طاهریان: تفاوت میان نسخه‌ها

'''طاهریان'''، یکی از خاندان‌های با نفوذ و قدرتمند دستگاه خلافت [[عباسیان|عباسی]] در زمان [[مامون]] بودند که امارت [[خراسان بزرگ|خراسان]] را از [[سال ۲۰۶هجری قمری|سال ۲۰۶ق]] بر عهده گرفتند و به شکل موروثی تا [[سال ۲۵۶ هجری قمری|سال ۲۵۶ق]] بر مناطقی از شرق [[ایران]] حکومت کردند. تاریخ‌نگاران، حکومت طاهریان بر خراسان را نخستین حکومت نیمه مستقل ایران بعد از ورود [[اسلام]] به این سرزمین دانسته‌اند. درباره تمایل طاهریان به [[تشیع]] گزارش‌های ضد و نقیضی در منابع تاریخی منعکس شده و در حالی که برخی از روایات نشان از تمایل و علاقه طاهریان به آل علی و حتی نزدیکی آنان به تشیع دارد، روایاتی دیگر از رفتار سختگیرانه و دشمنی آنان با برخی از شیعیان و [[علویان]] حکایت می‌کند.

حکومت طاهریان نخستین حکومت نیمه مستقل در سرزمین ایران بعد از ورود اسلام بود. با اینکه مشروعیت حکومت طاهریان، از سوی خلیفه و قدرت آنان با حکم و اجازه خلیفه بود، اما امارت بر خراسان بین فرزندان طاهر ادامه یافت و آنان در حیطه حکومت خود به استقلال حکمرانی می‌کردند.<ref>باسورث، سلسله‌های اسلامی جدید, ص ۴۶؛ ملایری، تاریخ و فرهنگ ایران در دوران انتقال، ج ۴، ص ۳۱</ref> رقبای آنان در شمال، حکومت [[علویان طبرستان]] زیدی بودند و در جنوب صفاریان بودند که در آغاز بر سیستان حکومت می‌کردند و سپس قلمروی خود را به خراسان گسترش دادند و در سال ۲۵۹ با شکست طاهریان، جانشین آنان شدند.<ref>منهاج الدین سراج، طبقات ناصری، ج۱، ص ۱۹۵</ref>

حاکمان طاهری بر خراسان و مدت حکومت هر یک از آنان چنین است:<ref>منهاج الدین سراج، طبقات ناصری، ۱۹۱-۱۹۵</ref>

نویسندگان طرفدار نظریه شیعه بودن طاهر بن حسین، افزون بر این روایت، که دلیل اصلی نویسندگان در انتساب تشیع به طاهریان است، شواهدی دیگری از زندگی طاهر بن حسین مطرح کرده‌اند از جمله اینکه او پیوندهای خانوادگی با شیعیان داشت و هنگامی که [[امام رضا]](ع) به خراسان آمد دیداری با آن حضرت داشت و او را احترام کرد و با او بیعت نمود.<ref>رحمتی، بررسی نقش تشیع در قیام طاهر ذوالیمینین علیه خلیفه عباسی، ص ۲۰۱-۲۰۲</ref>

بر اساس گزارشی دیگر، زمانی از عبدالله بن طاهر نزد مامون سعایت کردند و از علاقه او به اولاد علی(ع) سخن راندند و مامون برای اینکه او را امتحان کند، جاسوسی را نزد عبدالله فرستاد که او را به امامت قاسم بن ابراهیم بن طباطبا دعوت کند اما عبدالله بن طاهر از خیانت به مامون امنتاع کرد.<ref>ابن اثیر، الکامل، ج۶، ص ۴۰۲</ref> برخی این داستان را دلیلی بر شیعه نبودن طاهریان دانسته‌اند<ref>جعفریان، تاریخ تشیع در ایران، ص ۲۷۰</ref> اما نقل چنین حکایتی به خودی خود نشان دهنده وجود شایعاتی درباره تشیع طاهریان است.

نویسندگانی که مخالف نظریه تشیع طاهریان هستند، روایت خطبه خواندن طاهر به نام یکی از علویان را قابل اعتماد نمی‌دانند و اظهار علاقه او به [[امام رضا]](ع) را نیز در راستای سیاست‌های [[مامون]] تفسیر می‌کنند و در مجموع دلایل تشیع طاهریان را ضعیف می‌دانند.<ref>جعفریان، تاریخ تشیع در ایران، ص۲۷۰؛ ترکمنی آذر، تاریخ سیاسی شیعیان اثنی عشری در ایران، </ref> برخی از پژوهشگران نیز با بررسی رفتار سیاسی طاهریان در برابر عباسیان، این خاندان را از پیروان سرسخت و وفادار عباسیان به شمار آورده‌اند.<ref>فلاح زاده، رفتار سیاسی طاهریان در قبال خلافت عباسی</ref> آنان در عوض به برخی گزارش‌های تاریخی استناد می‌کنند که نشان دهنده رفتار دشمنانه برخی از اعضای خاندان طاهریان با شیعیان است.