کاربر ناشناس
حفصه دختر عمر بن خطاب: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
بدون خلاصۀ ویرایش
imported>Smnazem بدون خلاصۀ ویرایش |
imported>Smnazem جزبدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۵۱: | خط ۵۱: | ||
| پانویس = | | پانویس = | ||
}} | }} | ||
'''حَفْصه بنت عمربن خطّاب'''، یکی از همسران [[پیامبر اکرم]](ص) است که پس از مرگ همسر اولش، [[خنیس بن حذافه سهمی|خُنَیس بن حُذافه سهمی]] در [[شعبان]] سال [[سال سوم |سوم هجرت]]، به همسری حضرت رسول(ص) درآمد. | '''حَفْصه بنت عمربن خطّاب'''، یکی از همسران [[پیامبر اکرم]](ص) است که پس از مرگ همسر اولش، [[خنیس بن حذافه سهمی|خُنَیس بن حُذافه سهمی]] در [[شعبان]] سال [[سال سوم |سوم هجرت]]، به همسری حضرت رسول(ص) درآمد. | ||
او و [[عایشه]] دو تنی بودند که مایه آزار پیامبر (ص) شدند و در [[آیه]] اول و چهارم [[سوره تحریم]] به این موضوع اشاره شده است. | او و [[عایشه]] دو تنی بودند که مایه آزار پیامبر (ص) شدند و در [[آیه]] اول و چهارم [[سوره تحریم]] به این موضوع اشاره شده است. | ||
از وقایع دیگر زندگی حفصه، تصمیم وی در همراهی با عایشه در خروج بر [[امام علی (ع)]] در [[جنگ جمل]] است که برادرش او را از این تصمیم منصرف نمود. حفصه احادیثی از پیامبر اکرم(ص)، بیشتر درباره [[حج]] و [[نماز]] و ازدواج و [[روزه]]، نقل کرده است. | از وقایع دیگر زندگی حفصه، تصمیم وی در همراهی با عایشه در خروج بر [[امام علی (ع)]] در [[جنگ جمل]] است که برادرش او را از این تصمیم منصرف نمود. حفصه احادیثی از پیامبر اکرم(ص)، بیشتر درباره [[حج]] و [[نماز]] و ازدواج و [[روزه]]، نقل کرده است. | ||
==نسب== | ==نسب== | ||
پدرش [[عمر بن خطاب]]، خلیفه دوم و مادرش زینب، خواهر [[عثمان بن مظعون]]، [[صحابه|صحابی]] مشهور پیامبر(ص) بود.<ref>ابن‌سعد، ج ۸، ص ۸۱؛ بلاذری، ۱۴۱۷، ج ۲، ص ۵۴؛ طبرانی، ج ۲۳، ص ۱۸۶</ref> | پدرش [[عمر بن خطاب]]، خلیفه دوم و مادرش زینب، خواهر [[عثمان بن مظعون]]، [[صحابه|صحابی]] مشهور پیامبر(ص) بود.<ref>ابن‌سعد، ج ۸، ص ۸۱؛ بلاذری، ۱۴۱۷، ج ۲، ص ۵۴؛ طبرانی، ج ۲۳، ص ۱۸۶</ref> | ||
==تولد== | ==تولد== | ||
حفصه در سال پنجم پیش از [[بعثت]]، سال تجدید بنای [[کعبه]] به دنیا آمد.<ref>ابن‌سعد، ج ۸، ص ۸۱؛ خرّاط، ص ۱۲۱۵</ref> | حفصه در سال پنجم پیش از [[بعثت]]، سال تجدید بنای [[کعبه]] به دنیا آمد.<ref>ابن‌سعد، ج ۸، ص ۸۱؛ خرّاط، ص ۱۲۱۵</ref> | ||
