محمدباقر بهبهانی: تفاوت میان نسخه‌ها

| نام کامل          =  

| نسب              =  

| شهر تولد          = [[اصفهان]]

| کشور تولد        =  

| محل زندگی        =  

| محل دفن          = [[حرم امام حسین(ع)]]، پایین‌ پای [[شهدای کربلا]]

| استادان          = محمداکمل اصفهانی(پدر) • سید محمد طباطبایی بروجردی • سید صدرالدین قمی همدانی و ...

| شاگردان          = [[محمدمهدی نراقی]] • [[سید محمدمهدی بحرالعلوم]] • [[جعفر کاشف‌الغطاء]] • [[ابوعلی حائری]] • [[سید محمدجواد عاملی]] • [[میرزای قمی]] و ...

| اجازه روایت به   =

| اجازه اجتهاد به   =

| تالیفات          = الاجتهاد و الاخبار • اصاله البرائه • حاشیه تهذیب علامه • حاشیه ارشاد اردبیلی • حاشیه [[مسالک الافهام]] • شرح مفاتیح الکلام و ...

'''محمدباقر بهبهانی''' (۱۱۱۸ق ـ ۱۲۰۵ق)، مشهور به '''وحید بهبهانی''' و ملقب به آقا، [[فقیه]]، [[اصول فقه|اصولی]] [[امامیه|امامی]] [[قرن ۱۲]] قمری. بهبهانی به «وحید عصر» ( یگانه دوران) ملقب شد و به لقب‌های دیگری همچون «استاد اکبر»، «استاد کل» ، «علامه ثانی» و «محقق ثالث» مشهور است. وی با [[اخباری‌گری]] و اخباریان تندرو مبارزه می‌کرد و با فعالیت‎های او اخباری‎گری به حاشیه رفت. وحید بهبهانی در [[کربلا]] درگذشت و در [[حرم امام حسین (ع)]] [[دفن]] شد.

وحید بهبهانی هشتاد و سه سال عمر کرد و در اواخر عمر، درس و بحث را ترک نمود و تنها به تدریس [[شرح لمعه]] در [[کربلا]] اکتفا کرد و دستور داد که شاگردش، [[بحرالعلوم]] به [[نجف]] بازگردد و مستقلا به تشکیل حوزه درس و بحث و رسیدگی به امور [[شیعیان]] بپردازد.{{مدرک}}  

بهبهانی در [[۲۹ شوال]] [[سال ۱۲۰۵ هجری قمری|۱۲۰۵ق]] ([[۱۰ تیر]] [[سال ۱۱۷۰ شمسی|۱۱۷۰ش]]) وفات کرد و در [[کربلا]] در [[حرم امام حسین(ع)]] و در پایین‌پای [[شهدای کربلا]] به خاک سپرده شد.<ref>بهبهانی، مرآت الاحوال جهان نما، ۱۳۷۳ ش،‌ ج ۱، ص ۵۱</ref>

===فرزندان===

اولین فرزند وحید به نام [[محمدعلی بهبهانی|محمد علی]]، فقیهی مشهور در [[کرمانشاه]] بود. فرزند دیگر وی عبدالحسین نام داشت که در دوران [[مرجعیت]] پدرش امور مالی و بررسی [[استفتاء|استفتائات]] بر عهده او بوده است.<ref>بهبهانی، مرآت الاحوال جهان نما، ۱۳۷۳ش، ج۱، ص۱۶۸</ref>

وی دختری نیز داشته که همسر [[میر سیدعلی طباطبایی]] (صاحب ریاض) شد و از فرزندان او [[سید محمد مجاهد]] (متوفی ۱۲۴۲) ، صاحب [[المناهل]] است که فتوای [[جهاد]] علیه روسیه تزاری را در زمان [[فتحعلی شاه قاجار]] صادر کرد.<ref>بهبهانی، مرآت الاحوال جهان نما، ۱۳۷۳ ش، ج ۱، ص ۱۲۸، ۱۷۹ ؛ دوانی، آقامحمدباقر بن محمداکمل اصفهانی معروف به وحید بهبهانی، ۱۳۶۲ش، ص ۲۵۶ و ۲۷۲.</ref>

