مرتضی حائری یزدی: تفاوت میان نسخه‌ها

مرتضی حائری یزدی (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۱۹ اوت ۲۰۱۳، ساعت ۱۷:۳۹

۳٬۱۱۲ بایت حذف‌شده ، ‏۱۹ اوت ۲۰۱۳

بدون خلاصۀ ویرایش

دیداریویکی‌متن

کاربر ناشناس

imported>Smnazem

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
-حائرى یزدى ، مرتضى، فقیه و عالم امامى. او در 1295ش/ 1334 در اراك به دنیا آمد. نخستین پسر آیت‌اللّه حاج شیخ‌عبدالكریم حائرى یزدى*، مؤسس حوزه علمیه قم، بود. در شش سالگى همراه پدر به قم رفت (مرتضى حائرى یزدى، 1377ش، مقدمه استادى، ص 12؛ درسهایى از مكتب اسلام، ص 11). ادبیات را نزد محمدعلى ادیب تهرانى و شیخ ابوالقاسم نحوى فراگرفت. پس از گذراندن مراحل اولیه سطح فقه و اصول، سطوح عالى را نزد سیدمحمدتقى خوانسارى و سید محمدرضا گلپایگانى و سیدمحمد محقق یزدى، معروف به داماد، فراگرفت. سپس مدتى در محضر پدر خود شاگردى نمود و پس از وفات او، حدود پانزده سال در درسهاى فقه و اصولِ پدر همسر خود (سیدمحمد حجت كوه كمرى*) و سیداحمد خوانسارى* شركت كرد. وى از كسانى بود كه براى اقامت آیت‌اللّه حاج آقاحسین بروجردى* در قم تلاش كرد و مدتى در حلقه درس وى حضور یافت. بخش الهیاتِ اسفار صدرالمتألهین را خصوصى درس گرفت و بر سایر مباحث آن كتاب نیز با مطالعه و رجوع به امام خمینى (ره) وقوف یافت (شریف رازى، ج 2، ص 124ـ125؛ مرتضى حائری‌یزدى، 1377ش، ص 76، 88، 204؛ مهدى حائری‌یزدى، ص 61؛ آفاق‌نور، مقدمه محمدحسن صدیقى، ص 17). حائرى از دو مرجع تقلید مبرِّز نجف، سیدابوالحسن اصفهانى و آقا ضیاءالدین عراقى، گواهى اجتهاد داشت (مرتضى حائرى یزدى، 1377ش، ص 242) و پس از سالها تدریس مقدمات و سطح، از حدود سى سالگى به تدریس خارج فقه و اصول پرداخت كه نزدیك سی‌سال طول كشید. وى از استادان بارز حوزه و به دقت و ژرف‌اندیشى معروف بود و شاگردان بسیارى تربیت كرد كه برخى از آنان از مدرّسان بزرگ حوزه شدند. حائرى، علاوه بر تدریس فقه و اصول، جلسات تفسیر قرآن و عقاید نیز داشت (مرتضى حائرى یزدى، 1409، مقدمه، ص 4ـ5؛ آفاق‌نور، همان مقدمه، ص 17ـ19).
+'''مرتضی حائرى یزدى'''، فقیه و عالم [[امامى]]، فرزند [[شیخ عبدالکریم حائری]]، در 1295ش / 1334ق و در [[اراك]] به دنیا آمد.
