دانشنامه امام حسین (کتاب): تفاوت میان نسخه‌ها

| عنوان          =دانشنامه امام حسین(ع)

| تصویر          =دانشنامه امام حسین.jpeg

'''دانشنامه امام حسین(ع)''' کتابی است ۱۴ جلدی با موضوع [[امام حسین(ع)]] که در طول ده سال زیر نظر [[محمد محمدی ری شهری]] به کوشش جمعی از محققان نوشته شده است. بنابر مقدمه کتاب، در این مجموعه، برای بررسی زندگانی فردی و اجتماعی امام(ع) و سخنان و آرای دیگران درباره ایشان، به بیش از پانصد مصدر تاریخی، [[حدیث|حدیثی]]، [[فقه|فقهی]]، [[تفسیر|تفسیری]] و [[کلام|کلامی]] مراجعه شده است.<ref>دانشنامه امام حسین(ع)، جلد ۱، ۱۳۸۸، ص۲۱.</ref> گزیده‌ای از مباحث این چهارده جلد در کتابی با عنوان «[[شهادت نامه امام حسین]]» جداگانه منتشر گردیده است. این کتاب به زبان عربی ـ فارسی نگاشته و به زبان‌های اردو، ترکی و انگلیسی ترجمه شده است.

محمّد محمّدی ری شهری در آبان ۱۳۲۵ش در [[شهر ری]] به دنیا آمد. وی پس از پایان تحصیلات ابتدایی، در سال ۱۳۳۹ش وارد حوزه علمیه [[شهر ری]] (مدرسه برهان) شد و در سال ۱۳۴۰ش به [[قم]] رفت و تا پیروزی [[انقلاب اسلامی|انقلاب ایران]] در سال ۱۳۵۷ به تحصیل و تدریس در [[حوزه علمیه قم]] اشتغال داشت. وی در دروس میرزا [[علی مشکینی]]، [[محمد فاضل لنکرانی]]، [[سید محمدباقر طباطبایی سلطانی]]، [[محمدعلی اراکی]]، [[حسین وحید خراسانی]]، [[میرزا جواد تبریزی]]، [[سید محمدرضا گلپایگانی]] شرکت کرد. بعد از انقلاب مسئولیت‌های زیادی داشته است برخی از آن‌ها عبارتند از: وزیر اطلاعات، دادستان کلّ کشور، دادستان [[دادگاه ویژه روحانیت]]، دبیر کلّ جمعیت دفاع از ارزشهای انقلاب اسلامی، تولیت [[آستان حضرت عبدالعظیم]] حسنی(ع)، نماینده مردم استان تهران در [[مجلس خبرگان رهبری]]، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام، نماینده [[ولی فقیه]] و سرپرست حجاج، رئیس مؤسسه علمی ـ فرهنگی دارالحدیث، رئیس دانشکده علوم حدیث. دانشنامه امام حسین(ع) یکی از آثار ری شهری است.<ref>[http://www.hadith.net/post/34433/%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C-%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87-%D8%A2%DB%8C%D8%A9-%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87-%D8%B1%DB%8C-%D8%B4%D9%87%D8%B1%DB%8C/ پایگاه اطلاع رسانی حدیث شیعه.]</ref>

در مقدمه کتاب هدف از پرداختن به این دانشنامه را نکات زیر شمرده‌اند:

* عدم بررسی زندگانی امام(ع) از زاویه‌های تاریخی، حدیثی، تفسیری، کلامی، فقهی و....<ref>دانشنامه امام حسین(ع)، جلد ۱، ۱۳۸۸، ص۲۱.</ref>

* فراهم ساختن نیازهای پژوهشی فرعی<ref>دانشنامه امام حسین(ع)، جلد ۱، ۱۳۸۸، ص۴۵-۵۰.</ref><ref>[http://www.riqh.ac.ir/post/30064/%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87-%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85-%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86-%D8%B9%D9%84%DB%8C%D9%87-%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85/ سایت پژوهشگاه قرآن و حدیث].</ref>

کتاب [[شهادت نامه امام حسین (کتاب)|شهادت نامه امام حسین]] بخش‌های ششم تا یازدهم دانشنامه امام حسین (ع) را به صورت خلاصه و تک‌جلدی عرضه کرده است که بیشتر درباره [[واقعه کربلا]] است.

