تربت: تفاوت میان نسخه‌ها

'''تربت''' در فرهنگ [[شیعه|شیعی]] به خاکی که از اطراف قبر [[امام حسین(ع)]] برداشته می‌شود، اطلاق می‌گردد. محدوه‌ای تا پنج فرسخ را دربر می‌گیرد، هرچند هرچه نزدیک‌تر به قبر حضرت باشد، اثر بیشتری دارد. [[جبرئیل]] به [[پیامبر اکرم|پیامبر(ص)]] خبر داده بود که به رنگ خون درآمدن این تربت، از علائم [[شهادت]] امام حسین(ع) است. شفابخشی، ایمنی از ترس، زیاد شدن روزی، علم نافع، عزت یافتن، رفع فقر، ظهور هر گونه اثر نیک و پسندیده از آثار و برکات تربت است و در روایات بر فضیلت [[سجده]] بر تربت تاکید شده است. توهین به تربت نیز آثار دنیوی ناگواری به همراه دارد

تربت در لغت به معنای «خاک » است<ref>ابن منظور؛ فیروزآبادی ، ذیل «ترب »</ref> و در فرهنگ شیعی صرفاً به خاکی که از اطراف قبر امام حسین(ع) برداشته می شود، اطلاق می گردد. برخی احتمال داده اند که به خاکی که از اطراف هر قبر مقدّسی، همچون قبر [[امامان شیعه|امامان]]، پیامبران، شهیدان و صالحان، برداشته می شود، تربت می گویند، ولی معنای شایع یا منحصر آن خاک قبر امام حسین(ع) است و مراد از کلمه «الطین » یا «طین القبر» هم در روایات [[امامان شیعه|ائمه(ع)]] همین معناست.<ref>شهیدثانی، الفوائد الملیّة لشرح الرسالة النفلیّة،ص 211</ref><ref>بحرانی،الحدائق الناضرة فی احکام العترة الطاهرة،ج 7، ص 261</ref>

بنا بر حدیثی ، [[حضرت عیسی]]، ضمن اِخبار از شهادت امام حسین(ع) برای [[حواریون]]، به حرمت تربت ایشان اشاره کرده است.<ref>ابن بابویه، عیون اخبارالرضا،ج 2، ص 531 ـ532</ref><ref>صدری، خاک بهشت، ص 22</ref> احادیث متعددی در منابع [[شیعه]] و [[اهل سنّت]] ، حاکی از آگاهی [[پیامبر اکرم]] از شهادت امام حسین(ع)، [[روایت]] شده و در برخی از آنها آمده است که [[جبرائیل]] (یا فرشته ای دیگر) تربت سرخ [[کربلا]] را برای [[محمد(ص)|پیامبر]] آورد که سبب تأثر آن حضرت شد. به سبب وجود تفاوتهایی در این احادیث، بویژه در باره فرشته ای که تربت را آورده است، برخی احتمال تعدد این واقعه را مطرح کرده اند.<ref>بحرانی، عوالم العلوم و المعارف و الاحوال من الا´یات و الاخبار و الاقوال،ج 17، ص 124ـ131</ref><ref>امینی، سیرتنا و سنتنا،ص 53 ـ129</ref> این احادیث از طریق زنان و مردان صحابی، از جمله شماری از [[همسران پیامبر]]، از [[محمد(ص)|پیامبر]] [[روایت]] شده است.<ref>ابن حنبل، المسند،ج 11، ص 207ـ 208</ref><ref>مفید، الارشاد،ج 2، ص 129</ref><ref>علوی شجری، فضل زیارة الحسین،ص 90ـ92</ref>

در برخی منابع ، مُفاد این احادیث از جمله معجزات پیامبر به شمار آمده است.<ref>ابونعیم ، ص 553؛ بیهقی ، ج 6، ص 468ـ470</ref> برطبق این احادیث، که بیشتر آنها از طریق ام سَلَمه نقل شده<ref>موحد ابطحی اصفهانی ، ج 4، ص 218ـ242</ref>، [[محمد(ص)|پیامبر]] تربتی را که [[جبرائیل]] برای وی آورد، به [[ام سلمه]] داد و او آن را در شیشه ای (یا پیراهن یا روسری خود) نهاد، آنگاه پیامبر اکرم خونْ رنگ شدن تربت را در روز [[عاشورا]] نشانه شهادت امام حسین(ع) معرفی کرد.<ref>ابویعلی موصلی، ج 6، ص 129ـ130؛ خُصَیبی، ص 202ـ203؛ ابن قولویه، ص 59 ـ61؛ طبرانی، ج 3، ص 108؛ ابن شجری، ج 2، ص 82، مجلس 29، ص 139ـ140؛ حاکم نیشابوری، ج 5، ص 567</ref>