-حائرى عالِمى پرهیزكار و ساده زیست، متواضع و خوش‌خلق، و در رفع نیازها و مشكلات مردم بسیار كوشا بود و نماز جماعت او در مسجد اعظم قم، باشكوه و معنویت خاصى برگزار می‌شد. تأسیس صندوق ذخیره علوى، مؤسسه مبارزه با فقر و مؤسسه سرپرستى ایتام، از خدمات اجتماعى و عام‌المنفعه او در شهر قم است (رجوع کنید به مرتضى حائرى یزدى، 1377ش، همان مقدمه، ص 25ـ28؛ درسهایى از مكتب اسلام، ص 14؛ حسینى یزدى، ص 73ـ74، 79ـ80، 84، 145، 159). وى به تعظیم شعائر دینى، از جمله زیارت مشاهد مشرّفه و برگزارى مجالس ذكر اهل‌بیت پیامبر علیهم‌السلام، تقید خاصى داشت (مرتضى حائرى یزدى، 1377ش، همان مقدمه، ص 15ـ16، 20ـ21؛ نیز رجوع کنید به حسینى یزدى، ص 75، 82، 110، 119). او پس از پیروزى انقلاب اسلامى ایران، از سوى مردم استان مركزى براى عضویت در مجلس خبرگان قانون اساسى انتخاب شد (رجوع کنید به اطلاعات، ش 15922، 15 مرداد 1358، ص 2؛ براى سخنرانیهاى وى در این مجلس رجوع کنید به ایران. مجلس بررسى نهائى قانون اساسى جمهورى اسلامى ایران، ج 1، ص 457ـ459، 609ـ612).
-حائرى در 1364ش درگذشت و پس از تشییع باشكوهى، در مسجد بالا سر حرم حضرت معصومه علیهاالسلام، نزدیك مدفن پدرش به خاك سپرده شد (مرتضى حائرى یزدى، 1377ش، همان مقدمه، ص 28ـ29؛ درسهایى از مكتب اسلام، همانجا).
+==تولد و نسب==
-آثار فقهى حائرى عبارت‌اند از :
+مرتضی حائری یزدی، نخستین پسر آیت‌اللّه حاج شیخ‌عبدالكریم حائرى یزدى، مؤسس [[حوزه علمیه قم]]، بود. در شش سالگى همراه پدر به قم رفت. (مرتضى حائرى یزدى، 1377ش، مقدمه استادى، ص 12؛ درسهایى از مكتب اسلام، ص 11)
-) ابتغاءُ الفضیلة فى شرح الوسیلة، كه شرحى موجز و استدلالى بر وسیلةالنجاةِ سیدابوالحسن اصفهانى است. بخشى از آن در یك مجلد در 1383 در قم چاپ شد و دیگر مجلدات خطى كتاب، پس از وفات مؤلف، به كتابخانه آیت‌اللّه مرعشى نجفى اهداگردید (مرتضى حائری‌یزدى، 1377ش،همان‌مقدمه، ص14؛ مدرسى طباطبائى، ص 375؛ آفاق‌نور، همان مقدمه، ص20). 2) صلاةالجمعة، حاوى مباحثات حائرى در مبحث نماز جمعه كه از 1349ش آن را تدریس می‌كرد و با افزودن بعضى مطالب تكمیلى به آنها، صلاةالجمعة را نگاشت كه در 1409 در قم به چاپ رسید. متن كتاب بر اساس قواعد الاحكام علامه حلّى است و مؤلف در بعضى فروع، از آثار دیگر نیز استفاده كرده است (رجوع کنید به مرتضى حائرى یزدى، 1409، مقدمه، ص8). 3) خلل‌الصلاة و احكامه، كه با تحقیق شاگرد او محمدحسین امراللهى در 1420 در قم چاپ شد. 4) كتاب‌الخمس، كتابى نسبتآ مفصّل‌كه به‌صورت فتوایى نگاشته شده و از فروع فقهىِ مندرج در كتابهاى قدما (قواعدالاحكام، شرایع‌الاسلام، اللمعة الدمشقیة، العروةالوثقى، وسیلةالنجاة و منابع دیگر) بهره گرفته و مؤلف شرحى مفصّل، استدلالى وتحلیلى بر این متن فتوایى نوشته است. این كتاب، همراه با شرح آن، در 1418 با تحقیق محمدحسین امراللهى در قم چاپ شد. 5) كتاب‌الطهارة كه شرح عروةالوثقى تا مبحث «احكام اموات» است. همچنین رساله‌هایى درباره نماز مسافر، حدیث رفع و موضوع «تَعاقُبِ ایادى» در غصب، حاشیه‌اى بر مكاسب شیخ انصارى و حاشیه‌اى بر كتاب‌الصلوة آیت‌اللّه عبدالكریم حائرى یزدى نوشته است. ظاهرآ هیچ یك از این نوشته‌ها تاكنون به چاپ نرسیده است (رجوع کنید به شریف رازى، ج 2، ص 125؛ آفاق‌نور، همان مقدمه، ص 20ـ21).
