شیخ حر عاملی: تفاوت میان نسخه‌ها

نسب وی با ۳۶ واسطه به [[حر بن یزید ریاحی]] می‌رسد.<ref>امین، اعیان الشیعه، ج۲، ص۴۹۴.</ref> خاندان وی به «آل حر» شهرت داشتند.<ref>حر عاملی، امل الآمل، ج۱، ص۹.</ref>

خاندان «آل حر»، به تصریح خود شیخ حر عاملی و دیگران، از اهل علم و معرفت و علاقه‌مند به خاندان [[پیامبر اکرم]](ص) بوده و فقها و دانشمندان بزرگی را پرورش داده‌اند.

حسن بن علی پدر شیخ حر عاملی، شخصیتی فاضل، دانشمند، ادیب، فقیه و آگاه به فنون عربی و مورد مراجعه عموم مردم بود.<ref>امین، اعیان الشیعه، ج۵، ص۲۱۲.</ref> مادرش نیز دختر علامه شیخ عبدالسلام و از بانوان بافضیلت و ادیب بود.<ref>حرعاملی، اثبات الهداة، ج۱، ص۵.</ref>

عمویش شیخ محمد بن علی بن محمد حر عاملی نویسنده کتاب الرحلة، و دارای حواشی و تعلیقات و رساله‌ها و دیوان شعر بزرگی است.<ref>افندی، ریاض العلماء، ج۵، ص۱۳۶.</ref>

پسر عمویش حسن بن محمد بن علی دانشمندی فاضل و ادیب بود. جدّش شیخ علی بن محمد حر عاملی، عالمی جلیل القدر و عابدی خوش اخلاق و اهل فضل و شعر و ادب بود. جد پدری او، شیخ محمد بن حسین حُر عاملی نیز اهل علم و دانش و افضل عصر خود در علوم شرعی بود همان‌گونه که فرزندش شیخ محمد بن محمد افضل عصر خود در علوم عقلی بود.<ref>حر عاملی، امل الآمل، ص۱۲۹.</ref>

جد مادری شیخ حر، عبدالسلام بن شمس الدین محمد حر عاملی در احکام [[فقه|فقهی]] بسیار متبحر بود.<ref>حر عاملی، امل الامل، ص۱۰۷.</ref>

در سال ۱۰۸۷ و ۱۰۸۸ دو بار به سفر [[حج]]‌ رفت. در سال ۱۰۸۸ هجری در آخرین سفر حج شیخ حُر عاملی، تُرک‌های تحت امر حکومت [[عثمانی]]، عده‌ای ایرانی را به جرم اهانت به [[خانه خدا]] قتل عام کردند و بی‌احترامی به خانه خدا را بهانه‌ای برای قتل عام شیعیان اهل بیت قرار دادند. در این واقعه شیخ حُر توسط سید موسی بن سلیمان، یکی از اشراف [[مکه]] و از [[سادات حسنی]] نجات یافت و از طریق [[یمن]] به [[عراق]] رفت.<ref>حر عاملی، وسائل الشیعة، ج۱، مقدمه تحقیق، ص۷۹.</ref>

او در این مدت دو بار برای زیارت [[عتبات عالیات|عتبات]] به [[عراق]] رفت. در یکی از این سفرها، به [[اصفهان]] نیز رفت و در آنجا با علمای بزرگ اصفهان مانند [[علامه مجلسی]] دیدار کرد. در این دیدار، وی به علامه مجلسی [[اجازه روایت]] داد و علامه نیز متقابلاً به شیخ حُر اجازهٔ روایت داد. در همین سفر، علمای اصفهان دیداری نیز از دربار [[شاه سلیمان صفوی|شاه سلیمان صفوی]] برای او ترتیب دادند.<ref>کتاب شناخت سیره معصومان، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی نور.</ref> شاه سلیمان صفوی، منصب قاضی‌القضاتی و [[شیخ الاسلام|شیخ‌الاسلامی]] [[خراسان]] را بدو سپرد.<ref>مجلسی، بحارالانوار، ج۱۰۷، ص۱۰۷ - ۱۱۱.</ref> <ref> <refحر عاملی، اثبات الهداة، ج۱، ص۲۱.</ref> <ref>امل الآمل، ج۱، ص۴۷ - ۵۱.</ref>

شیخ حر عاملی در [[۲۱ رمضان]] ۱۱۰۴ق در سن ۷۱ سالگی در [[مشهد]] درگذشت و در ایوان یکی از حجره‌های [[حرم امام رضا]](ع) (این حجره اکنون در صحن انقلاب قرار دارد) به خاک سپرده شد.<ref>حرعاملی، اثبات الهداة، ج۱، ص۲۱.</ref>