از [[حضرت علی]] احادیثی در باره تربت امام حسین(ع) نقل شده است، از جمله آنکه آن حضرت هنگام عبور از [[کربلا]] در [[جنگ صفین|جنگ صفّین]] ، حدیث پیامبر را در شأن تربت برای اصحاب نقل کردند.<ref>نصربن مزاحم، ص 140؛ ابن سعد، ص 48ـ49؛ ابن حنبل، ج 1، ص 446؛ ابویعلی موصلی، ج 1، ص 298؛ ابن عساکر، ص 234ـ23</ref> ظاهراً این حدیث دو بار، هنگام رفتن [[امام علی]] به صفّین و هنگام بازگشت از آن، در [[کربلا]] شنیده شده است.<ref>موحد ابطحی اصفهانی، ج 4، ص 365ـ366</ref> در حدیثی دیگر، از آگاهی حضرت علی نسبت به تربت محل شهادت [[امام حسین(ع)]] سخن رفته است.<ref>ابن سعد، ص 48؛ ابن قولویه، ص 72</ref> بنا بر حدیثی ، آن حضرت هنگام عبور از کربلا ضمن گریستن و اشاره به واقعه [[عاشورا]]، حرمت تربت آنجا را یادآور شدند.<ref>حمیری، ص 26؛ ابن قولویه، ص 269ـ270</ref>

امام حسین(ع) نیز هنگام رسیدن به کربلا، حدیث [[ام سلمه]] را در باره تربت نقل کردند.<ref>سبط ابن جوزی، ص 225</ref> بنا بر روایات، ام سلمه این [[حدیث]] را هنگام حرکت آن حضرت از [[مدینه]] برای ایشان نقل کرده بود.<ref>خصیبی، ص 203؛ مسعودی، ص 165؛ ابن حمزه، 1412، ص 330ـ331؛ موحد ابطحی اصفهانی، ج 4، ص 218ـ221</ref>

در متون حدیثی و فقهی آثار متعددی برای تربت ذکر شده است. در احادیث گفته شده که تربت شفابخش بیماریهاست و شرط تأثیر آن، اعتقاد به آن یا اعتقاد به ''[[امامت]]'' [[امام حسین]](ع) دانسته شده است.<ref>کلینی، ج 4، ص 588؛ علوی شجری، ص 91؛ طوسی، 1411، ص 732ـ734؛ ابن مشهدی، ص 361ـ363؛ مجلسی، ج 98، ص 118 به بعد</ref> برخی احادیث شیوه برداشتن تربت یا خوردن آن را نیز مؤثر دانسته اند.<ref>برقی، ص 500؛ کلینی، ج 4، ص 243؛ ابن بابویه، 1386، ص 410؛ طوسی،الامالی، ص 317</ref> شفاخواهی از تربت مورد [[اجماع]] فقهای [[امامیه|امامی]] بوده<ref>شهید اول،البیان، ج 2، ص 25</ref> و آثاری در باره آن نوشته شده است.

بنا بر احادیث و کتب فقهی، تربت بهترین چیزی است که می توان در سجده پیشانی را بر آن گذاشت.<ref> ابن بابویه، کتاب من لایحضره الفقیه، ج 1، ص 268؛ شهید اول، الدروس الشرعیة فی فقه الامامیة، ج 2، ص 26؛ یوسف بحرانی، ج 7، ص 260؛ نراقی، ج 5، ص 266</ref> در برخی روایات آمده که [[امام صادق]](ع) مقداری از تربت [[امام حسین]](ع) را که در کیسه ای ابریشمی و زرد رنگ نگه می داشته، هنگام نماز بر [[سجاده]] خود می ریخته و بر آن سجده می کرده است.<ref>طوسی، مصباح المتهجّد، ص 733؛ دیلمی، ج 1، ص 115؛ محمدباقر مجلسی، ج 82، ص 153؛ آل کاشف الغطاء، ص 39</ref> به موجب برخی متون حدیثی و فقهی، [[سجده]] کردن بر تربت و [[تسبیح]] گفتن با تربت باعث رقت قلب می گردد.<ref>مجلسی، ج 2، ص 177</ref>

بنا بر حدیثی از [[امام صادق]]، تسبیح حضرت [[فاطمه(س)]] نخست از نخ پشمیِ تابیده بود که عدد تکبیرات بر آن گره زده شده بود. با شهادت [[حمزه بن عبدالمطلب]] در [[جنگ احد]]، [[حضرت فاطمه]] از تربت وی تسبیح ساختند. پس از ''[[شهادت]]'' امام حسین(ع) ساختن تسبیح تربت آن حضرت معمول شد. در حدیث دیگری از [[امام صادق]]، تسبیح تربت حمزه با تسبیح تربت امام حسین(ع) مقایسه و تربت امام حسین(ع) برتر دانسته شده است.<ref>مفید، الارشاد، ص 150ـ 151</ref> در روایات بر ثوابِ در دست گرفتن تسبیح تربت امام حسین(ع)، حتی بدون گفتن [[ذکر]]، تأکید شده است،<ref>طوسی، مصباح المتهجّد، ص 735؛ طوسی، تهذیب الاحکام، ج 6، ص 75ـ 76؛ احمد طبرسی، ج 2، ص 583؛ مفید،کتاب المزار، ص 152</ref> ولی ظاهراً استفاده از تسبیح تربت نیز همچون مهر تربت تا سال 308 (تاریخ مکاتبة حمیری) هنوز سنّتی فراگیر نشده بوده است.