محمدکاظم خراسانی: تفاوت میان نسخه‌ها

'''ملا محمدکاظم خراسانی''' ([[سال ۱۲۵۵ هجری قمری|۱۲۵۵]]-[[سال ۱۳۲۹ هجری قمری|۱۳۲۹ق]])، معروف به '''آخوند خراسانی''' از [[مرجع تقلید|مراجع تقلید]] و [[اصول|اصولیان]] [[امامیه|امامی]] [[قرن چهاردهم]] قمری، مؤلف کتاب مهم [[کفایة الاصول]] و از حامیان اصلی نهضت ''[[مشروطه]]'' [[ایران]] بود. او مشروطه را وسیله‌ای برای جلوگیری از ظلم و ستم به مردم می‌دانست و شرکت در این جنبش را بر همه [[مسلمانان]] [[واجب]] می‌شمرد. آخوند پس از به توپ بسته شدن مجلس در [[۲۳ جمادی‌الاول]] ۱۳۲۶ق توسط [[محمدعلی شاه]]، حکم به [[جهاد]] و مبارزه داد.

ملامحمدکاظم خراسانی، علوم دینی را در مشهد نزد پدر و دیگر عالمان فراگرفت. سپس در [[رجب]] ۱۲۷۷ق برای ادامه تحصیل راهی [[نجف]] شد.<ref>عبدالرحیم، المصلح المجاهد الشیخ محمدکاظم الخراسانی، ۱۳۹۲ق، ص۲۵.</ref>

با درگذشت محمدحسن شیرازی در ۱۳۱۲ قمری و بازگشت بسیاری از [[حوزه سامرا]] به نجف و پیوستن بیشتر ایشان به درس خراسانی و نیز با رحلت عالمان معاصر وی در [[عتبات]]، به تدریج جایگاه خراسانی در مقام استاد برجسته [[حوزه علمیه نجف|حوزه نجف]]، تثبیت و درس او بزرگ‌ترین حوزه درسی نجف شناخته شد.<ref>شهرستانی، ''فاجعة حضرة آیة‌اللّه الخراسانی''،۱۳۳۰ق، ص۳۴۱.</ref>

در سفرنامه‌ای که در سال ۱۳۲۳ق نگاشته شده چنین آمده که در درس [[درس خارج|خارج فقه]] وی که در [[مسجد هندی]] برگزار می‌شده تقریباً ششصد تا هفتصد نفر حاضر می‌شده‌اند. و در درس [[درس خارج|اصول]] وی که در [[مسجد طوسی]] برگزار می‌شده تقریباً هزار نفر بوده‌اند.<ref>بریری، نجف در سیزده سفرنامه، ۱۳۹۰ش، ص۱۸۰.</ref>

آخوند خراسانی در برگزاری جلسات درس، بسیار جدّی بود و با هیچ عذری درس خود را تعطیل نمی‌کرد؛ حتی در ماجرای شیوع وبا در نجف، که بیشتر درس‌های [[حوزه]] تعطیل شد، درس خود را حتی در روز درگذشت سه تن از نزدیکانش، تعطیل نکرد.<ref>کفایی، «شرح و بیانی مختصر و موجز از حیات و شخصیت آخوند ملامحمدکاظم خراسانی»، ۱۳۸۶ش، ص۲۹.</ref>

در برخی از سال‌ها که در نیمه نخست رجب برای [[زیارت]] به [[کربلا]] می‌رفت، در همانجا نیز درس دایر می‌کرد و در ماه [[رمضان]] نیز که درس‌های متداول حوزه تعطیل بود، مباحثی مانند اصول [[عقاید]] یا [[اخلاق]] تدریس می‌کرد.<ref>کفایی، «شرح و بیانی مختصر و موجز از حیات و شخصیت آخوند ملامحمدکاظم خراسانی»، ۱۳۸۶ش، ص۱۹.</ref>