{{ستون-شروع|۳}}

# [[مولی محمد کاشی]].<ref>مجلسی، بحارالانوار، ج۱۰۷، ص۱۰۴ - ۱۰۹.</ref>

حضور وی در درس علمای مشهور اخباری سبب شد که وی نیز تحت‌ تأثیر فضای غالب عصر صفویه قرار گرفته و مسلک اخباریگری را بپذیرد و از مروجان بزرگ و در عین حال معتدل و میانه‌روی آن شود. حر عاملی با پرهیز از هر‌گونه بحث و جدل بر ضد اصولیون و مجتهدان، به‌شدت از اخباریگری هواخواهی نموده و آن را تقویت می‌کرد. وی در شمار نخستین کسانی است که کوشید تفاوت‌های اخباریان و اجتهادیان را برشمرد و نشان دهد تفاوت این دو مکتب تنها در الفاظ نیست. وی بر همه ابزارهای عقلی استنباط احکام تاخت.<ref>فراهانی، منفرد، مهاجرت علمای شیعه از جبل عامل به ایران، ص۱۶۴.</ref> یکی از مهم‌ترین کتبی که بیانگر اعتقاد و آرای شیخ حر است؛ کتاب «فوائد الطوسیه» نام دارد. شیخ در ابتدای کتاب، انگیزه خود از تالیف کتاب را زدودن ابهام از چهره برخی احادیث، رفع احادیث شبهه‌ناک و نیز برخی مغالطات وارده ذکر می‌نماید؛ وی در این کتاب در دفاع از مسلک اخباریگری تلاش می‌کند.<ref>مدیر شانه‌چی، علم الحدیث، ص۸۸ و ۸۷.</ref>

# سید [[محمد بن احمد حسینی گیلانی]].<ref>حرعاملی، اثبات الهداة، ج۱، ص، ۱۰ - ۱۲.</ref>

مهم‌ترین و ارزشمندترین اثر وی، کتاب «وسائل الشیعه» است که از زمان نگارش تاکنون، همواره مورد توجه و عنایت فقها و مجتهدان [[شیعه]] قرار گرفته است. این کتاب شامل احادیث منابع روایی شیعه مانند [[کتب اربعه]] و دیگر منابع حدیثی در مباحث [[فقه|فقهی]] می‌باشد. صاحب وسائل در این اثر ۳۶ هزار روایت را با [[سند حدیث|سند]] آن در موضوعات متعدد فقهی تحت عنوان یک باب آورده است. این اثر به دلیل اهمیت و جایگاه آن دارای شروح، معاجم، تلخیص و ترجمه‌هایی است.

# «[[الجواهر السنیة فی الاحادیث القدسیة]]» این اثر اولین کتابی است که به رشته تحریر در آورده است.

# «[[صحیفه سجادیه ثانیه|الصحیفة الثانیة من أدعیة علی بن الحسین علیه‌السلام]]» این کتاب، شامل مجموعه دعاهایی است که در [[صحیفه سجادیه]] مشهور نیامده است.

# «[[وسائل الشیعة|تفصیل وسائل الشیعة إلی تحصیل مسائل الشریعة]]» که شامل تمام احادیث احکام شرعی موجود در [[کتب اربعه]] و سایر کتب معتبر است که منابع آن به ۱۸۰ کتاب می‌رسد.

# «[[هدایة الامة الی احکام الائمة|هدایة الأمة إلی أحکام الأئمة]] علیهم السلام» این کتاب، منتخبی از کتاب وسائل الشیعة با حذف سند و مکررات است. (سه جلد)

# «[[من لا یحضره الإمام]]» فهرست وسائل الشیعة و عنوان باب‌ها و تعداد احادیث هر باب و مضمون احادیث آن است. (یک جلد)

# «[[الفوائد الطوسیة]]» شامل صد فائده در مباحث گوناگون که در پاسخ مردم طوس داده است. (یک جلد)

# «[[اثبات الهداة بالنصوص و المعجزات]]» شامل بیش از ۲۱۰۰۰ حدیث و ۷۰۰۰۰ سند به نقل از ۴۳۹ کتاب از [[شیعه]] و [[اهل سنت|سنی]] دربارهٔ معجزات [[پیامبر اکرم]](ص) و [[ائمه اطهار]](ع).