==ازدواج با خنیس== | ==ازدواج با خنیس== | ||
وی پیش از هجرت به مدینه، با خُنَیس بن حُذافه سهمی ازدواج کرد.<ref>ابوعبیده، ص ۵۹؛ زبیربن بکّار، ص ۳۹؛ طبرانی، ج ۲۳، ص ۱۸۶</ref> و به هنگام هجرت پیامبر(ص) به [[مدینه]]، به همراه خنیس به مدینه کوچید<ref>ابن‌سعد، ج ۸، ص ۸۱</ref> خنیس با وجود بیماری در [[جنگ بدر]] شرکت جست<ref>بلاذری، ۱۴۱۷، ج۲، ص۵۴</ref> و چندی پس از جنگ، درگذشت.<ref>ابن‌سعد، ج ۳، ص ۳۹۳، ج ۸، ص ۸۱؛ قس ابن‌قتیبه، ص ۱۳۵، که به حیات خنیس در زمانی متأخرتر اشاره کرده است.</ref> | وی پیش از هجرت به مدینه، با خُنَیس بن حُذافه سهمی ازدواج کرد.<ref>ابوعبیده، ص ۵۹؛ زبیربن بکّار، ص ۳۹؛ طبرانی، ج ۲۳، ص ۱۸۶</ref> و به هنگام هجرت پیامبر(ص) به [[مدینه]]، به همراه خنیس به مدینه کوچید<ref>ابن‌سعد، ج ۸، ص ۸۱</ref> خنیس با وجود بیماری در [[جنگ بدر]] شرکت جست<ref>بلاذری، ۱۴۱۷، ج۲، ص۵۴</ref> و چندی پس از جنگ، درگذشت.<ref>ابن‌سعد، ج ۳، ص ۳۹۳، ج ۸، ص ۸۱؛ قس ابن‌قتیبه، ص ۱۳۵، که به حیات خنیس در زمانی متأخرتر اشاره کرده است.</ref> | ||
==همسری پیامبر(ص)== | ==همسری پیامبر(ص)== | ||
حفصه پس از مرگ شوهرش، در [[شعبان]] سال سوم هجرت، دو ماه<ref>زبیربن‌بکّار، ص ۳۹؛ ابن‌قتیبه، ص ۱۵۸؛ بلاذری، ۱۴۱۷، ج۲، ص۵۴</ref> یا سه ماه قبل از [[جنگ احد]]<ref>ابن‌سعد، ج ۸، ص ۸۳، ۲۱۷</ref> به همسری پیامبر اکرم(ص) درآمد.<ref>برای تفصیل ماجرای ازدواج وی با پیامبر(ص) رجوع کنید به ابن‌سعد، ج ۸، ص ۸۱۸۳؛ بلاذری، ۱۴۱۷، ج ۲، ص ۵۴۵۵؛ احمدبن عبداللّه طبری، ص ۶۷۶۸؛ د. اسلام، چاپ دوم، ذیل مادّه</ref> | حفصه پس از مرگ شوهرش، در [[شعبان]] سال سوم هجرت، دو ماه<ref>زبیربن‌بکّار، ص ۳۹؛ ابن‌قتیبه، ص ۱۵۸؛ بلاذری، ۱۴۱۷، ج۲، ص۵۴</ref> یا سه ماه قبل از [[جنگ احد]]<ref>ابن‌سعد، ج ۸، ص ۸۳، ۲۱۷</ref> به همسری پیامبر اکرم(ص) درآمد.<ref>برای تفصیل ماجرای ازدواج وی با پیامبر(ص) رجوع کنید به ابن‌سعد، ج ۸، ص ۸۱۸۳؛ بلاذری، ۱۴۱۷، ج ۲، ص ۵۴۵۵؛ احمدبن عبداللّه طبری، ص ۶۷۶۸؛ د. اسلام، چاپ دوم، ذیل مادّه</ref> | ||
