Automoderated users، confirmed، مدیران، templateeditor
۶٬۰۰۰
ویرایش
سید مرتضی نجومی: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
بدون خلاصۀ ویرایش
جزبدون خلاصۀ ویرایش |
جزبدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۵۶: | خط ۵۶: | ||
==زندگینامه== | ==زندگینامه== | ||
سید مرتضی نجومی در [[۵ آذر]] ۱۳۰۷ش ([[۲۳ جمادی‌الثانی]]۱۳۴۶ق)<ref> | سید مرتضی نجومی در [[۵ آذر]] ۱۳۰۷ش ([[۲۳ جمادی‌الثانی]]۱۳۴۶ق)<ref>نجومی، کیمیای هستی؛ زندگینامه خودنوشت، ص ۶۱؛ در شناسنامه تاریخ ۲۶ بهمن ۱۳۰۷ش نوشته شده است اما خود نجومی تاریخ صحیح را ۵ آذر می‌داند.</ref> زاده شد. وی فرزند سید محمدجواد نجومی فرزند سید میرزا اسماعیل نجومی(۱۲۵۶ق-۱۳۱۸ق) است. پدر و جد وی هر دو از مجتهدان و خوشنویسان بودند.<ref>نجومی، کیمیای هستی؛ زندگینامه خودنوشت، ص ۳۶،۴۳</ref> | ||
نسب سید مرتضی نجومی، به [[زید بن علی]] بن الحسین می‌رسد.<ref> | نسب سید مرتضی نجومی، به [[زید بن علی]] بن الحسین می‌رسد.<ref>نجومی، کیمیای هستی؛ زندگینامه خودنوشت، ص ۳۶</ref> در میان اجداد پدری وی، علمایی مانند آقامیرزا محمدرضا<ref> امین عاملی ترجمه وی را در جلد ۴۵ اعیان الشیعه، شماره ۲۱۲۵ و آقابزرگ در طبقات اعلام الشیعه مجلد الکواکب المنتشره فی القرن الثانی بعد العشره ص ۲۶۳ آورده است.</ref> و سید عبدالرزاق<ref> آقابزرگ در طبقات اعلام الشیعه مجلد الکواکب المنتشره فی القرن الثانی بعد العشره ص ۴۲۸ آورده است.</ref> پدر سید محمدرضا و همچنین میرمحمدتقی رضوی مشهدی معروف به میرخدایی دیده می‌شود.<ref> آقابزرگ در طبقات اعلام الشیعه مجلد الکواکب المنتشره فی القرن الثانی بعد العشره ص ۱۲۵ آورده است.</ref> اجداد وی ساکن [[مشهد]] بودند. پس از آن به [[کربلا]] و در اوایل قرن سیزدهم به کرمانشاه می‌روند.<ref>نجومی، کیمیای هستی؛ زندگینامه خودنوشت، ص ۴۷</ref> مادر سید مرتضی نجومی فرزند [[مرتضی علم الهدی آل آقا]] بود که از [[آخوند خراسانی]] [[اجازه اجتهاد]] داشت و نسب وی به [[وحید بهبهانی]] می‌رسید.<ref>نجومی، کیمیای هستی؛ زندگینامه خودنوشت، ص ۵۱</ref> | ||
سید مرتضی نجومی در ۱۳۳۴ش، پس از پنج سال اقامت در [[نجف]] [[ازدواج]] کرد. در ۱۳۴۳ نیابتاً به [[حج]] رفت. در ۱۳۴۶ پدرش وفات کرد. در ۱۳۴۹ همزمان با [[اخراج ایرانیان از عراق]]، مجبور به مهاجرت و بازگشت به [[ایران]] شد.<ref> | سید مرتضی نجومی در ۱۳۳۴ش، پس از پنج سال اقامت در [[نجف]] [[ازدواج]] کرد. در ۱۳۴۳ نیابتاً به [[حج]] رفت. در ۱۳۴۶ پدرش وفات کرد. در ۱۳۴۹ همزمان با [[اخراج ایرانیان از عراق]]، مجبور به مهاجرت و بازگشت به [[ایران]] شد.<ref>نجومی، کیمیای هستی؛ زندگینامه خودنوشت، ص ۱۲۳، ۱۲۵، ۱۳۲</ref> در مبارزات پیروزی [[انقلاب اسلامی ایران]] در کرمانشاه شرکت داشت و در خانه‌اش گاهی جلسات علما برگزار می‌شد و اعلامیه‌های انقلابی، در زیرزمین آن خانه، تکثیر و چاپ می‌شد. در این مبارزات، داماد وی، صادق صابون‌پز کشته شده است.<ref>نجومی، کیمیای هستی؛ زندگینامه خودنوشت، ص ۱۵۷-۱۵۹</ref> | ||