-مهم‌ترین اثر حائرى در اصول فقه، كتابِ مبانی‌الاحكام فى اصول شرایع الاسلام، یك دوره كامل اصول فقه به ترتیب مباحث كفایةالاصول است و در واقع چكیده بحثهاى دوره اول درس خارج اصول فقه او در طول دوازده سال تدریس است. جلد اول این كتاب، با تعلیقاتى در پایین صفحات و مقدمه سید مصطفى محقق‌داماد، در 1382ش/ 1424 از سوى محمدحسین امراللهى در قم چاپ شد. دیگر آثار اصولى او عبارت‌اند از: حاشیه بر كفایةالاصول و حاشیه بر بخش «اجتهاد و تقلید» كتاب العروةالوثقى (آفاق نور، همان مقدمه، ص 21).
+==تحصیل==
-حائرى درباره برخى مباحث قرآنى و تفسیرى آثارى دارد. «پرتوى از انوار آسمانى» عنوان مجموعه‌اى از مقالات اوست كه در نخستین شماره‌هاى مجله مكتب تشیع در موضوع اعجاز قرآن چاپ شد و صورت كامل‌تر آن را برادرش، مهدى حائرى یزدى*، با نام علوم قرآن به چاپ رساند (مرتضى حائرى یزدى، 1377ش، همان مقدمه، ص 14؛ آفاق‌نور، ص 168). مقالاتى از او باعنوان «مباحثى در تفسیر سوره حمد» نیز، در دوازده شماره نشریه‌ى كتابخانه‌ى عمومى مسجد اعظم قم، از 1344 تا 1345ش منتشر شد (رجوع کنید به قاسم‌زاده، ص 114، 119). مقالات «استدلال در قرآن»، «تفسیر سوره كوثر»، «تفسیر سوره مَسَد» و تفسیر چند آیه از قرآن كریم، از جمله آیه مودت و آیه بلاغ، از دیگر آثار قرآنى اوست كه برخى از آنها چاپ شده است (براى نمونه رجوع کنید به بینات، سال 1، ش 3، پاییز 1373، ص 13ـ 25، سال 2، ش 1، بهار 1374، ص 19ـ31، سال 3، ش 1، بهار 1375، ص 17ـ24). مجموعه تألیفات قرآنى و تفسیرى حائرى همراه با چكیده عربى و انگلیسى آنها در آفاق نور (ویژه‌نامه آثار قرآنى آیت‌اللّه شیخ‌مرتضى حائرى(ره)) در 1381ش در قم چاپ شد. وى درباره برهانهاى عقلى و قرآنىِ اصول اعتقادات نیز تألیفى دارد كه در آفاق نور (ص217ـ372) به چاپ رسیده است.
+ادبیات را در قم و نزد [[محمدعلى ادیب تهرانى]] و شیخ [[ابوالقاسم نحوى]] فراگرفت. پس از گذراندن مراحل اولیه سطح [[فقه]] و [[اصول]]، سطوح عالى را نزد [[سیدمحمدتقى خوانسارى]] و [[سید محمدرضا گلپایگانى]] و [[سیدمحمد محقق یزدى]]، فراگرفت.
+مدتى در محضر پدر خود شاگردى نمود و پس از وفات او، حدود پانزده سال در درسهاى فقه و اصولِ پدر همسر خود([[سیدمحمد حجت كوه كمرى]]) و [[سیداحمد خوانسارى]] شركت كرد.
+وى از كسانى بود كه براى اقامت آیت‌اللّه حاج آقا[[حسین بروجردى]] در [[قم]] تلاش كرد و مدتى در حلقه درس وى حضور یافت. بخش [[الهیات|الهیاتِ]] ''[[اسفار]]'' [[صدرالمتألهین]] را خصوصى درس گرفت و بر سایر مباحث آن كتاب نیز با مطالعه و رجوع به [[امام خمینى]](ره) وقوف یافت. (شریف رازى، ج 2، ص 124ـ125؛ مرتضى حائری‌یزدى، 1377ش، ص 76، 88، 204؛ مهدى حائری‌یزدى، ص 61؛ آفاق‌نور، مقدمه محمدحسن صدیقى، ص 17).
