبدالسلام تدمری، حوادث و وفیات ۵۹۱-۶۰۰ه، بیروت، ۱۴۱۷ق/۱۹۹۶م. | ||
*ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، چاپ شعیب ارنؤوط و دیگران، بیروت، ۱۴۰۱-۱۴۰۹ق/ | *ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، چاپ شعیب ارنؤوط و دیگران، بیروت، ۱۴۰۱-۱۴۰۹ق/ ۱۹۸۱ ۱۹۸۸م. | ||
*سمعانی، عبدالکریم، الانساب، هند، مطبعه مجلس دایره المعارف العثمانیه، ۱۳۸۲ق. | *سمعانی، عبدالکریم، الانساب، هند، مطبعه مجلس دایره المعارف العثمانیه، ۱۳۸۲ق. | ||
*شوشتری، محمدتقی، شوشتری، قاموس | *شوشتری، محمدتقی، شوشتری، قاموس الرجال، قم، جماعة المدرسین فی الحوزة العلمیة، چ۲، ۱۴۱۰ق. | ||
*رازی، منتجب الدین، الفهرست، تحقیق جلال الدین محدث، قم، کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی، ۱۳۶۶ش. | *رازی، منتجب الدین، الفهرست، تحقیق جلال الدین محدث، قم، کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی، ۱۳۶۶ش. | ||
*ابن مکی عاملی شهید اول، محمد، الدروس الشرعیة فی فقه الامامیة، قم، ۱۴۱۲-۱۴۱۴ق. | *ابن مکی عاملی شهید اول، محمد، الدروس الشرعیة فی فقه الامامیة، قم، ۱۴۱۲-۱۴۱۴ق. | ||
*ابن علی شهیدثانی، زین‌الدین، الرعایة فی علم الدرایة، چاپ عبدالحسین محمدعلی بقال، قم، ۱۴۰۸ق. | *ابن علی شهیدثانی، زین‌الدین، الرعایة فی علم الدرایة، چاپ عبدالحسین محمدعلی بقال، قم، ۱۴۰۸ق. | ||
*صدر، حسن، تأسیس الشیعة لعلوم الاسلام، (بغداد ۱۳۷۰)، چاپ افست تهران (بی‌تا.). | *صدر، حسن، تأسیس الشیعة لعلوم الاسلام، (بغداد ۱۳۷۰)، چاپ افست تهران (بی‌تا.). | ||
*همو، | *همو، تکملة أمل الآمل، بیروت، دارالمورخ العربی، چ۱، ۱۴۲۹ق. | ||
*صدر، محمدباقر، «پیدایش و تطور علم اصول»، در مجله حوزه، ش۹، (فروردین ۱۳۶۴). | *صدر، محمدباقر، «پیدایش و تطور علم اصول»، در مجله حوزه، ش۹، (فروردین ۱۳۶۴). | ||
*صفدی، خلیل بن ابیک، | *صفدی، خلیل بن ابیک، الوافی بالوفیات، تحقیق ریتر هلموت، لبنان، دارالنشر فرانز شتاینر، ۱۴۰۱ق | ||
*طبرسی، فضل بن حسن، مجمع | *طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران، ناصرخسرو، چ۳، ۱۳۷۲ش. | ||
*حلّی، حسن بن یوسف، تحریرالاحکام الشرعیة علی مذهب الامامیة، قم، چاپ ابراهیم بهادری، ۱۴۲۰-۱۴۲۲ق. | *حلّی، حسن بن یوسف، تحریرالاحکام الشرعیة علی مذهب الامامیة، قم، چاپ ابراهیم بهادری، ۱۴۲۰-۱۴۲۲ق. | ||
*حلّی، حسن بن یوسف، مختلف الشیعة فی احکام الشریعة، قم، ۱۴۱۲-۱۴۲۰ق. | *حلّی، حسن بن یوسف، مختلف الشیعة فی احکام الشریعة، قم، ۱۴۱۲-۱۴۲۰ق. | ||
*علم الهدی موسوی بغدادی، سید مرتضی علی بن حسین، رسائل‌الشریف المرتضی، چاپ مهدی رجائی، قم، ۱۴۰۵-۱۴۱۰ق. | *علم الهدی موسوی بغدادی، سید مرتضی علی بن حسین، رسائل‌الشریف المرتضی، چاپ مهدی رجائی، قم، ۱۴۰۵-۱۴۱۰ق. | ||
*علیاری تبریزی، علی‌بن عبداللّه، بهجة‌الآمال فی شرح زبدة‌المقال، تهران، بنیاد فرهنگ اسلامی کوشانپور، | *علیاری تبریزی، علی‌بن عبداللّه، بهجة‌الآمال فی شرح زبدة‌المقال، تهران، بنیاد فرهنگ اسلامی کوشانپور، ۱۳۷۱-۱۳۷۲ش. | ||
*قمی، عباس، سفینة البحار و مدینة الحکم و الآثار، چاپ سنگی نجف ۱۳۵۲-۱۳۵۵ق، چاپ افست بیروت (بی‌تا.). | *قمی، عباس، سفینة البحار و مدینة الحکم و الآثار، چاپ سنگی نجف ۱۳۵۲-۱۳۵۵ق، چاپ افست بیروت (بی‌تا.). | ||