==تحصیلات==

وحید بهبهانی دوران کودکی و نوجوانی را در اصفهان گذراند و [[علوم عقلی]] را نخست نزد پدرش آموخت<ref>بهبهانی، مرآت الاحوال جهان نما، ج ۱، ص ۱۴۷</ref> و بعد از مرگ پدر و هجوم و تسلط [[محمود افغان]] بر اصفهان در ۱۱۳۵ق، از اصفهان خارج و در بهبهان و حوالی آن اقامت گزید و بدان جهت به بهبهانی شهرت یافت.<ref>حبیب آبادی،‌ مكارم الآثار در احوال رجال دوره قاجار، ۱۳۶۴ش، ج۱، ص۲۲۲.</ref> چندی بعد راهی [[عراق]] شد.

در [[نجف]] از اساتیدی چون [[سید محمد طباطبایی بروجردی]] (پدر همسرش)، [[سید صدرالدین قمی همدانی]] (شارح وافیة الاصول) بهره برد.<ref>بهبهانی، مرآت الاحوال جهان نما، ۱۳۷۳ ش، ج۱، ص۱۴۷ـ۱۴۹؛ دوانی، آقامحمدباقر بن محمداکمل اصفهانی معروف به وحید بهبهانی، ۱۳۶۲ش، ص۱۱۲.</ref>

وی از پدر و نیز سید صدرالدین قمی و سید محمد بروجردی اجازه روایت دریافت نموده بود.<ref>حبیب آبادی،‌ مكارم الآثار در احوال رجال دوره قاجار، ۱۳۶۴ش، ج۱، ص۲۲۹.</ref>

گفته شده محمدباقر بهبهانی به ''استاد الکلّ فی الکلّ'' معروف است.<ref>مازندرانی، ج ۶، ص ۱۷۷ ؛ تنکابنی، قصص العلماء، ص ۱۹۸ ؛ جاپلقی، روضة البهیة فی طرق الشفیعیة، ص ۳۱ ؛ بهبهانی، مرآت الاحوال جهان نما، ۱۳۷۳ ش، ج ۱، ص ۱۴۶ـ۱۴۷</ref>

محمدباقر بهبهانی پس از تکمیل تحصیل در عراق، راهی [[بهبهان]] شد و بین سال‌های ۱۱۴۰ تا ۱۱۷۰ق حدود سی سال در آنجا سکونت داشت.<ref>بهبهانی، مرآت الاحوال جهان نما، ۱۳۷۳ ش، ، ص۱۴۷ـ۱۴۹.</ref>

برخی عامل هجرت بهبهانی را به بهبهان، موقعیت آرام این منطقه دانسته که پس از آشفتگی اوضاع اصفهان، پناهگاه اهل علم گردیده بود، عامل دیگر مقابله با مسلک [[اخباری]] بوده که در آن زمان توسط [[شیخ عبدالله سماهیجی بحرینی]] (متوفی ۱۱۳۵ق) در بهبهان رونق یافته و پس از او شاگردش [[سید عبدالله بلادی]] (متوفی ۱۱۶۵ق) آن را دنبال می‌کرد.<ref>جزایری، الاجازة الکبیرة، ۱۴۰۹ق، ص۲۰۵ ـ ۲۰۶ ؛ بحرانی، لؤلؤة البحرین، ص ۹۳ و ۹۸.</ref><br>

وحید بهبهانی پس از مقابله علمی پیگیر با روش اخباری در بهبهان به اتفاق جمعی از بستگان و عشایر محلی به [[کربلا]] رفت و در آنجا ساکن شد و تا پایان عمر در آنجا ماند.<ref>بهبهانی، مرآت الاحوال جهان نما، ۱۳۷۳ ش، ج ۱، ص ۱۴۸ ـ ۱۴۹.</ref>