در برخی گزارش‌های تاریخی گفته شده است که پیش از ازدواج پیامبر(ص) با او، [[ابوبکر]] و [[عثمان بن عفان]] نیز از وی تقاضای ازدواج کرده بودند؛ اما در صحت این اخبار تردید وجود دارد.<ref>رجوع کنید به ابوعبیده، ص ۶۰؛ ابن‌سعد،، ج ۸، ص ۸۳، ۲۱۷؛ طبرانی، ج ۲۳، ص ۱۸۶۱۸۷؛ ابن‌عبدالبرّ، قسم ۴، ص ۱۸۱۱</ref> رسول اکرم مهریه او را ۴۰۰ [[درهم]] تعیین کرد.<ref>ابن‌هشام، ج ۴، ص ۲۹۴؛ قس زبیربن‌بکّار، ص۳۹، که صورت متفاوتی از مهریه حفصه عرضه کرده است</ref> | در برخی گزارش‌های تاریخی گفته شده است که پیش از ازدواج پیامبر(ص) با او، [[ابوبکر]] و [[عثمان بن عفان]] نیز از وی تقاضای ازدواج کرده بودند؛ اما در صحت این اخبار تردید وجود دارد.<ref>رجوع کنید به ابوعبیده، ص ۶۰؛ ابن‌سعد،، ج ۸، ص ۸۳، ۲۱۷؛ طبرانی، ج ۲۳، ص ۱۸۶۱۸۷؛ ابن‌عبدالبرّ، قسم ۴، ص ۱۸۱۱</ref> رسول اکرم مهریه او را ۴۰۰ [[درهم]] تعیین کرد.<ref>ابن‌هشام، ج ۴، ص ۲۹۴؛ قس زبیربن‌بکّار، ص۳۹، که صورت متفاوتی از مهریه حفصه عرضه کرده است</ref> | ||
==آموختن کتابت== | ==آموختن کتابت== | ||
به دستور پیامبر اکرم(ص) زنی به نام شفا، دختر عبداللّه عَدویه، که خود در [[جاهلیت]] خواندن و نوشتن می‌دانست، به حفصه کتابت آموخت.<ref>ابن‌سعد، ج ۸، ص ۸۴؛ بلاذری، ۱۴۰۷، ص ۶۶۱</ref> | به دستور پیامبر اکرم(ص) زنی به نام شفا، دختر عبداللّه عَدویه، که خود در [[جاهلیت]] خواندن و نوشتن می‌دانست، به حفصه کتابت آموخت.<ref>ابن‌سعد، ج ۸، ص ۸۴؛ بلاذری، ۱۴۰۷، ص ۶۶۱</ref> | ||
==آیات سوره تحریم== | ==آیات سوره تحریم== | ||
حفصه و عایشه دو تنی بودند که مایه آزار پیامبر اکرم(ص) شدند و در [[آیه]] اول و چهارم [[سوره تحریم]] به این موضوع اشاره شده است.<ref>رجوع کنید به محمدبن جریر طبری، جامع، ذیل آیات؛ واحدی نیشابوری، ص ۶۸۵۶۸۹؛ احمدبن عبداللّه طبری، ص ۱۴۰۱۴۴؛ ذهبی، ج ۲، ص ۲۲۹</ref> به همین علت پیامبر اکرم(ص) وی را طلاق داد.<ref>ابوعبیده، ص ۷۷؛ ابن‌حنبل، ج ۳، ص ۴۷۸؛ زبیر بن بکّار، ص ۴۰؛ طبرانی، ج ۲۳، ص ۱۸۷۱۸۸</ref> اما بعداً به او [[طلاق رجعی|رجوع]] کرد.<ref>ابن‌سعد؛ ج ۸، ص ۸۴ ابن‌حنبل،، ج ۳، ص ۴۷۸</ref> | حفصه و عایشه دو تنی بودند که مایه آزار پیامبر اکرم(ص) شدند و در [[آیه]] اول و چهارم [[سوره تحریم]] به این موضوع اشاره شده است.<ref>رجوع کنید به محمدبن جریر طبری، جامع، ذیل آیات؛ واحدی نیشابوری، ص ۶۸۵۶۸۹؛ احمدبن عبداللّه طبری، ص ۱۴۰۱۴۴؛ ذهبی، ج ۲، ص ۲۲۹</ref> به همین علت پیامبر اکرم(ص) وی را طلاق داد.<ref>ابوعبیده، ص ۷۷؛ ابن‌حنبل، ج ۳، ص ۴۷۸؛ زبیر بن بکّار، ص ۴۰؛ طبرانی، ج ۲۳، ص ۱۸۷۱۸۸</ref> اما بعداً به او [[طلاق رجعی|رجوع]] کرد.<ref>ابن‌سعد؛ ج ۸، ص ۸۴ ابن‌حنبل،، ج ۳، ص ۴۷۸</ref> | ||