*قمی، عباس، فوائدالرضویة: زندگانی علمای مذهب شیعه، تهران، | *قمی، عباس، فوائدالرضویة: زندگانی علمای مذهب شیعه، تهران، بی‌نا،۱۳۲۷ش. | ||
*قمی، عباس، هدیة‌الاحباب فی ذکر المعروف بالکنی و الالقاب و الانساب، تهران، ۱۳۶۳ش. | *قمی، عباس، هدیة‌الاحباب فی ذکر المعروف بالکنی و الالقاب و الانساب، تهران، ۱۳۶۳ش. | ||
*گرجی، ابوالقاسم، تاریخ فقه وفقهاء، تهران، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها، چاپ نهم۱۳۸۷ش. | *گرجی، ابوالقاسم، تاریخ فقه وفقهاء، تهران، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها، چاپ نهم۱۳۸۷ش. | ||
*کنتوری،اعجاز حسین بن محمدقلی، | *کنتوری،اعجاز حسین بن محمدقلی، کشف‌الحجب و الاستار عن اسماءالکتب و الاسفار، قم، ۱۴۰۹ق. | ||
*مازندرانی حائری، محمدبن اسماعیل، منتهی‌المقال فی احوال الرجال، قم، ۱۴۱۶ق. | *مازندرانی حائری، محمدبن اسماعیل، منتهی‌المقال فی احوال الرجال، قم، ۱۴۱۶ق. | ||
*مامقانی، عبداللّه، تنقیح المقال فی علم الرجال، چاپ سنگی نجف ۱۳۴۹-۱۳۵۲ق. | *مامقانی، عبداللّه، تنقیح المقال فی علم الرجال، چاپ سنگی نجف ۱۳۴۹-۱۳۵۲ق. | ||
| خط ۱۴۸: | خط ۱۴۸: | ||
*مشار، خان بابا، مؤلّفین کتب چاپی فارسی و عربی، تهران، ۱۳۴۰-۱۳۴۴ش. | *مشار، خان بابا، مؤلّفین کتب چاپی فارسی و عربی، تهران، ۱۳۴۰-۱۳۴۴ش. | ||
*رازی، علی بن عبیداللّه، الفهرست، چاپ جلال‌الدین محدث ارموی، قم، ۱۳۶۶ش؛ | *رازی، علی بن عبیداللّه، الفهرست، چاپ جلال‌الدین محدث ارموی، قم، ۱۳۶۶ش؛ | ||
*مهدوی‌راد، محمدعلی، «تطور فقه شیعه و جایگاه سرائر در آن»، در مجله آینه پژوهش، | *مهدوی‌راد، محمدعلی، «تطور فقه شیعه و جایگاه سرائر در آن»، در مجله آینه پژوهش، سال۱،ش ۴، (آذر و دی ۱۳۶۹ش). | ||
*نجفی، محمدحسن، جواهرالکلام فی شرح شرائع الاسلام، بیروت، ۱۹۸۱م. | *نجفی، محمدحسن، جواهرالکلام فی شرح شرائع الاسلام، بیروت، ۱۹۸۱م. | ||
*نوری، حسین بن محمد تقی، خاتمة مستدرک الوسائل، قم، ۱۴۱۵-۱۴۲۰ق. | *نوری، حسین بن محمد تقی، خاتمة مستدرک الوسائل، قم، ۱۴۱۵-۱۴۲۰ق. | ||
| خط ۱۵۷: | خط ۱۵۷: | ||
* منبع مقاله : [http://rch.ac.ir/article/Details?id=7867 دانشنامه جهان اسلام] | * منبع مقاله : [http://rch.ac.ir/article/Details?id=7867 دانشنامه جهان اسلام] | ||
* [https://www.cgie.org.ir/fa/article/258892/%D8%A7%D8%A8%D9%86-%D8%A7%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%B3-%D9%81%D8%AE%D8%B1%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86 دائره المعارف بزرگ اسلامی] | * [https://www.cgie.org.ir/fa/article/258892/%D8%A7%D8%A8%D9%86-%D8%A7%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%B3-%D9%81%D8%AE%D8%B1%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86 دائره المعارف بزرگ اسلامی] | ||
* [http://www.shareh.com/persian/magazine/uloum_s/21/21_07.htm | * [http://www.shareh.com/persian/magazine/uloum_s/21/21_07.htm سیاست و حکومت از منظر ابن ادریس حلی] | ||
{{فقیهان شیعه (قرن ۶ قمری)}} | {{فقیهان شیعه (قرن ۶ قمری)}} | ||