==شاگردان==

در منابع، نام شاگردان مشهور بهبهانی که برخی از وی اجازه روایت دریافت کرده اند، تا چهل نفر ذکر شده است.<ref>حبیب آبادی،‌ مكارم الآثار در احوال رجال دوره قاجار، ۱۳۶۴ش، ج۱، ص۲۲۹-۲۳۱.</ref> او چهار شاگرد مبرّز به نام مهدی داشت. نام برخی از شاگردان او عبارتند از:

{{ستون-شروع|3}}

*[[ملا مهدی نراقی|ملاّ مهدی نراقی]] (متوفی ۱۲۰۹)

*[[سید محمد مهدی طباطبایی]] مشهور به بحرالعلوم (متوفی ۱۲۱۲)

*[[ابوعلی حائری]]، مؤلف [[منتهی المقال]] (متوفی ۱۲۱۵)

*[[سید محمدجواد عاملی]]، مؤلف [[مفتاح الکرامة]] (متوفی ۱۲۲۶)

*[[شیخ جعفر نجفی]]، کاشف الغطاء (متوفی ۱۲۲۸)

*[[میرزای قمی|میرزا ابوالقاسم قمی]]، مؤلف [[القوانین المحکمة|قوانین]] (متوفی ۱۲۳۱)

*[[میر سیدعلی طباطبایی]]، مؤلف [[ریاض المسائل]] (متوفی ۱۲۳۱)

*[[شیخ اسدالله کاظمی]]، مؤلف [[مقابس الانوار|مَقابِس الانوار]] (متوفی ۱۲۳۴)

*[[ملا احمد نراقی]] (متوفی ۱۲۴۵)

*[[شیخ محمدتقی اصفهانی]]، مؤلف [[هدایة المسترشدین]] (متوفی ۱۲۴۸)

*[[محمدابراهیم کلباسی اصفهانی]] (متوفی ۱۲۶۱)

*[[سید محمدحسن زنوزی خویی]]، مؤلف [[ریاض الجنة|ریاض الجنّة]] (متوفی ۱۲۴۶) <ref>آقابزرگ طهرانی، طبقات اعلام الشیعه، ۱۴۰۴ق، جزء۲، قسم ۱، ص ۱۷۲ ؛ قمی، فوائد، ج ۲، ص ۴۰۶ ؛ بهبهانی، الفوائد الحائریه، ۱۴۱۵ق، مقدمه ، ص ۱۹ ـ ۲۰</ref>

==آثار==

محمدباقر بهبهانی بر ابواب [[عبادات]] کتاب [[مفاتیح الشرایع]] اثر [[فیض کاشانی]] شرح و بر [[مدارک الاحکام]] نوشته [[سید محمد عاملی]] حواشی نوشته است. وی در [[علم رجال]] و [[حدیث]] نیز تحقیقات رجالی‌ داشت که به صورت تعلیقه بر کتاب ([[منهج المقال]]) است و کوشیده تا راویانی را که دلیل روشنی بر [[ثقه|وثاقت]] آنان نیست به کمک قرائن توثیق کند و از این جهت مورد نقد رجال‌شناسان متأخّر قرار گرفته است.<ref>خوئی، معجم رجال الحدیث، ۱۴۰۳ق، ج ۲، ص ۳۴۶ و ج ۵، ص ۱۲۹، ۱۳۳ و ج ۷، ص ۶۰ و ج ۱۶، ص ۴۵ ـ ۴۶</ref>

{{ستون-شروع|3}}

# الحاشیه علی مدارک الاحکام  

# الرسائل الأصولیة  

# الرسائل الفقهیة  

# الفوائد الحائریة  

# حاشیة الوافی (بهبهانی)  

# حاشیة مجمع الفایدة و البرهان  

# رساله عملیه (مع التعلیقات للمجدد الشیرازی)  

# مصابیح الظلام فی شرح مفاتیح الشرایع  

# حاشیه بر شرح [[ارشاد الاذهان]] ملا احمد اردبیلی (ارشاد الاذهان تالیف علامه حلی است).

# شرح مفاتیح الکلام<ref>مازندرانی، منتهی المقال، ۱۴۱۶ق، ج ۶، ص ۱۸۰ـ۱۸۲ ؛ بهبهانی، الفوائد الحائریه، ۱۴۱۵ق، مقدمه، ص ۲۰ ـ ۲۶</ref>