سید مرتضی نجومی در کرمانشاه در مسجد نواب نماز می‌گزارد. او در کتابخانه‌اش در نجف، بیش از ۱۸ هزار جلد کتاب گرد آورد که بخشی از آن، کتاب‌های خطی نادر بوده است. بخشی از این کتاب‌ها را در هنگام بازگشت از نجف، به کرمانشاه منتقل کرد.<ref> | سید مرتضی نجومی در کرمانشاه در مسجد نواب نماز می‌گزارد. او در کتابخانه‌اش در نجف، بیش از ۱۸ هزار جلد کتاب گرد آورد که بخشی از آن، کتاب‌های خطی نادر بوده است. بخشی از این کتاب‌ها را در هنگام بازگشت از نجف، به کرمانشاه منتقل کرد.<ref>نجومی، کیمیای هستی؛ زندگینامه خودنوشت، ص ۱۳۳</ref> | ||
===وفات=== | ===وفات=== | ||
سید مرتضی نجومی، [[۲۵ آبان]] ۱۳۸۸ش در ۸۱ سالگی درگذشت.<ref>[http://www.mehrnews.com/news/984372/%D8%A2%DB%8C%D8%AA-%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87-%D8%B3%DB%8C%D8%AF-%D9%85%D8%B1%D8%AA%D8%B6%DB%8C-%D9%86%D8%AC%D9%88%D9%85%DB%8C-%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%81%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%B1%D8%A7-%D9%88%D8%AF%D8%A7%D8%B9-%DA%AF%D9%81%D8%AA آیت‌الله سید مرتضی نجومی دارفانی را وداع گفت]، مهر نیوز.</ref> در کرمانشاه سه روز عزای عمومی اعلام شد. برخی از علما<ref>[http://www.hawzah.net/fa/news/view/81652/ پیام تسلیت لطف الله صافی گلپایگانی]، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه.</ref> و مسئولان از جمله [[سید علی خامنه‌ای|رهبر جمهوری اسلامی ایران]]،<ref>[http://farsi.khamenei.ir/message-content?id=8409 پیام تسلیت رهبر انقلاب در پی رحلت سید مرتضی نجومی]، پایگاه اطلاع‌رسانی آیت‌الله خامنه‌ای.</ref> درگذشت وی را تسلیت گفتند.<ref>[http://www.mehrnews.com/news/984709/%D9%BE%DB%8C%D8%A7%D9%85-%D8%AA%D8%B3%D9%84%DB%8C%D8%AA-%D8%B1%D8%A6%DB%8C%D8%B3-%D9%85%D8%AC%D9%84%D8%B3-%D8%A8%D9%87-%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%B3%D8%A8%D8%AA-%D8%AF%D8%B1%DA%AF%D8%B0%D8%B4%D8%AA-%D8%A2%DB%8C%D8%AA-%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87-%D9%86%D8%AC%D9%88%D9%85%DB%8C پیام تسلیت رئیس مجلس به‌مناسبت درگذشت آیت‌الله نجومی]، خبرگزاری مهر.</ref> <ref>[http://www.ofoghhawzah.com/index.aspx?siteid=4&pageid=11561&newsview=110931 پیام‌های تسلیت به مناسبت درگذشت سید مرتضی نجومی]، سایت افق حوزه.</ref> مقبره او در باغ فردوس کرمانشاه قرار دارد. | سید مرتضی نجومی، [[۲۵ آبان]] ۱۳۸۸ش در ۸۱ سالگی درگذشت.