| خط ۸۰: | خط ۹۲: | ||
این اخبار عموماً در منابع [[اهل حدیث]] و [[حنابله|حنبلیان]] رواج داشته است و درباره صحت آن‌ها تردید وجود دارد.<ref>برای بحثی درباره طلاق حفصه رجوع کنید به.خرّاط، ص ۴۳۵۷</ref> | این اخبار عموماً در منابع [[اهل حدیث]] و [[حنابله|حنبلیان]] رواج داشته است و درباره صحت آن‌ها تردید وجود دارد.<ref>برای بحثی درباره طلاق حفصه رجوع کنید به.خرّاط، ص ۴۳۵۷</ref> | ||
==حفصه در زمان بیماری پیامبر(ص)== | ==حفصه در زمان بیماری پیامبر(ص)== | ||
حفصه و عایشه در زمان بیماری پیامبر(ص) پس از این‌که متوجه شدند پیامبر(ص) می‌خواهند [[امام علی (ع)]] را به جای خود برای اقامه [[نماز]] به مسجد | |||
حفصه و عایشه در زمان بیماری پیامبر(ص) پس از این‌که متوجه شدند پیامبر(ص) می‌خواهند [[امام علی (ع)]] را به جای خود برای اقامه [[نماز]] به [[مسجد]] بفرستند، به سراغ پدران خود رفتند و آن دو را نزد پیامبر (ص) آوردند.<ref>رجوع کنید به مفید، ص ۴۲۸</ref> | |||
==دستور قتل کنیز== | ==دستور قتل کنیز== | ||
حفصه، دستور قتل | |||
حفصه، دستور قتل کنیز خود که وی را سحر کرده بود صادر کرد و این مایه ناراحتی [[عثمان بن عفان]] شد.<ref>مالک‌بن انس، ج ۲، ص ۸۷؛ شافعی، ج ۱، ص ۲۹۳؛ طبرانی، ج ۲۳، ص ۱۸۷</ref> | |||
==نگهداری مصحف== | ==نگهداری مصحف== | ||
گفته شده است که حفصه از کاتب [[مصحف]] خواسته بود زمانی که به نگارش [[آیه]] ۲۳۸ [[سوره بقره]] می‌رسد، وی را خبر دهد تا آیه را به صورتی که او می‌گوید کتابت کند.<ref>رجوع کنید به ابن‌ابی‌داوود، ص ۹۶۹۷</ref> | گفته شده است که حفصه از کاتب [[مصحف]] خواسته بود زمانی که به نگارش [[آیه]] ۲۳۸ [[سوره بقره]] می‌رسد، وی را خبر دهد تا آیه را به صورتی که او می‌گوید کتابت کند.<ref>رجوع کنید به ابن‌ابی‌داوود، ص ۹۶۹۷</ref> | ||
| خط ۹۴: | خط ۱۱۲: | ||
==حفصه و جنگ جمل== | ==حفصه و جنگ جمل== | ||
هنگامی که حضرت علی | از دیگر رویدادهای زندگی حفصه، تصمیم وی در همراهی با [[عایشه]] در خروج بر حضرت علی(ع) و وقوع [[جنگ جمل]] است که برادرش او را از این تصمیم منصرف نمود. <ref>محمدبن‌جریر طبری، تاریخ، ج ۴، ص ۴۵۱، ۴۵۴؛ ابن ابی‌الحدید، ج ۶، ص ۲۲۵</ref> | ||
