قبیله بجیله: تفاوت میان نسخه‌ها

'''بَجیله''' از قبایل مشهور عرب [[قحطانی]] که با [[خثعم (قبیله)|قبیلهٔ خَثْعَم]] از منشعبات أَنمار به شمار می‌آید و صفت نَسبی آن بَجَلی است. در صدر اسلام نقش مهمی در حوادث [[عراق]] داشت. نام این قبیله - که [[فرزدق]] نیز در اشعار خود از آن یاد کرده.<ref>فرزدق، دیوان، ج۱، ص۳۷۱</ref> - برگرفته از نام بجیله، دختر صعب بن سعد العشیره است.<ref>سمعانی، الانساب، ج۲، ص۹۱؛ قلقشندی، صبح الاعشی، ج۱، ص۳۲۹؛ ابن اثیر، اسد الغابه، ج۱، ص۲۷۹</ref> آنان پس از [[فتح مکه]] اسلام آوردند و در فتوحات زمان [[خلفای سه‌گانه]] شرکت داشتند. در [[جنگ صفین]] نیز گروهی از این قبیله همراه [[امام علی(ع)]] بودند.

سلسله نسب بجیله به درستی معلوم نیست، اما بیشتر منابع آن‌ها را مانند [[خثعم (قبیله)|قبیلهٔ خثعم]] منسوب به انمار بن اراش بن عمرو بن غوث دانسته‌اند که در یمن ساکن بودند<ref>ابن قتیبه، المعارف، ۶۴؛ ابن درید، الاشتقاق، ۵۱۵؛ ابن حزم، جمهرة، ج۱۰، ص۴۸۴؛ قس: ابن اثیر، اسد الغابه، ج۱، ص۲۷۹؛ برای محل زندگی آن‌ها، نک: همدانی، صفة جزیرة العرب، ص۷۱، ۱۱۶، ۱۱۹، ۱۲۰-۱۲۲؛ کوسن دوپرسؤال، II/۴۸..I/۱۹۰</ref> قبیله، به سبب همین روشن نبودن نسب، گاهی در معرض طعن دیگران قرار می‌گرفت<ref> مسعودی، مروج الذهب، ج۶، ص۱۴۳</ref> به گفته یعقوبی در ۱۰ق قیس بن غربه پیشوایی بجیله را در دست داشت.<ref>یعقوبی، تاریخ، ج۲، ص۷۹</ref>

یکی از مهم‌ترین نبردهایی که این قبیله در آن شرکت داشت، واقعهٔ جبله میان ایرانیان و اعراب در [[عام الفیل]] بود.<ref>ابوعبید، معجم مااستعجم، ج۱، ص۶۲؛ نولدکه، تاریخ ایرانیان و...، ۳۷۳</ref>

در زمان شاپور دوم (ح. ۳۱۰-۳۷۹م) بجلیان همراه با قبایل خثعم و تَمیم و بَکر و عبدالقیس به خاک عراق حمله بردند، اما چون شاپور به حملهٔ متقابل دست زد، دچار تلفات بسیار سنگین شدند. در زمان پیغمبر، ایشان را در بخشی از سلسله کوه‌های سَراة که به اندک فاصله‌ای در جنوب [[مکه]] واقع است می‌یابیم. قبیله به سبب نزاع با قبایل همسایه و نیز میان طایفه‌های درونِ خود (مانند أَحْمَس، قَسْر، زیدبن الغَوث، عُرَینه) پراکنده شد و عدهٔ کثیری از افراد ناچار شدند که از قبایل قویتر طلب پشتیبانی (جِوار) کنند.<ref> رجوع کنید به مفضل ضبی، ج۱، ص۱۱۵ و بعد</ref>

بجیله از جمله قبایلی به شمار می‌رفت که پس از [[فتح مکه]]، مسلمان شدند. گفته‌اند [[جریر بن عبدالله بجلی|جریر بن عبدالله]] به نمایندگی از بجیله و به همراه تنی چند از افراد قبیله نزد [[پیامبر اسلام|پیامبر]](ص) آمد و اسلام آورد<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۳۴۷؛ سمعانی،الانساب، ج۲، ص۹۱</ref> و از طرف آن حضرت مأمور شد تا بت ذوالخلصه را که بت مشترک قبایل دوس، خثعم و بجیله بود، نابود کند.<ref>طبری، تاریخ، ج۳، ص۱۵۸؛ کلبی، الاصنام، ۳۵-۳۶؛ ابن هشام، السیرة ا لنبویة، ج۱، ص۸۸ -۸۹؛ علی، المفصل فی تاریخ العرب قبل الاسلام، ج۶، ص۲۷۰- ۲۷۱</ref>

جریر در [[نبرد قادسیه]]، فرماندهی نیروی فرستاده شده از بجیله را برعهده داشت.<ref>دینوری، ۱۲۲؛ ابن اثیر، اسد الغابه، ج۱، ص۲۷۹؛ نیز نک: طبری، تاریخ، ج۳، ص۴۸۶</ref> به سبب شرکت بجیله در جنگ‌های فتوح، [[عمر بن خطاب]] آنان را که دوست داشتند در [[شام]] سکنی گزینند، در غنایم شریک کرد<ref>طبری، تاریخ، ج۳، ص۴۶۲؛ بلاذری، فتوح البلدان، ص۳۵۳، ۳۷۳</ref> و آنگاه پیشوایی گروهی از بجیله را به عرفجة بن هرثمه داد و جریر را پیشوای تیرهٔ دیگری از آن قبیله کرد.<ref>طبری، تاریخ، ج۳، ص۴۶۲، ۴۷۱؛ قس: یعقوبی، تاریخ، ج۲، ص۱۴۲-۱۴۳</ref> در زمان [[امام علی]]، افراد این قبیله در نبردهای [[جنگ جمل|جمل]] و [[جنگ صفین|صفین]] شرکت داشتند؛ هرچند در جنگ صفین گروهی از آنان با سپاه علی(ع) و گروهی دیگر با سپاه شام همراه بودند.<ref>طبری، تاریخ، ج۴، ص۵۰۰، ۵۶۱، ۵۶۲؛ دینوری، الاخبار الطوال،۱۴۴- ۱۴۶، ۱۷۲؛ کحاله، معجم القبایل العرب، ج۱، ص۶۵</ref>

* ابن اثیر، علی، اسدالغابة، قاهره، ۱۲۸۶ق

* ابن حزم، علی، جمهرة انساب العرب، به کوشش عبدالسلام محمد هارون، قاهره، ۱۳۸۲ق/۱۹۶۲م

* ابن درید، محمد، الاشتقاق، به کوشش عبدالسلام محمد هارون، بیروت / بغداد، ۱۳۷۸ق/ ۱۹۵۸م

* ابن سعد، محمد، الطبقات الکبری، بیروت، دارصادر؛

* ابن قتیبه، عبدالله، المعارف، به کوشش ثروت عکاشه، قاهره، ۱۹۶۰م

* ابن هشام، عبدالملک، السیرة النبویة، به کوشش مصطفی سقا و دیگران، قاهره، ۱۳۵۵ق/۱۹۳۶م

* طبری، تاریخ