<ref>[http://www.mehrnews.com/news/984372/%D8%A2%DB%8C%D8%AA-%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87-%D8%B3%DB%8C%D8%AF-%D9%85%D8%B1%D8%AA%D8%B6%DB%8C-%D9%86%D8%AC%D9%88%D9%85%DB%8C-%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%81%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%B1%D8%A7-%D9%88%D8%AF%D8%A7%D8%B9-%DA%AF%D9%81%D8%AA آیت‌الله سید مرتضی نجومی دارفانی را وداع گفت]، مهر نیوز.</ref> در کرمانشاه سه روز عزای عمومی اعلام شد. برخی از علما<ref>[http://www.hawzah.net/fa/news/view/81652/ پیام تسلیت لطف الله صافی گلپایگانی]، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه.</ref> و مسئولان از جمله [[سید علی خامنه‌ای|رهبر جمهوری اسلامی ایران]]،<ref>[http://farsi.khamenei.ir/message-content?id=8409 پیام تسلیت رهبر انقلاب در پی رحلت سید مرتضی نجومی]، پایگاه اطلاع‌رسانی آیت‌الله خامنه‌ای.</ref> درگذشت وی را تسلیت گفتند.<ref>[http://www.mehrnews.com/news/984709/%D9%BE%DB%8C%D8%A7%D9%85-%D8%AA%D8%B3%D9%84%DB%8C%D8%AA-%D8%B1%D8%A6%DB%8C%D8%B3-%D9%85%D8%AC%D9%84%D8%B3-%D8%A8%D9%87-%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%B3%D8%A8%D8%AA-%D8%AF%D8%B1%DA%AF%D8%B0%D8%B4%D8%AA-%D8%A2%DB%8C%D8%AA-%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87-%D9%86%D8%AC%D9%88%D9%85%DB%8C پیام تسلیت رئیس مجلس به‌مناسبت درگذشت آیت‌الله نجومی]، خبرگزاری مهر.</ref> <ref>[http://www.ofoghhawzah.com/index.aspx?siteid=4&pageid=11561&newsview=110931 پیام‌های تسلیت به مناسبت درگذشت سید مرتضی نجومی]، سایت افق حوزه.</ref> مقبره او در باغ فردوس کرمانشاه قرار دارد. | ||
==تحصیلات== | ==تحصیلات== | ||
سید مرتضی نجومی در ۱۳۱۴ش به دبستان هدایت رفت. در زندگی خودنوشت، خاطراتی از [[کشف حجاب]] و منع [[روضه خوانی]] و حمله متفقین به ایران بیان کرده است. <ref> | سید مرتضی نجومی در ۱۳۱۴ش به دبستان هدایت رفت. در زندگی خودنوشت، خاطراتی از [[کشف حجاب]] و منع [[روضه خوانی]] و حمله متفقین به ایران بیان کرده است. <ref>نجومی، کیمیای هستی؛ زندگینامه خودنوشت، ص ۶۵-۶۶</ref> در سال ۱۳۲۲ پس از گذراندن سال دوم دبیرستان، دبیرستان را ترک کرد و به خواندن دروس حوزوی پرداخت؛ در حالی که به گفته خود او، در آن زمان هیچ طلبه‌ای در کرمانشاه نبوده<ref>نجومی، کیمیای هستی؛ زندگینامه خودنوشت، ص ۶۸</ref> و بنای [[حوزه علمیه|حوزه علمیه]] کرمانشاه، پس از آن و به امر [[سید ابوالحسن اصفهانی]] و همکاری علمای کرمانشاه بوده است.<ref>نجومی، کیمیای هستی؛ زندگینامه خودنوشت، ص ۷۰</ref> | ||
'''مقدمات و سطح''' | '''مقدمات و سطح''' | ||