هنگامی که حضرت علی(ع) به [[ذی قار]] رسید، عایشه به حفصه نامه‌ای نوشت و در آن از محاصره شدن حضرت علی(ع) و یارانش برای وی توضیح داد، حفصه هم از سر شادمانی، کودکان [[بنی تیم]] و [[بنی عدی]] را جمع کرد و به کنیزکان خود دف‌هایی داد تا با خواندن اشعاری در این باب، شادی و پایکوبی کنند. این خبر چون به [[ام سلمه|ام ّسلمه]]، همسر پیامبر(ص)، رسید ناراحت شد و [[ام کلثوم|امّ کلثوم]]، دختر حضرت علی(ع)، به نیابت از او به‌طور ناشناس به مجلس شادی حفصه رفت و وی را سرزنش کرد و حفصه شرمنده شد و از این کار دست برداشت.<ref>مفید، ص ۲۷۶ـ ۲۷۷، ۴۳۱؛ ابن ابی‌الحدید، ج ۱۴، ص ۱۳؛</ref> | |||
==نقل روایت== | ==نقل روایت== | ||
حفصه احادیثی از [[پیامبر اکرم]](ص)، بیشتر درباره حج و نماز و ازدواج و روزه، نقل کرده است<ref>برای متن این احادیث رجوع کنید به ابن‌حنبل، ج ۶، ص ۲۸۳۲۸۸؛ طبرانی، ج ۲۳، ص ۱۸۹۲۱۸؛ ابن‌کثیر، ج ۱۵، ص ۳۶۱ ـ۳۸۵</ref> و کسانی چون برادرش [[عبداللّه بن عمر]]، [[عبدالله بن صفوان جمحی|عبدالله بن صفوان جَمحی]]، و [[عمرو بن رافع]] از او روایت کرده‌اند.<ref>مِزّی، ج ۳۵، ص ۱۵۴</ref> بَقْی‌بن مَخْلَد، در مسند خود، شصت حدیث از حفصه نقل کرده است.<ref>رجوع کنید به ذهبی، ج ۲، ص ۲۳۰</ref> | |||
حفصه احادیثی از [[پیامبر اکرم]](ص)، بیشتر درباره حج و نماز و ازدواج و روزه، نقل کرده است<ref>برای متن این احادیث رجوع کنید به ابن‌حنبل، ج ۶، ص ۲۸۳۲۸۸؛ طبرانی، ج ۲۳، ص ۱۸۹۲۱۸؛ ابن‌کثیر، ج ۱۵، ص ۳۶۱ ـ۳۸۵</ref> و کسانی چون برادرش [[عبداللّه بن عمر]]، [[عبدالله بن صفوان جمحی|عبدالله بن صفوان جَمحی]]، و [[عمرو بن رافع]] از او روایت کرده‌اند.<ref>مِزّی، ج ۳۵، ص ۱۵۴</ref> بَقْی‌بن مَخْلَد، در مسند خود، شصت [[حدیث]] از حفصه نقل کرده است.<ref>رجوع کنید به ذهبی، ج ۲، ص ۲۳۰</ref> | |||
==اجتهادات== | ==اجتهادات== | ||
در متون فقهی [[اهل سنت]]، پاره‌ای از اجتهادات فقهی حفصه ذکر شده است.<ref>رجوع کنید به خرّاط، ص ۸۵۹۲</ref> | در متون فقهی [[اهل سنت]]، پاره‌ای از اجتهادات فقهی حفصه ذکر شده است.<ref>رجوع کنید به خرّاط، ص ۸۵۹۲</ref> | ||
==خطبه‌ها== | ==خطبه‌ها== | ||
ابن ابی طاهر([[ابن طیفور]]) <ref>ص ۳۶۳۸</ref> دو خطبه از خطبه‌هایی را که به نقل از حفصه شهرت داشته، نقل کرده است <ref>نیز رجوع کنید به خرّاط، ص ۹۴ـ ۱۰۸</ref> [[ابن شهر آشوب]] <ref>ج ۳، ص ۴۰۳</ref> از حفصه شعری در مدح [[حضرت فاطمه]] نقل کرده است. | |||