# حاشیه بر کفایة المقتصد [[محقق سبزواری]]  

# رساله‏ اى در حليت جمع بين فاطميتين در رد شيخ يوسف بحرانى‏

# التحفة الحسینیه در صلاه و صوم این کتاب به همین نام به فارسی برگردان شده است.<ref>حبیب آبادی،‌ مكارم الآثار در احوال رجال دوره قاجار، ۱۳۶۴ش، ج۱، ص۲۲۵.</ref>

# رساله استحباب نماز جمعه و بطلان وجوب عینی آن<ref>آزادکشمیری،‌ نجوم السماء فى تراجم العلماء، ۱۳۸۷ش، متن‏ ج‏۱، ص ۳۲۸-۳۳۰.</ref>

# آداب التجارة<ref>خان بابا، مؤلفين كتب چاپى فارسى و عربى از آغاز چاپ تاكنون، ۱۳۴۰ش، ج‏۲، ص۱۸</ref>

 

==مبارزه با اخباری‌گری==

وحیدبهبهانی در [[کربلا]] که آن زمان محل تجمّع اخباریان بود، چند روز به درس [[شیخ یوسف بحرانی]] (متوفی ۱۱۸۶) ، سرآمد فقهای عصر و آخرین نماینده مسلک [[اخباری‌گری]]، حاضر شد. سپس اعلام کرد که مایل است اندک زمانی به جای بحرانی درس بگوید و از وی خواست تا شاگردانش را به حضور در درس وی سفارش کند.

بحرانی که اخباری معتدلی بود و به تعبیر خودش راه میانه<ref>بحرانی، الحدائق، ۱۳۶۳ش، ج ۱، ص ۱۵</ref> را برگزیده بود، خود به دسته‌بندی علمای [[شیعه]] به [[اخباری]] و [[اصول|اصولی]] و بدگویی از مجتهدان بزرگ شیعه انتقاد داشت. از این‌رو مجلس درس خود را که بزرگترین حلقه درسی در آن زمان بود به آقامحمدباقر بهبهانی واگذار کرد و او ظرف سه روز با تبیین نظریه اجتهاد و نقد نظریات اخباریان، نزدیک به دو سوم شاگردان بحرانی را از مرام اخباری رویگردان ساخت.<ref>مامقانی، تنقیح المقال، ۱۳۴۹ق، ج ۲، ص ۲۸۵</ref>

محمدباقر بهبهانی بیش از سی سال در [[حوزه علمیه کربلا|کربلا]] ماند و موفق شد تا جریان اخباری‌گری را کنار زده، حوزه اجتهادی خود را بر پا کند.<ref>آقابزرگ طهرانی، الذریعه الی تصانیف الشیعة، ۱۴۰۳ق، ج ۱۶، ص ۳۳۰ ـ ۳۳۱</ref> از آنجا که [[اصول فقه]] در اثر تجديد نظر وی در مباحث آن ترويجى شگفت‏ آور یافت، او را مؤسس بهبهانى و مروج بهبهانى لقب دادند.<ref>حبیب آبادی،‌ مكارم الآثار در احوال رجال دوره قاجار، ۱۳۶۴ش، ج۱، ص۲۲۲.</ref>