نجومی، [[جامع المقدمات]] را نزد میرزا ابراهیم پورمتعبد خواند<ref> | نجومی، [[جامع المقدمات]] را نزد میرزا ابراهیم پورمتعبد خواند<ref>نجومی، کیمیای هستی؛ زندگینامه خودنوشت، ص۶۹</ref> و بخشی از [[البهجة المرضیة|سیوطی]] و [[مغنی اللبیب|مغنی]] را از سید محمود معصومی لاری فراگرفت. بخشی از [[شرایع الاسلام|شرایع]] را نزد شیخ حسن حاج آخوند آموخت. مغنی، [[المطول فی شرح تلخیص المفتاح|مطول]]، [[معالم الدین و ملاذ المجتهدین|معالم]] و بخشی از [[شرح لمعه]] و [[قوانین الاصول|قوانین]] را نزد پدرش خواند. پس از آن به نجف رفت و باقی شرح لمعه و قوانین را در نجف خواند.<ref>نجومی، کیمیای هستی؛ زندگینامه خودنوشت، ص ۷۱</ref> ادامه لمعه را در نجف از میرزا علی فلسفی و قوانین را از [[احمد اردبیلی|میرزا احمد اردبیلی]] فراگرفت. [[فرائد الاصول (کتاب)|رسائل]] را نزد [[سید علی بهشتی]] و [[سید محمد روحانی]] و [[سید احمد اشکوری]] و میرزا علی فلسفی خواند. مکاسب را در درس سید عبدالاعلی سبزواری حاضر شد و بعدها از وی [[اجازه اجتهاد]] دریافت کرد. همچنین [[کفایه الاصول|کفایه]] را از [[سید محمد روحانی]] و [[سید عبدالاعلی سبزواری]] آموخت.<ref>نجومی، کیمیای هستی؛ زندگینامه خودنوشت، ص ۷۸-۷۹</ref> | ||
'''خارج''' | '''خارج''' | ||
| خط ۹۷: | خط ۹۷: | ||
{{پایان}} | {{پایان}} | ||
===اجازات=== | ===اجازات=== | ||
سید مرتضی نجومی در ۱۳۴۰ش ابتدا از میرزا محمدباقر زنجانی و سپس از [[سید عبدالاعلی سبزواری]] [[اجازه اجتهاد]] و نقل حدیث دریافت کرد. پدرش نیز سومین اجازه اجتهاد را به او داده است. نجومی همچنین از [[آقا بزرگ تهرانی]]، [[محمدعلی اراکی]]، [[سید محمدصادق بحر العلوم]] و [[سید شهاب الدین مرعشی نجفی]] [[اجازه روایت]] و [[اجازه حدیث|حدیث]] گرفته است.<ref> | سید مرتضی نجومی در ۱۳۴۰ش ابتدا از میرزا محمدباقر زنجانی و سپس از [[سید عبدالاعلی سبزواری]] [[اجازه اجتهاد]] و نقل حدیث دریافت کرد. پدرش نیز سومین اجازه اجتهاد را به او داده است. نجومی همچنین از [[آقا بزرگ تهرانی]]، [[محمدعلی اراکی]]، [[سید محمدصادق بحر العلوم]] و [[سید شهاب الدین مرعشی نجفی]] [[اجازه روایت]] و [[اجازه حدیث|حدیث]] گرفته است.<ref>نجومی، کیمیای هستی؛ زندگینامه خودنوشت، ص ۱۶۹-۱۸۳</ref> | ||
[[پرونده:خط ثلث سید مرتضی نجومی.jpg|بندانگشتی|نمونه خط ثلث سید مرتضی نجومی؛ کل من علیها فان و یبقی وجه ربک ذوالجلال و الاکرام]] | [[پرونده:خط ثلث سید مرتضی نجومی.jpg|بندانگشتی|نمونه خط ثلث سید مرتضی نجومی؛ کل من علیها فان و یبقی وجه ربک ذوالجلال و الاکرام]] | ||
==آثار== | ==آثار== | ||
===کتب هنری=== | ===کتب هنری=== | ||
* بعد معنوی هنر خط: این رساله در شماره ۲۲۹ تا ۲۳۴ مجله سروش چاپ شده و در سال ۱۳۶۲ به دعوت دانشکده هنرهای اسلامی به صورت سخنرانی ارائه شد.<ref> | * بعد معنوی هنر خط: این رساله در شماره ۲۲۹ تا ۲۳۴ مجله سروش چاپ شده و در سال ۱۳۶۲ به دعوت دانشکده هنرهای اسلامی به صورت سخنرانی ارائه شد.<ref>نجومی، کیمیای هستی؛ زندگینامه خودنوشت، ص ۱۵۹</ref> | ||