+==اجتهاد و تدریس==
+حائرى از دو [[مرجع تقلید]] ''[[نجف]]''، [[سیدابوالحسن اصفهانى]] و [[آقا ضیاءالدین عراقى]]، گواهى [[اجتهاد]] داشت، (مرتضى حائرى یزدى، 1377ش، ص 242) و پس از سالها تدریس مقدمات و سطح، از حدود سى سالگى به تدریس [[خارج فقه]] و اصول پرداخت كه نزدیك سی‌سال طول كشید. وى از استادان بارز حوزه و به دقت و ژرف‌اندیشى معروف بود و شاگردان بسیارى تربیت كرد كه برخى از آنان از مدرّسان بزرگ حوزه شدند. حائرى، علاوه بر تدریس فقه و اصول، جلسات [[تفسیر قرآن]] و [[عقاید]] نیز داشت. (مرتضى حائرى یزدى، 1409، مقدمه، ص 4ـ5؛ آفاق‌نور، همان مقدمه، ص 17ـ19)
+==خصوصیات اخلاقی==
+حائرى عالِمى پرهیزكار و ساده زیست، متواضع و خوش‌خلق، و در رفع نیازها و مشكلات مردم بسیار كوشا بود و [[نماز جماعت]] او در [[مسجد اعظم قم]]، باشكوه و معنویت خاصى برگزار می‌شد.
+وى به تعظیم شعائر دینى، از جمله زیارت مشاهد مشرّفه و برگزارى مجالس ذكر [[اهل بیت|اهل‌بیت]](ع)، تقید خاصى داشت. (مرتضى حائرى یزدى، 1377ش، همان مقدمه، ص 15ـ16، 20ـ21؛ نیز رجوع کنید به حسینى یزدى، ص 75، 82، 110، 119).
+==خدمات اجتماعی ـ سیاسی==
+تأسیس صندوق ذخیره علوى، مؤسسه مبارزه با فقر و مؤسسه سرپرستى [[ایتام]]، از خدمات اجتماعى و عام‌المنفعه او در شهر [[قم]] است. (رجوع کنید به مرتضى حائرى یزدى، 1377ش، همان مقدمه، ص 25ـ28؛ درسهایى از مكتب اسلام، ص 14؛ حسینى یزدى، ص 73ـ74، 79ـ80، 84، 145، 159)
+او پس از پیروزى [[انقلاب اسلامى ایران]]، از سوى مردم استان مركزى براى عضویت در [[مجلس خبرگان]] قانون اساسى انتخاب شد. (رجوع کنید به اطلاعات، ش 15922، 15 مرداد 1358، ص 2؛ براى سخنرانیهاى وى در این مجلس رجوع کنید به ایران. مجلس بررسى نهائى قانون اساسى جمهورى اسلامى ایران، ج 1، ص 457ـ459، 609ـ612).
+==وفات==
+حائرى در در شب ۲۴ جمادی الثانی ۱۴۰۶ ه.ق، مصادف با ۲۵ اسفند ۱۳۶۴ ه.ش، درگذشت و پس از [[تشییع]]، [[سید محمدرضا گلپایگانی|آیت الله العظمی گلپایگانی]] بر وی نماز خواند، و در مسجد بالا سر حرم [[حضرت معصومه]](س)، نزدیك مدفن پدرش آیت الله العظمی [[شیخ عبدالکریم حائری]] به خاك سپرده شد (مرتضى حائرى یزدى، 1377ش، همان مقدمه، ص 28ـ29؛ درسهایى از مكتب اسلام، همانجا).
+==آثار علمی==
+===فقه===
+*ابتغاءُ الفضیلة فى شرح الوسیلة، كه شرحى موجز و استدلالى بر وسیلةالنجاةِ سیدابوالحسن اصفهانى است.
+*صلاةالجمعة، حاوى مباحثات حائرى در مبحث نماز جمعه كه از 1349ش آن را تدریس می‌كرد.
+*خلل‌الصلاة و احكامه
+*كتاب‌الخمس
+*كتاب‌الطهارة كه شرح عروةالوثقى تا مبحث «احكام اموات» است.