این دانش نامه، از پانزده بخش و ۱۳۸ فصل، تشکیل شده است. بخش‌ها و فصل‌های دانش نامه، از این قرار است:

در بخش نخست این دانش نامه، چگونگی تولّد، نام گذاری، ویژگی‌های ظاهری، چگونگی پرورش، ازدواج و شمارِ فرزندان امام حسین(ع)، در شش فصل، مورد بررسی قرار گرفته است.<ref>دانشنامه امام حسین(ع)، جلد ۱، ۱۳۸۸، ص۲۴-۲۳.</ref><ref>[http://www.riqh.ac.ir/post/30064/%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87-%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85-%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86-%D8%B9%D9%84%DB%8C%D9%87-%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85/ سایت پژوهشگاه قرآن و حدیث].</ref>

در این بخش، ابتدا به ملاک انتخاب گزارش‌های مربوط به فضایل امام حسین(ع) و مهم‌ترین کمالات مشترک میان امامان علیهم السلام و بارز‌ترین ویژگی‌های سیدالشهدا اشاره شده است. سپس به تفصیل، فضایل مشترک میان ایشان و سایر [[اهل بیت(ع)|اهل بیت علیهم السلام]]، فضایل مشترک میان ایشان و برادرش [[امام حسن(ع)]]، فضایل ویژه امام حسین(ع)، مکارم اخلاقی ایشان، ویژگی‌های ایشان در عبادت و شماری از کرامات ایشان، در شش فصل، ارائه شده است.<ref>دانشنامه امام حسین(ع)، جلد ۱، ۱۳۸۸، ص۲۴-۲۵.</ref><ref>[http://www.riqh.ac.ir/post/30064/%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87-%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85-%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86-%D8%B9%D9%84%DB%8C%D9%87-%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85/ سایت پژوهشگاه قرآن و حدیث].</ref>

در این بخش، ابتدا نکاتی درباره اینکه امامت از مناصب الهی و در ادامه منصب [[نبوّت]] است، ارائه شده و سپس، رهنمودهای خداوند متعال، روایاتی از [[پیامبر اکرم]](ص) و روایاتی از سایر [[امامان|امامان علیهم السلام]] درباره امامت امام حسین(ع) و استمرار امامت در نسل ایشان و نیز روایاتی در مورد وصیت‌های ایشان، در چهار فصل، گزارش شده است. گفتنی است که احادیث این بخش، به دلیل آنکه اعتقادی شمرده می‌شوند، از نظر سند، مورد ارزیابی قرار گرفته‌اند و احادیثی که از اعتبار لازم برخوردار نبوده‌اند، به عنوان مؤید، در کنار احادیث معتبر آمده‌اند.<ref>دانشنامه امام حسین(ع)، جلد ۱، ۱۳۸۸، ص۲۶.</ref><ref>[http://www.riqh.ac.ir/post/30064/%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87-%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85-%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86-%D8%B9%D9%84%DB%8C%D9%87-%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85/ سایت پژوهشگاه قرآن و حدیث].</ref>

در آغاز این بخش، تحلیلی از زندگی امام حسین(ع) در این دوران، یعنی از هفت سالگی تا ۳۶ سالگی ارائه شده است. سپس به نکات قابل توجّهی از زندگی ایشان در این مقطع از تاریخ اسلام، در ضمن چهار فصل، اشاره گردیده است.<ref>دانشنامه امام حسین(ع)، جلد ۱، ۱۳۸۸، ص۲۷.</ref><ref>[http://www.riqh.ac.ir/post/30064/%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87-%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85-%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86-%D8%B9%D9%84%DB%8C%D9%87-%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85/ سایت پژوهشگاه قرآن و حدیث].</ref>

در تبیین این مقطع از تاریخ زندگی امام حسین(ع) (۴۰ ـ ۶۱ ق) که بخشی از آن، مقارن با امامت برادرش امام حسن(ع) بود، سه موضوع مهم، یعنی: رفتار‌شناسی امام در دوران امامت برادر، موضع گیری‌های ایشان در برابر حکومت [[معاویه]] و نیز ولایت عهدی [[یزید]]، در سه فصل، گزارش می‌گردد.<ref>دانشنامه امام حسین(ع)، جلد ۱، ۱۳۸۸، ص۲۸.</ref><ref>[http://www.riqh.ac.ir/post/30064/%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87-%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85-%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86-%D8%B9%D9%84%DB%8C%D9%87-%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85/ سایت پژوهشگاه قرآن و حدیث].</ref>