* عرفان هنری انسان: در سال ۱۳۶۲ در دانشگاه تهران به مدت چهار ساعت متوالی به صورت سخنرانی ایراد شد و بعدا انتشارات سروش آن را منتشر کرد.<ref> | * عرفان هنری انسان: در سال ۱۳۶۲ در دانشگاه تهران به مدت چهار ساعت متوالی به صورت سخنرانی ایراد شد و بعدا انتشارات سروش آن را منتشر کرد.<ref>نجومی، کیمیای هستی؛ زندگینامه خودنوشت، ص ۱۵۹</ref> | ||
[[پرونده:نقاشی سید مرتضی نجومی.jpg|بندانگشتی|کودک اثر سید مرتضی نجومی]] | [[پرونده:نقاشی سید مرتضی نجومی.jpg|بندانگشتی|کودک اثر سید مرتضی نجومی]] | ||
===کتب فقهی و اصولی=== | ===کتب فقهی و اصولی=== | ||
*الرسائل الفقهیة: این کتاب، مجموعه‌ای از رساله‌های فقهی است. عنوان رساله‌ها عبارت‌اند از [[غناء]] و موسیقی، نقاشی و مجسمه‌سازی، نجاست خمر، حکم مالیات در فقه اسلامی و تعظیم شعائر دینی.<ref>[http://www.bustaneketab.com/Book/BookView.aspx?LanguageID=1&ID=2733 پایگاه اینترنتی انتشارات بوستان کتاب؛ کتاب الرسائل الفقهیة]</ref> {{سخ}}رسالة التصویر و التمثیل و رسالة الغناء به دعوت کنگره بزرگداشت شیخ اعظم انصاری نوشته شد و از طرف کنگره نیز چاپ شده بود.رسالة نجاسة الخمر؛ برای کنگره مقدس اردبیلی نگاشته شد و در اولین نشریه کنگره چاپ شد.<ref> | *الرسائل الفقهیة: این کتاب، مجموعه‌ای از رساله‌های فقهی است. عنوان رساله‌ها عبارت‌اند از [[غناء]] و موسیقی، نقاشی و مجسمه‌سازی، نجاست خمر، حکم مالیات در فقه اسلامی و تعظیم شعائر دینی.<ref>[http://www.bustaneketab.com/Book/BookView.aspx?LanguageID=1&ID=2733 پایگاه اینترنتی انتشارات بوستان کتاب؛ کتاب الرسائل الفقهیة]</ref> {{سخ}}رسالة التصویر و التمثیل و رسالة الغناء به دعوت کنگره بزرگداشت شیخ اعظم انصاری نوشته شد و از طرف کنگره نیز چاپ شده بود.رسالة نجاسة الخمر؛ برای کنگره مقدس اردبیلی نگاشته شد و در اولین نشریه کنگره چاپ شد.<ref>نجومی، کیمیای هستی؛ زندگینامه خودنوشت، ص ۱۵۹</ref> | ||
*رساله فی فروع العلم الاجمالی: این اثر شامل دو رساله فروع علم اجمالی و مفاد حدیث لاتعاد از میرزا باقر زنجانی است که سید مرتضی نجومی آن را تحقیق کرده است. | *رساله فی فروع العلم الاجمالی: این اثر شامل دو رساله فروع علم اجمالی و مفاد حدیث لاتعاد از میرزا باقر زنجانی است که سید مرتضی نجومی آن را تحقیق کرده است. | ||
*معراج الاصول: این اثر تقریر درس میرزا باقر زنجانی است که به قلم سید مرتضی نجومی نگاشته شده است. | *معراج الاصول: این اثر تقریر درس میرزا باقر زنجانی است که به قلم سید مرتضی نجومی نگاشته شده است. | ||
| خط ۱۳۰: | خط ۱۳۰: | ||
* نشوه السلافه و محل الاضافه از محمد علی خیقانی نجفی | * نشوه السلافه و محل الاضافه از محمد علی خیقانی نجفی | ||
* فصل القضاء فی الکتاب المشهتر بفقه الرضا تألیف سید حسن صدر کاظمی | * فصل القضاء فی الکتاب المشهتر بفقه الرضا تألیف سید حسن صدر کاظمی | ||
