بحیرا: تفاوت میان نسخه‌ها

'''بَحیرا'''، راهبی مسیحی است که بر اساس روایتی مشهور، حضرت [[محمد (ص)]] را در نوجوانی دید و [[نبوت]] وی را پیشگویی کرد. درباره هویت و سرگذشت او و همچنین در جزئیات این روایت و حتی در اصل وقوع آن، اختلاف‌نظرهایی وجود دارد؛ هر چند اختلاف در اصل وقوع آن اندک است.

==نام و نسب==

نامش را بَحیری یا بَحیرا،<ref>ابن‌اسحاق، کتاب السیر و المغازی، ص ۷۳؛ ابن‌هشام، السیرة النبویة، ج ۱، ص ۱۹۱؛ ذهبی، تاریخ الاسلام، ص ۶۰</ref> سَرْجِس <ref>مسعودی، مروج الذهب، ج ۱، ص ۸۳</ref> از قبیله عبدالقیس، <ref>ابن‌هشام، السیرة النبویة، ج ۱، ص ۱۹۱؛ ابن‌کثیر، السیرة النبویة، ج ۱، ص ۲۵۰</ref> بُحیری یا بُحیرا<ref>ابن‌سعد، ترجمة فارسی، ج ۱، ص ۱۱۶؛ و اکثر منابع متأخر، همچون حسن ابراهیم حسن، تاریخ الاسلام، ج ۱، ص ۷۵</ref> ضبط کرده‌اند (که صورت اخیر، یعنی بُحیرا، کاملاً متأخر و احتمالاً برای آن است که به واژه‌ای غیرعربی، وزن آشنا و معمول در عربی داده شود).<ref>نولدکه، ص ۷۰۴</ref> اما برخی نیز چون [[محمد بن جریر طبری|طبری]]<ref> تاریخ الرسل و الملوک، سلسله اول، ص ۱۱۲۵</ref> و [[ترمذی]]<ref> الجامع الصحیح، ج ۵، ص ۵۹۰ـ۵۹۱</ref> نام او را ذکر نکرده‌اند.

== روایت دیدار بحیرا با پیامبر(ص)==

در متون مختلف، این روایت به گونه‌های متفاوتی نقل شده است. یكی از این روایت‌ها چنین است:

== منبع رویات دیدار بحیرا با پیامبر(ص)==

روایت دیدار بحیرا با [[پیامبر(ص)]] ''[[خبر واحد]]'' است، چراکه تمام روایت‌ها از این واقعه به قُراد ابونوح می‌رسد که وی نیز با واسطه از [[ابوموسی اشعری]] روایت کرده است. <ref>ابن‌کثیر، السیرة النبویة، ج ۱، ص ۲۴۶ـ۲۴۷؛ بیهقی، دلائل النبوّة، ج ۱، ص ۱۹۵ـ۱۹۶؛ سیوطی، الخصائص الکبری، ج ۱، ص ۸۳</ref>

== تحلیل روایت‌های مختلف از دیدار بحیرا با پیامبر(ص)==

بر اساس این روایت، کاروانی از [[قریش]] به قصد تجارت به سوی [[شام]] حرکت کرد که ابوطالب به اصرار محمد (ص) ، که در آن هنگام نُه <ref>بلعمی، تاریخنامه طبری، ج ۱، ص ۲۰ـ۲۱؛ یعقوبی، تاریخ یعقوبی، ج ۱، ص ۳۶۹</ref> یا دوازده ساله بود، <ref>ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ج ۱، ص ۱۱۶</ref> او را نیز با خود برد. کاروان، در بُصرای شام، نزدیک صومعه‌ای، توقف کرد. نخستین اختلاف در گزارش این رویداد در اینجاست که برخی بحیرا را، منتظر فرستاده موعود و پرسشگر از کاروان‌های پیشین، <ref>خرگوشی، شرف النبی (ص) ، ص ۴۶</ref> و بعضی منتظری گوشه‌نشین معرفی کرده‌اند که تا آن زمان از صومعه خود بیرون نمی‌آمد و با کسی سخن نمی‌گفت. <ref>ابن‌هشام، السیرة النبویة، ج ۱، ص ۱۹۱ـ۱۹۲؛ ابن‌اسحاق، کتاب السیر و المغازی، ص ۷۳</ref> بحیرا با دیدن برخی نشانه‌های غیرطبیعی چون تعظیم و صلای سنگ‌ها بر پیامبر(ص)، ابری که همواره بر سر پیامبر حرکت می‌کرده و بر وی سایه می‌افکنده، و درختی که به مجرد نشستن پیامبر(ص) در پناه آن، شاخه‌های خود را به سوی او می‌گشوده است، محمد (ص) را در میان کاروانیان می‌شناسد. بحیرا آنان را به طعام دعوت می‌کند تا با کودک مورد نظرش، بیشتر سخن بگوید. اما کاروانیان پیامبر(ص) را به سبب خردسالی در کنار بنه کاروان به مراقبت می‌گمارند و بحیرا با پی‌بردن به این نکته خواستار گفت‌وگو با کودک می‌شود. <ref>ابن‌هشام، السیرة النبویة، ج ۱، ص ۱۹۲؛ خرگوشی، شرف النبی (ص) ، ص ۴۵</ref>