در آغاز این بخش، پس از اشاره به قطعیت صدور روایات پیشگویی شهادت امام حسین(ع)، توضیح داده شده که مقدَّر بودن [[شهادت]] ایشان و پیشگویی آن، منافاتی با اراده و اختیار انسان ندارد. سپس پیشگویی‌هایی، در چهار فصل، گزارش شده‌اند.<ref>دانشنامه امام حسین(ع)، جلد ۱، ۱۳۸۸، ص۲۹.</ref><ref>[http://www.riqh.ac.ir/post/30064/%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87-%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85-%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86-%D8%B9%D9%84%DB%8C%D9%87-%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85/ سایت پژوهشگاه قرآن و حدیث].</ref>

در آغاز این بخش، تحلیل نسبتاً جامعی درباره زمینه‌ها و علل قیام امام حسین(ع) آمده است و پس از آن، مسائل مهمّی مانند: امتناع امام از بیعت با [[یزید]]، خروج امام از [[مدینه]]، فعّالیت‌های ایشان در [[مکه]]، اعزام [[مسلم بن عقیل|مسلم]] به عنوان نماینده خود به [[کوفه]]، و شهادت مُسلم و جمعی دیگر از یاران امام و نیز زندانی شدن شماری دیگر از آنان، پیشنهادهای مختلف به امام مبنی بر نرفتن به کوفه، و حرکت امام به سوی [[کربلا]]، در هفت فصل، گزارش گردیده است.<ref>دانشنامه امام حسین(ع)، جلد ۱، ۱۳۸۸، ص۳۰-۳۱.</ref><ref>[http://www.riqh.ac.ir/post/30064/%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87-%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85-%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86-%D8%B9%D9%84%DB%8C%D9%87-%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85/ سایت پژوهشگاه قرآن و حدیث].</ref>

در این بخش، متون مربوط به حادثه عاشورا از آغاز ورود امام حسین(ع) به کربلا تا شهادت یاران، فرزندان، برادران، فرزندان برادر، فرزندان خواهر، فرزندان عمو و سرانجام، شهادت خودِ ایشان، در نُه فصل، به تفصیل، گزارش شده است.<ref>دانشنامه امام حسین(ع)، جلد ۱، ۱۳۸۸، ص۳۱.</ref><ref>[http://www.riqh.ac.ir/post/30064/%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87-%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85-%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86-%D8%B9%D9%84%DB%8C%D9%87-%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85/ سایت پژوهشگاه قرآن و حدیث].</ref>

در بخش نهم، حوادثی که پس از شهادت امام حسین(ع) در کربلا به وقوع پیوست، پدیده‌های خارق العاده‌ای که در منابع معتبر گزارش شده، چگونگی دفن شهدا، سرنوشت سرهای مقدّس شهدا و کراماتی که از سر مقدّس سید الشهدا(ع) دیده شد، چگونگی حرکت خاندان امام از کربلا به کوفه و از کوفه تا شام و بازگشت آن‌ها از شام به مدینه، در هشت فصل، ارائه می‌شود.<ref>دانشنامه امام حسین(ع)، جلد ۱، ۱۳۸۸، ص۳۵.</ref><ref>[http://www.riqh.ac.ir/post/30064/%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87-%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85-%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86-%D8%B9%D9%84%DB%8C%D9%87-%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85/ سایت پژوهشگاه قرآن و حدیث].</ref>

در آغاز بخش دهم، تحلیلی درباره بازتاب‌های اجتماعی و آثار تکوینی واقعه عاشورا و نیز چهار جنبشی که تحت تأثیر مستقیم یا غیر مستقیم امواج سیاسی و اجتماعی این واقعه تا ده سال پس از آن پدید آمد، ارائه می‌شود. پس از آن، متن گزارش‌های مربوط به بازتاب شهادت سید الشهدا و یارانش در میان شخصیت‌های برجسته آن روز جهان اسلام، در میان جنایتکاران و خانواده‌های آن‌ها، در جامعه [[عراق]] و [[حجاز]] و حتّی در میان غیر مسلمانان، در پنج فصل، مطرح می‌گردد.<ref>دانشنامه امام حسین(ع)، جلد ۱، ۱۳۸۸، ص۳۹.</ref><ref>[http://www.riqh.ac.ir/post/30064/%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87-%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85-%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86-%D8%B9%D9%84%DB%8C%D9%87-%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85/ سایت پژوهشگاه قرآن و حدیث].</ref>