پس از درگذشت میرزای شیرازی و رجوع برخی از مقلدان او به آخوند خراسانی، وی برای پاسخگویی به [[استفتاء|استفتائات]] با حضور شاگردانش، از جمله [[سید ابوالحسن اصفهانی]]، [[محمد حسین غروی اصفهانی]]، [[سید حسین طباطبائی بروجردی]]، [[عبد الکریم حائری|عبدالکریم حائری یزدی]]، [[آقا ضیا عراقی|آقا ضیاءالدین عراقی]]، [[آقا حسین قمی]]، [[محمدحسین نائینی|میرزا محمدحسین نائینی]] مجلس مشورتی می‌گذاشتند.<ref>کفایی، مرگی در نور زندگانی آخوند خراسانی، ۱۳۵۹ش، ص۱۰۴.</ref>

با وجود اشتغال آخوند خراسانی در سالهای پایانی عمرش به کار [[مرجعیت]] و به‌ویژه وقایع مشروطه، آثار ارزشمندی از او بر جای مانده است.

درباره مباحث [[اصول]]، [[فقه]] و [[فلسفه]] است که مستقلا یا به صورت شرح و حاشیه بر آثار دیگران تألیف شده است.

*بزرگ‌ترین و مشهوترین آن‌ها [[کفایة الاصول]] است که در ظرف دو سال (از ۱۳۲۱ به بعد) تألیف شده<ref>مختاری، نقد تصحیح فوائد الاصول آخوند خراسانی، ۱۳۶۷ش، ص۱۵۳.</ref> و از زمان تألیف تاکنون، مهم‌ترین متن درسی سطوح عالی و نیز محور مباحث بیشتر درس‌های دوره عالی(خارج) اصول در حوزه‌های علوم دینی بوده و شرح‌ها و حاشیه‌های بسیاری بر آن نوشته شده است. خراسانی از آن پس به صاحب کفایه نیز شهرت یافت و فرزندانش به کفایی مشهور شدند یا خود، این لقب را برگزیدند.<ref>بامداد، ''شرح حال رجال ایران''، ۱۳۵۷ش، ج۴، ص۱.</ref>

# جبهه مبارزه با بیگانگان و دفاع از کشور ایران در برابر تجاوز آنان.<ref>حائری، ''تشیع و مشروطیت در ایران''، ۱۳۶۴ش، ص۱۲۳.</ref>

آخوند خراسانی مشروطه را به خوبی می‌شناخت ولی چون انقلاب را در حال شکل‌گیری و وقوع آن را حتمی می‌دید برای آنکه آن را در مسیر آموزه‌های دینی هدایت کند تا مانند جنبش‌های انقلابی پس از [[رنسانس]] در اروپا گرایش ضددینی نیابد، با هوشمندی و درایت وارد آن شد.<ref>کفایی، «شرح و بیانی مختصر و موجز از حیات و شخصیت آخوند ملامحمدکاظم خراسانی»، ۱۳۸۶ش، ص۴۱۴۵.</ref>

خراسانی در پی‌ریزی و شکل‌گیری اولیه جنبش مشروطه نقشی نداشت. به دنبال اوضاع نابسامان اقتصادی، اجتماعی و سیاسی ایران و تشدید ناآرامی‌ها و تنش‌ها میان دولت و مخالفان در تهران، از آخوند برای گام پیش نهادن و پشتیبانی از جنبش، درخواستهای فراوانی صورت گرفت، از جمله از جانب برخی عالمانی که بعداً با مشروطه به مخالفت برخاستند.

آخوند خراسانی به نظام مشروطه به عنوان وسیله‌ای برای جلوگیری از ظلم و ستم به مردم، می‌نگریست و شرکت در جنبش را بر همه مسلمین واجب می‌شمرد. خراسانی در نامه‌ای به یکی از وعّاظ تهران نوشته: "غرض ما از این همه زحمت، ترضیه حال رعیت، و رفع ظلم از آنان، و اعانه مظلوم، و [[امر به معروف و نهی از منکر]] و غیرها از قوانین اسلامیه نافعه للقوم بوده است."

البته بعضی علمای مشهور با مشروطیت مخالفت داشتند مثل [[سید محمدکاظم طباطبائی یزدی|سید کاظم یزدی]]، یا شیخ [[فضل الله نوری]] که در آغاز نهضت با آزادیخواهان همراه بود ولی در ادامه به خاطر اینکه می‌دید نهضت منحرف شده است، مخالفت خود را با مشروطه اعلام کرد.