==همایش وحید بهبهانی==

همایش بزرگداشت وحید بهبهانی، با هدف بررسی آثار و نظرات علمی او ۱۱ مرداد ۱۳۹۴ش در کربلا برگزار شد.<ref>[https://fa.abna24.com/service/session/archive/2015/08/02/690959/story.html «همايش بین‌المللی آیت الله وحید بهبهانی در کربلا آغاز شد»]، خبرگزاری ابنا.</ref> در این کنگره از مجموعه کتاب‌هایی با نام «سلسلة آثار المؤتمر العالمی للعلامة المجدد الوحید البهبهانی» تالیف نویسندگان مختلف، مرتبط با زندگی‌نامه، شاگردان و دیدگاه‌های فقهی، اصولی، کلامی، رجالی، حدیثی و.. بهبهانی در ۱۹ جلد رونمایی شد.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/3338211/کنگره-بین‌المللی-علامه-وحید-بهبهانی-در-کربلا-آغاز-به‌کار-کرد-عکس «کنگره بین‌المللی علامه وحید بهبهانی در کربلا آغاز به‌کار کرد»]، خبرگزاری ایکنا.</ref> این کتاب‌ها توسط انتشارات مرکز کربلاء للدراسات و البحوث در ۱۴۳۶ق در کربلا به چاپ رسید.<ref>بوری، الوحید البهبهانی محدثا، ۱۴۳۶ق، شناسنامه کتاب.</ref>

==جستارهای وابسته==

{{پانویس2}}

{{ستون-شروع|2}}

*آقا بزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت، ۱۴۰۳ق.

*آقابزرگ طهرانی، طبقات اعلام الشیعة، مشهد، ۱۴۰۴ق.

*امین، سید محسن، اعیان الشیعة، چاپ حسن امین، بیروت، ۱۴۰۳ق.

*بحرانی، لؤلؤة البحرین، چاپ محمد صادق بحرالعلوم، قم.

*بحرانی، یوسف، الحدائق الناضرة فی احکام العترة الطاهرة، قم، ۱۳۶۳ش.

*بهبهانی، احمد، مرآت الاحوال جهان‌نما، قم، ۱۳۷۳ ش.

*بهبهانی، محمدباقر، الرسائل الاصولیة، قم، ۱۴۱۶ق.

*بهبهانی، محمدباقر، الفوائد الحائریة، قم، ۱۴۱۵ق.

*بهبهانی، محمدباقر، فوائد الوحید البهبهانی، چاپ محمدصادق بحرالعلوم، قم، ۱۴۰۴ق.

*بوری، امین حسین، الوحید البهبهانی محدثا، کربلا، مرکز کربلاء للدراسات و البحوث، چاپ اول، ۱۴۳۶ق.

*تنکابنی، قصص العلماء، تهران.

*جاپلقی بروجردی شفیعا، روضة البهیة فی طرق الشفیعیة، چاپ سنگی، تهران ۱۲۸۰ش.

*جزایری، الاجازة الکبیرة، چاپ محمد سمامی حائری، قم، ۱۴۰۹ق.

*حبیب آبادی،‌ محمدعلی، مكارم الآثار در احوال رجال دوره قاجار، اصفهان، نفایس مخطوط اصفهان، چ۱، ۱۳۶۴ش.

*خان بابا، مشار، مؤلفين كتب چاپى فارسى و عربى از آغاز چاپ تاكنون، بی جا، بی نا، ۱۳۴۰ش.

*خوئی، معجم رجال الحدیث، بیروت، ۱۴۰۳ق.

*دوانی، آقامحمدباقر بن محمداکمل اصفهانی معروف به وحید بهبهانی، تهران، ۱۳۶۲ش.

*علیاری، بهجة الامال فی شرح زبدة المقال، چاپ جعفر حائری، تهران، ۱۳۶۶ش.

*قمی، شیخ عباس، الکنی و الالقاب، چاپ افست، قم.

*قمی، شیخ عباس، فوائد الرضویة، تهران.

*مازندرانی حائری، منتهی المقال فی احوال الرجال، قم، ۱۴۱۶ق.

*مامقانی، تنقیح المقال فی علم الرجال، چاپ سنگی، نجف، ۱۳۴۹ق.

*[https://fa.abna24.com/service/session/archive/2015/08/02/690959/story.html «همايش بین‌المللی آیت الله وحید بهبهانی در کربلا آغاز شد»]، خبرگزاری ابنا، تاریخ درج مطلب: ۱۱ مرداد ۱۳۹۴ش، تاریخ بازدید: ۲ دی ۱۴۰۰ش.

  | توضیحات =  

[[ar:محمد باقر البهبهاني]]

[[ur:وحید بہبہانی]]