== تردیدها درباره صحت این روایت ==

درباره روایت دیدار پیامبر(ص) با بحیرا، به‌خصوص روایت اخیر ــ كه می‌گوید محمد (ص) با ابوبكر و بلال به مكه بازگشتند ــ تردیدهایی وجود دارد. برخی با تطبیق تاریخ واقعه و سن [[ابوبکر]] و [[بلال حبشی|بلال]] که هر دو از پیامبر(ص) کوچک‌تر بودند و نمی‌توانستند محافظت او را به عهده بگیرند، این بخش را از افزوده‌های بعدی و گواهی بر ساختگی‌بودن تمام روایت دانسته‌اند. <ref>معروف حسنی، سیرة المصطفی، ص ۵۳ ـ۵۴</ref> بعضی نیز احتمال داده‌اند که قسمت پایانی گزارش بعدها به منظور اثبات نزدیکی ابوبکر به پیامبر(ص) و فضیلت‌دادن وی بر دیگر صحابه ساخته و ملحق شده باشد. <ref>عاملی، الصحیح من سیرة النبی، ج ۱، ص ۹۳</ref>

== مقام بحیرا در منابع ==

درباره مقام پارسایی او روایت شده است که هاتفی غیبی بحیرا، رئاب الشّنّی از عبدالقیس و نفر سومِ مُنْتَظَر ([[حضرت محمد]]) را بهترین کسان اعلام کرده است. <ref>ابن‌قتیبه، کتاب المعارف، ص ۲۹</ref> همچنین او را مصداق مسیحیانی دانسته‌اند که در قرآن <ref>مائده: ۸۲</ref> از آنان به نیکی یاد می‌شود. <ref>رسائل الجاحظ، ص ۲۵۹</ref>

== ذكر نام بحیرا در رویدادهای دیگر ==

پیامبر در ۲۵ سالگی برای تجارت با اموال [[خدیجه]] (س) به همراه مَیسَرَه، غلام خدیجه (س) ، به سفر شام رفت. گفته شده است در این سفر نیز آنان با یك راهب دیدار كردند. برخی منابع نام آن راهب را بحیرا دانسته‌اند.<ref>خرگوشی، شرف النبی (ص) ، ص ۴۹۰</ref> اما با وجود تشابه در محتوای گفت‌وگو و محل واقعه، ابن‌سعد<ref>الطبقات الکبری، ج ۱، ص ۱۳۰</ref> و [[سیوطی]]<ref>الخصائص الکبری، ج ۱، ص ۹۱</ref> نام راهب را نُسْطور ذکر می‌کنند. طبری<ref>تاریخ الرسل و الملوک، سلسله اول، ص ۱۱۲۸</ref> با اشاره به این سفر نام راهب را ذکر نمی‌کند. در روایت محمد بن‌عبدالله بن‌عمر از این سفر، نام و نقش بحیرا و دیدار او و پیامبر(ص) به‌تمامی غایب است.<ref>خلاصة سیرت رسول اللّه (ص) ، ص ۳۴</ref>

== بحیرا در متون روم شرقی ==

آنچه درباره بحیرا در متون روم شرقی آمده این است که پس از نزول [[وحی]]، [[حضرت خدیجه]] (س) چون هیجان زاید الوصف [[پیامبر (ص)]] را دید، برای كسب آگاهی نزد این راهب رفت. بحیرا نیز با مطمئن ساختن وی از اینکه بر پیامبر وحی نازل شده است، او را آرام کرد.<ref>نولدکه، ص ۶۹۹</ref>

روایات درباره بحیرا در کتاب ''مکاشفات بحیرا'' که در شکل فعلی، فردی به نام اشوعیب آن را در [[قرن پنجم|قرن‌های ۵]] و [[قرن ششم|۶]] [[هجری قمری]] (۱۱ و ۱۲میلادی) تدوین کرده، به‌تفصیل آمده است که طی آن از ملاقات سرجیوس بحیرا در کوه سینا با پیامبر(ص) و گفت‌وگوهای او با محمد جوان در [[یثرب]] صحبت و ادعا می‌شود که به انتقال افکار و آموزش‌های او به پیامبر منجر، و سبب آن شده است که او اعراب را از وجود خدای یکتا آگاه کند. در این اثر تلاش شده است تا نزول وحی بر پیامبر(ص) انکار شود.<ref>دایره‌المعارف اسلام، چاپ اول، ذیل واژه</ref> در دوره جنگ‌های صلیبی، متون مربوط به بحیرا به لاتین ترجمه شد اما حتی پیش از این تاریخ نیز، سرودن اشعار و نوشتن متونی در مخالفت با پیامبر(ص) و [[اسلام]] سابقه داشت. هدف اصلی این‌گونه مطالب آن است که در نزول وحی بر محمد (ص) تردید كنند و مدعی شوند كه پیامبر(ص) سخنانش و قرآن را از عالمان مسیحی و یهودی آموخته بوده است.<ref>برای بحث‌های بعدی خاورشناسان رجوع کنید به د. اسلام، چاپ دوم، ذیل واژه</ref>

== پانویس ==

== منابع ==

{{ستون-شروع|2}}

*ابن‌اثیر، اسد الغابة فی معرفة الصحابة، قاهره، چاپ محمد ابراهیم بنا و محمد احمد عاشور، ۱۹۷۰ـ۱۹۷۳ق.