ابن ابی طاهر([[ابن طیفور]]) <ref>ص ۳۶۳۸</ref> دو خطبه از خطبه‌هایی را که به نقل از حفصه شهرت داشته، نقل کرده است <ref>نیز رجوع کنید به خرّاط، ص ۹۴ـ ۱۰۸</ref> [[ابن شهر آشوب]] <ref>ج ۳، ص ۴۰۳</ref> از حفصه شعری در مدح [[حضرت فاطمه]](س) نقل کرده است. | |||
==درگذشت== | ==درگذشت== | ||
درباره تاریخ وفات حفصه اختلاف‌نظر وجود دارد<ref>رجوع کنید به ابن‌عبدالبرّ، قسم ۴، ص ۱۸۱۲؛ ابن‌حجر عسقلانی، ج ۷، ص ۵۸۳</ref>، اما بیشتر [[مورخان]]، از جمله [[ابن سعد]] <ref>ج ۸، ص ۸۶</ref> و [[زبیر بن بکار|زبیر بن بکّار]]، <ref>ص ۴۰</ref> سال ۴۵ را ذکر کرده‌اند. [[مروان بن حکم]]، که در آن هنگام امیر [[مدینه]] بود، بر جنازه وی نماز خواند.<ref>ابن‌سعد، ج ۸، ص ۸۶؛ قس احمدبن عبداللّه طبری، ص ۶۹، که گفته برادر حفصه، عبداللّه‌بن عمر، بر او نماز گزارد</ref> جسد او را در [[بقیع]] دفن کردند.<ref>ابن‌سعد؛ ج ۸، ص ۸۶زبیربن‌بکّار، ص ۴۰؛ طبرانی، ج ۲۳، ص ۱۸۹</ref> | درباره تاریخ وفات حفصه اختلاف‌نظر وجود دارد<ref>رجوع کنید به ابن‌عبدالبرّ، قسم ۴، ص ۱۸۱۲؛ ابن‌حجر عسقلانی، ج ۷، ص ۵۸۳</ref>، اما بیشتر [[مورخان]]، از جمله [[ابن سعد]] <ref>ج ۸، ص ۸۶</ref> و [[زبیر بن بکار|زبیر بن بکّار]]، <ref>ص ۴۰</ref> سال ۴۵ را ذکر کرده‌اند. [[مروان بن حکم]]، که در آن هنگام امیر [[مدینه]] بود، بر جنازه وی نماز خواند.<ref>ابن‌سعد، ج ۸، ص ۸۶؛ قس احمدبن عبداللّه طبری، ص ۶۹، که گفته برادر حفصه، عبداللّه‌بن عمر، بر او نماز گزارد</ref> جسد او را در [[بقیع]] دفن کردند.<ref>ابن‌سعد؛ ج ۸، ص ۸۶زبیربن‌بکّار، ص ۴۰؛ طبرانی، ج ۲۳، ص ۱۸۹</ref> | ||
==پیوند به بیرون== | |||
* منبع مقاله: [http://www.encyclopaediaislamica.com/madkhal2.php?sid=6314 دانشنامه جهان اسلام] | |||
== پانویس == | == پانویس == | ||
{{پانویس|3}} | {{پانویس|3}} | ||
== منابع == | == منابع == | ||
| خط ۱۴۶: | خط ۱۷۹: | ||
* علی‌بن احمد واحدی نیشابوری، اسباب نزول‌القرآن، روایة بدرالدین ابی‌نصر محمدبن عبداللّه ارغیانی، چاپ ماهر یاسین فحل، ریاض ۱۴۲۶/۲۰۰۵. | * علی‌بن احمد واحدی نیشابوری، اسباب نزول‌القرآن، روایة بدرالدین ابی‌نصر محمدبن عبداللّه ارغیانی، چاپ ماهر یاسین فحل، ریاض ۱۴۲۶/۲۰۰۵. | ||
{{پایان}} | {{پایان}} | ||
[[ar:حفصة بنت عمر بن الخطاب]] | [[ar:حفصة بنت عمر بن الخطاب]] | ||