* اجازه سید صدر برای علامه طهرانی صاحب الذّریعه؛ این اجازه در ۱۱۰ صفحه است و نجومی آن را در ۱۱ روز نوشت.<ref> | * اجازه سید صدر برای علامه طهرانی صاحب الذّریعه؛ این اجازه در ۱۱۰ صفحه است و نجومی آن را در ۱۱ روز نوشت.<ref>نجومی، کیمیای هستی؛ زندگینامه خودنوشت، ص ۱۰۸</ref> | ||
* [[تحفة الحکیم|تحفه الحکیم]] [[محمدحسین غروی اصفهانی|محمّد حسین غروی اصفهانی]] <ref> | * [[تحفة الحکیم|تحفه الحکیم]] [[محمدحسین غروی اصفهانی|محمّد حسین غروی اصفهانی]] <ref>نجومی، کیمیای هستی؛ زندگینامه خودنوشت، ص ۱۵۲</ref> | ||
* رسالة معاد محمد حسین غروی اصفهانی<ref> | * رسالة معاد محمد حسین غروی اصفهانی<ref>نجومی، کیمیای هستی؛ زندگینامه خودنوشت، ص ۱۵۲</ref> | ||
[[پرونده:گل و بلبل سید مرتضی نجومی.jpg|بندانگشتی|نقاشی اثر سید مرتضی نجومی]] | [[پرونده:گل و بلبل سید مرتضی نجومی.jpg|بندانگشتی|نقاشی اثر سید مرتضی نجومی]] | ||
==زندگی هنری== | ==زندگی هنری== | ||
میرزا اسماعیل نجومی، جد سید مرتضی از اساتید خط بود و به انواع خطوط می‌نوشت.<ref> | میرزا اسماعیل نجومی، جد سید مرتضی از اساتید خط بود و به انواع خطوط می‌نوشت.<ref>نجومی، کیمیای هستی؛ زندگینامه خودنوشت، ص ۲۳۵</ref> برادرِ میزرا اسماعیل، میرزا رضا منجم‌باشی نیز خوشنویس بوده است. این دو برادر، شاگرد میرزا محمدعلی خوشنویس کرمانشاهی بودند.<ref>نجومی، کیمیای هستی؛ زندگینامه خودنوشت، ص ۲۳۵</ref> سید جواد نجومی پدر سید مرتضی نیز خط نسخ را به خوبی می‌نوشت. سید جواد از شاگردان محمدصالح خان کلهر بود.<ref>سیدمرتضی نجومی، کیمیای هستی؛ زندگینامه خودنوشت، ص ۲۵۵</ref> | ||
نجومی از کودکی به خط و نقاشی علاقه داشت. نخستین استاد وی محمدرضا اقبال بود. از مشق کردن پدر خود نیز آموخته بود. صحافی را به خوبی یاد گرفته بود. پس از طلبگی نقاشی را کنار گذاشت و پس از رفتن به نجف، به خط ثلث متمایل شود. با هاشم محمد بغدادی استاد خط عربی مراوده داشت. به گفته نجومی در زندگینامه خودنوشتش، او به صنایع و هنرهای کتابخانه‌ای علاقه‌مند بود و در صحافی و وراقی (ساختن کاغذهای رنگی و ابر و باد و قطعه‌سازی و مرقع‌سازی و هنر تهذیب و نقاشی مینیاتور به ویژه گل و بوته‌سازی دستی داشت.<ref>نجومی، کیمیای هستی؛ زندگینامه خودنوشت، ص ۲۶۶-۲۶۷</ref> | نجومی از کودکی به خط و نقاشی علاقه داشت. نخستین استاد وی محمدرضا اقبال بود. از مشق کردن پدر خود نیز آموخته بود. صحافی را به خوبی یاد گرفته بود. پس از طلبگی نقاشی را کنار گذاشت و پس از رفتن به نجف، به خط ثلث متمایل شود. با هاشم محمد بغدادی استاد خط عربی مراوده داشت. به گفته نجومی در زندگینامه خودنوشتش، او به صنایع و هنرهای کتابخانه‌ای علاقه‌مند بود و در صحافی و وراقی (ساختن کاغذهای رنگی و ابر و باد و قطعه‌سازی و مرقع‌سازی و هنر تهذیب و نقاشی مینیاتور به ویژه گل و بوته‌سازی دستی داشت.<ref>نجومی، کیمیای هستی؛ زندگینامه خودنوشت، ص ۲۶۶-۲۶۷</ref> | ||