# «[[امل الآمل]]» که در آن، نام علمای [[جبل عامل]] و علمای متأخرین و شرح حال آنان آمده است.

# «[[الایقاظ من الهجعة بالبرهان علی الرجعة]]» رساله‌ای است پیرامون [[رجعت]] که شامل ۶۰۰ [[حدیث]] و ۶۴ [[آیه]] [[قرآن]] و ادلهٔ فراوان و کلماتی از قدما و متأخرین است و به طرح شبهات و جواب آن‌ها درباره رجعت نیز پرداخته است.

# «[[رسالة فی الرد علی الصوفیه]]» که شامل ۱۰۰۰حدیث در ردّ فرقه [[صوفیه]] است.

# «[[بدایة الهدایة]]» در [[واجبات]] و [[محرمات]] منصوصه از اول تا آخر [[فقه]]. شیخ حر در این کتاب واجبات را ۱۵۳۵ و محرمات را ۱۴۴۸ مورد دانسته است.

# «[[الفصول المهمة فی اصول الائمة]] علیهم السلام» که شامل قواعد کلی [[اصول دین]]، [[اصول فقه]]، فروع فقه و اصول علم طب می‌باشد.

# «[[العربیة العلویة و اللغة المرویة]]».

# «دیوان شعر» که شامل ۲۰۰۰۰ بیت شعر است و ۴ منظومه دیگر در موضوعات مختلف.

# «دیوان الإمام [[زین العابدین]] علیه‌السلام»

# «تحریر وسائل الشیعة و تحبیر مسائل الشریعة در شرح وسائل الشیعة»

# «الأخلاق»

# «مقتل الإمام الحسین علیه‌السلام»

# «حاشیه‌هایی بر [[کتب اربعه]]» و...<ref>حرعاملی، امل الآمل، ج۱، ص۲۷ - ۳۳.</ref> <ref>حرعاملی، اثبات الهداه، ج۱، ص۱۲ - ۱۷.</ref>

::یعنی: «اگر یاد دوستان لذت بخش است برای من مدح اهل بیت شیرینتر و لذتبخشتر است.»<ref>حرعاملی، وسائل الشیعة، مقدمه تحقیق، ص۸۴.</ref>

::''شیخ محمد بن حسن بن علی بن محمد حر شامی عاملی، شخصیتی برجسته و دارای مقام و منزلتی علمی است که سخن، در معرفی آن ناتوان است. فوائد ارزشمند نوشته هایش تمام جهان را فراگرفته و همچون ابر بارانی تمام سرزمین‌ها را از قطرات حیات بخش بارانش سیراب ساخته است. تألیفات او بر پیشانی روزگار همچون مروارید می‌درخشد و کلماتش در میان سطرها همچون گوهرهایی گران بها و کنار هم چیده شده است''.<ref>مدنی، سلافة العصر، ص۳۵۹.</ref>

::''محمد بن حسن بن علی مشغری، شیخ محدثان و با فضیلت‌ترین متبحران عالم، [[فقیه]] هوشیار، [[محدث]] [[تقوا|پارسا]]، [[ثقه|ثقهٔ]] جلیل القدر و سرچشمهٔ بزرگواری‌ها و فضیلت‌ها و دارای تألیفات سودمندی است''.<ref>قمی، الکنی و الالقاب، ج۲، ص۱۷۶.</ref>

::''او مرواریدی بر تاج زمان و نقطه‌ای درخشان بر پیشانی فضیلت است. هرگاه در پی شناخت ایشان برآیی ایشان را آگاه به هر فنی خواهی یافت. جملات مدح و ستایش در معرفی او ناتوان‌اند. گویا او تندیس علم و دانش و ادب و تجسم فضل و کمال است. از آثار او نگارش [[حدیث|احادیث]] ائمه [[اهل بیت]] علیهم السّلام در اثبات [[امامت]] و نشر فضایل و جمع آوری احکام و حکمت‌ها و مدح و ستایش آنان است و تألیفات ارزشمندش یاد او را جاودان ساخته است''.<ref>امینی، الغدیر، ج۱۱، ص۳۳۶.</ref>

{{پانویس۲}}

*امین عاملی، سید محسن، اعیان الشیعة، بیروت،‌دار التعارف، بی‌تا.

*حر عاملی، محمد بن حسن، امل الآمل، بغداد، مکتبة الاندلس، بی‌تا.

*افندی، عبدالله بن عیسی، ریاض العلماء و حیاض الفضلاء، قم، مطبعة الخیام، بی‌تا.