بخش یازدهم با تحلیلی مهم و کاربردی درباره فلسفه تداوم عزاداری برای سید الشهدا(ع) و آثار و برکات آن، ویژگی‌های مجالس عزاداری هدفمند و آسیب‌شناسی عزاداری برای امام حسین(ع) آغاز می‌گردد.<ref>دانشنامه امام حسین(ع)، جلد ۱، ۱۳۸۸، ص۳۹.</ref><ref>[http://www.riqh.ac.ir/post/30064/%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87-%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85-%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86-%D8%B9%D9%84%DB%8C%D9%87-%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85/ سایت پژوهشگاه قرآن و حدیث].</ref>

در ابتدای بخش دوازدهم، پس از دسته بندی محتوایی اشعاری که در طول چهارده قرن در رثای سید الشهدا(ع) و یارانش سروده شده است، ضمن مقاله‌ای تحلیلی، تحوّلات شعر عاشورایی و فراز و فرود آن، بررسی می‌گردد و در ادامه، نمونه‌هایی از اشعاری که در این باره سروده شده، به ترتیب تاریخی، در هفت فصل، گزارش می‌شود.<ref>دانشنامه امام حسین(ع)، جلد ۱، ۱۳۸۸، ص۴۰.</ref><ref>[http://www.riqh.ac.ir/post/30064/%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87-%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85-%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86-%D8%B9%D9%84%DB%8C%D9%87-%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85/ سایت پژوهشگاه قرآن و حدیث].</ref>

درآمد بخش سیزدهم، نکاتی قابل توجّه درباره واژه‌شناسی «[[زیارت]]»، ریشه‌یابی آن در [[فطرت]]، زیارت زندگان و مردگان از نگاه اسلام، تشویق احادیث اسلامی به زیارت قبور پیامبر خدا و اهل بیت علیهم السلام، فضیلت [[زیارت امام حسین(ع)]] و مهم‌ترین آداب و آسیب‌شناسی آن را تقدیم پژوهشگران می‌نماید.<ref>دانشنامه امام حسین(ع)، جلد ۱، ۱۳۸۸، ص۴۱.</ref><ref>[http://www.riqh.ac.ir/post/30064/%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87-%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85-%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86-%D8%B9%D9%84%DB%8C%D9%87-%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85/ سایت پژوهشگاه قرآن و حدیث].</ref>

مزار امام حسین(ع): در بخش چهاردهم، پس از تبیین تاریخچه حرم حسینی، احادیثی درباره فضیلت مزار امام حسین(ع) و برکات تربت مزار ایشان، در سه فصل، گزارش می‌گردد.<ref>دانشنامه امام حسین(ع)، جلد ۱، ۱۳۸۸، ص۴۱.</ref><ref>[http://www.riqh.ac.ir/post/30064/%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87-%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85-%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86-%D8%B9%D9%84%DB%8C%D9%87-%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85/ سایت پژوهشگاه قرآن و حدیث].</ref>

امام حسین(ع) نیز یکی از امامانی است که به دلیل شرایط سیاسی دوران امامتش، میراث علمی فراوانی ندارد؛ امّا این، به معنای بسته بودن راه بهره گیری از دریای علم و حکمت ایشان نیست. در بخش پایانی دانش نامه امام حسین(ع)، پس از تبیین این موضوع و تفسیر معنای «حکمت» در لغت و در قرآن و حدیث، حکمت‌های منثور و منظومِ نقل شده از ایشان یا منسوب به ایشان، در زمینه‌های معرفتی، سیاسی، عبادی، اخلاقی و عملی، در ده باب و پنجاه و پنج فصل، در معرض دید محقّقان و علاقه‌مندان قرار می‌گیرد.<ref>دانشنامه امام حسین(ع)، جلد ۱، ۱۳۸۸، ص۴۲.</ref><ref>[http://www.riqh.ac.ir/post/30064/%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87-%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85-%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86-%D8%B9%D9%84%DB%8C%D9%87-%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85/ سایت پژوهشگاه قرآن و حدیث].</ref>

*محمدی ری شهری، محمد،دانشنامه امام حسین(ع)، جلد ۱، قم ۱۳۸۸،چاپ مؤسسه علمی فرهنگی دارالحدیث.

*[http://www.hadith.net/post/34433/%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C-%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87-%D8%A2%DB%8C%D8%A9-%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87-%D8%B1%DB%8C-%D8%B4%D9%87%D8%B1%DB%8C/ پایگاه اطلاع رسانی شیعه].