+*همچنین رساله‌هایى درباره نماز مسافر، حدیث رفع، حاشیه‌اى بر مكاسب شیخ انصارى و حاشیه‌اى بر كتاب‌الصلوة آیت‌اللّه عبدالكریم حائرى یزدى
+===اصول===
+مهم‌ترین اثر حائرى در اصول فقه، كتابِ مبانی‌الاحكام فى اصول شرایع الاسلام، یك دوره كامل اصول فقه به ترتیب مباحث كفایةالاصول است.
+===تفسیر===
+*پرتوى از انوار آسمانى عنوان مجموعه‌اى از مقالات مرتضی حائری یزدی است كه در نخستین شماره‌هاى مجله مكتب تشیع در موضوع اعجاز قرآن چاپ شد و صورت كامل‌تر آن را برادرش، مهدى حائرى یزدى، با نام علوم قرآن به چاپ رساند.(مرتضى حائرى یزدى، 1377ش، همان مقدمه، ص 14؛ آفاق‌نور، ص 168).
+*مقالاتى از مرتضی حائری باعنوان مباحثى در تفسیر سوره حمد نیز، در دوازده شماره نشریه‌ كتابخانه‌ عمومى مسجد اعظم قم، از 1344 تا 1345ش منتشر شد.
+===متفرقه===
+برخى دیگر از آثار حائرى عبارت‌اند از:
+*مجموعه یادداشتها درباره‌خاطرات شخصى او در مورد خود و پدرش
+*ماجراهایى معنوى و عرفانى كه با نام سِرّ دلبران در 1377ش، با مقدمه رضا استادى، در قم چاپ شد
+*مجموعه چند سخنرانی‌اش در ایام فاطمیه به تحریر خود او كه در نسخه‌هاى محدودى تكثیر شده است.
-برخى دیگر از آثار حائرى عبارت‌اند از: مجموعه یادداشتها درباره‌خاطرات شخصى او در مورد خود و پدرش و نیز ماجراهایى معنوى و عرفانى كه با نام سِرّ دلبران در 1377ش، با مقدمه رضا استادى، در قم چاپ شد؛ و مجموعه چند سخنرانی‌اش در ایام فاطمیه به تحریر خود او كه در نسخه‌هاى محدودى تكثیر شده است (مرتضى حائرى یزدى، 1377ش، همان مقدمه، ص 15). اشعارى هم از او برجای‌مانده است (براى نمونه رجوع کنید به همان، ص24ـ 25، 65، 167ـ168؛ درسهایى از مكتب اسلام، ص 16ـ17).
 منابع : آفاق نور، سال 1، ش 1 (زمستان 1381)؛ ایران. مجلس بررسى نهائى قانون اساسى جمهورى اسلامى ایران، صورت مشروح مذاكرات مجلس بررسى نهائى قانون اساسى جمهورى اسلامى ایران، تهران 1364ـ1368ش؛ مرتضى حائری‌یزدى، سرّ دلبران: عرفان و توحید ناب در ضمن داستان‌ها، به‌كوشش رضا استادى، قم 1377ش؛ همو، صلاةالجمعة، قم 1409؛ مهدى حائری‌یزدى، خاطرات دكتر مهدى حائری‌یزدى، به‌كوشش حبیب لاجوردى، تهران 1381ش؛ صادق حسینى یزدى، شرح زندگانى حضرت آیت‌اللّه مؤسس و فرزند برومندشان آیت‌اللّه حاج‌شیخ‌مرتضى حائرى (ره)، قم 1381ش؛ درسهایى از مكتب اسلام، سال 26، ش 2 (اردیبهشت 1365)؛ محمد شریف‌رازى، گنجینه دانشمندان، تهران 1352ـ1354ش؛ مرتضى قاسم‌زاده، «گذرى بر نشریه‌ى كتابخانه‌ى عمومى مسجد اعظم»، پیام حوزه، سال 8، ش 3 (پاییز 1380)؛ حسین مدرسى طباطبائى، مقدمه‌اى بر فقه شیعه: كلیات و كتابشناسى، ترجمه محمدآصف فكرت، مشهد 1368ش.