در مواردی از خراسانی راجع به قانون مشروطه سوال شده است از جمله: درباره نظام ملّی (قانون نظام وظیفه عمومی) و مورد دیگر در جریان موافقتنامه اوت ۱۹۰۷ روس و انگلیس بود که آخوند طی نامه‌ای نمایندگان را به اجرای قوانین اسلامی و پرداخت بدهی‌های کشور و فقر زدایی سفارش کرد.

در نهایت وقتی مجلس جلوی روسیه ایستاد، در اواخر سال ۱۳۲۸ق، روسیه شمال ایران تا [[قزوین]] را اشغال کرد. خراسانی نیز تمام دروس خود را تعطیل کرد و به پیروی از ایشان درس‌های نجف تعطیل شد و تصمیم گرفته شد تا اجناس روسی تحریم شود و با اعزام طلاب و عشایر نجف به ایران، آماده جهاد با [[روسیه]] گردند.

ملامحمدکاظم آخوند خراسانی برای ترویج تعالیم دینی به تأسیس و انتشار چند نشریه در نجف کمک بسیار کرد، از جمله مجله ''العلم'' به عربی، که شاگردش [[سید هبة الدین شهرستانی]] مؤسس آن بود و مجله فارسی ''نجف‌اشرف'' به همت تنی چند از شاگردانش.<ref>عبدالرحیم، ''المصلح المجاهد الشیخ محمدکاظم الخراسانی''، ۱۳۹۲ق، ص۱۴۳-۱۴۵.</ref>

آخوند خراسانی به هنگام تحصیل در مشهد در سن هفده سالگی [[ازدواج]] کرد، از او صاحب پسری شد ولی از دنیا رفت. همسر آخوند به هنگام وضع حمل دوم، همراه با فرزندش درگذشت. آخوند خراسانی سالیان طولانی مجرد زیست و به پیشنهاد استادش [[میرزای شیرازی]] برای بار دوم ازدواج کرد. او از همسر دوم دارای چهار فرزند شد: سه پسر به نام‌های مهدی، محمد و احمد و یک دختر به نام زهرا. همسر دوم آخوند در سال ۱۳۱۵ق پس از یک بیماری طولانی درگذشت. آخوند برای بار سوم ازدواج کرد و از همسر سوم صاحب دو پسر به نام‌های حسین و حسن شد. همسر سوم آخوند در سال ۱۳۲۲ به وبا مبتلا شد و از دنیا رفت. آخوند برای چهارمین بار ازدواج کرد. چهارمین و آخرین همسر آخوند سالها پس از وی زنده بود و در سن نود سالگی درگذشت.

# [[مهدی کفایی خراسانی]]: اولین فرزند آخوند بود که در اداره شئون اجتماعی وی نقش مؤثر داشت.

# [[محمد کفایی خراسانی]]: معروف به آقازاده دومین فرزند آخوند بود. او که از علمای [[نجف]] بود در [[محرم]] ۱۳۲۵ق از نجف به مشهد مهاجرت کرد و در رأس حوزه علمیه [[خراسان]] قرار گرفت. وی سرانجام در [[واقعه مسجد گوهرشاد]] دستگیر شد و به طرز مشکوکی در [[تهران]] درگذشت.

# حسین کفایی خراسانی: چهارمین فرزند آخوند بود که پس از رحلت برادر بزرگش مهدی خراسانی متصدی مدارس سه گانه آخوند خراسانی در نجف شد.

# حسن کفایی خراسانی: پنجمین فرزند آخوند بود که در مجلس مؤسسان اول حضور داشت، شش دوره نماینده مردم مشهد در مجلس شورای ملی بود و به عنوان سناتور خراسان به مجلس سنا رفت.<ref>رجوع کنید به: کفایی، سیری در سیره علمی و عملی آخوند خراسانی، ۱۳۹۰ش، ص۷۳، ۱۰۰</ref>